Böyük qısaqanad uzunbığ

Böyük qısaqanad uzunbığ (lat. Necydalis major) — Sərtqanadlılar dəstəsinin uzunbığlar fəsiləsinə aid böcək növü. Nadir növdür. Mənfi təsirlərə həssasdır.

Böyük qısaqanad uzunbığ
Elmi təsnifat
Ranqsız:
Ranqsız:
Ranqsız:
Ranqsız:
Ranqsız:
Aləm:
Yarımaləm:
Tipüstü:
Ranqsız:
Ranqsız:
Yarımtip:
Ranqsız:
Yarımsinif:
İnfrasinif:
Ranqsız:
???:
Böyük qısaqanad uzunbığ
Beynəlxalq elmi adı
  • Necydalis major


Təsviri

redaktə

Bədəni yığcam formaya malik olub, 21 –32 mm uzunluqdadır. Rəngi qaradır, qanadüstlükləri qırmızımtıl – boz rəngdə olub zirvədə qaradır. Qanadüstlükləri qısadır və qarıncığı örtmür, qanadlar qarıncıq boyu açıqda yerləşmişdir. Bığcıqları erkək fərdlərdə birinci yarısına qədər, dişilərdə isə tamamilə qırmızımtıl – sarı rəngdədir. Ətrafları qırmızımtıl – sarı rəngdə, arxa budların zirvələri isə qaradır. Qarıncığın birinci buğumu qırmızımtıldır.[1]

Yayılması

redaktə

Ön Qafqaz, Qafqazın Qara dəniz sahilləri, Cənubi Qafqaz, Bütün Sibir, Saxalin, Qərbi Avropa, Yaponiya, Azərbaycanda QubaXaçmaz bölgəsinin rayonlarında yayılmışdır.

Həyat tərzi

redaktə

Qarışıq və enliyarpaqlı meşələrdə yayılmışdır. Böcəklər iyun – iyulda fəal olurlar. Enliyarpaqlı ağaclarn gövdələrində, qabıq altında, xüsusilə də söyüd ağacında rast gəlinir. Böcəklər gizli həyat tərzi keçirirlər. Çiçəklər üzərində az rast gəlinirlər. Təhlükə anında böcəklər iri zarqanadlı cücülərin davranışını təqlid edirlər.[2] Böcəyin bədən forması mimikriyaya nümunə olaraq bu oxşarlığı tamamlayır. Yumurtalarını qurumuş ağacların qabıq və oduncaqlarında olan yarıqlara qoyurlar. Yumurtanın inkişafı 3 həftəyə başa çatır. Sürfəsi söyüd, titrək qovaq, qovaq ağaclarının oduncaqlarnda inkişaf edir. Puplaşma yazda, yayın əvvəllərində baş verir. Generasiyası 2 ildən çox davam edir.

2003-cü ildə İ.Q.Kərimova tərəfindən Şabran rayonunun Qalaalty kəndində, əsasən enliyarpaqlı ağaclardan ibarət qarışıq tipli meşədə cəmi 1 fərd qeydə alınmışdır. Son illərdə rast gəlinməmişdir.[3]

Məhdudlaşdırıcı amillər

redaktə

Böcəyin qeydə alındığı yerlərdə qanunsuz turizm obyektlərinin tikilməsi ilə əlaqədar olaraq ağaclar amansızcasına qırılır, meşə məişət tullantıları ilə çirkləndirilir. Böcəyin yumurtalarını qoyduğu qurumuş ağaclar ərazidən çıxarılır.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

redaktə

Latviya, Litva və Rusiya Federasiyasının Qırmızı kitabına daxil edilmişdir.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

redaktə

Meşələrdə ağacların qırılması, qoca, qurumaqda olan ağacların kəsilərək ərazidən çıxarılması qadağan edilməlidir. Böcəyin yasayis ərazilərinə hər il monitorinqlər təşkil edilməlidir.

Yarımnövləri

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. Плавильщиков Н.Н. Жуки-дровосеки. Ч. 2 // Фауна СССР. Насекомые жесткокрылые. — М.—Л.: Издательство АН СССР, 1940. — Т. 22. — 784 с. — (Новая серия № 22).
  2. Данилевский М. Л. и Мирошников А. И. Жуки-дровосеки Кавказа (Coleoptera: Cerambycidae). Определитель. — Краснодар, 1985. — С. 297. — 419 с.
  3. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013

Ədəbiyyat

redaktə
  1. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013
  2. Данилевский М. Л. и Мирошников А. И. Жуки-дровосеки Кавказа (Coleoptera: Cerambycidae). Определитель. — Краснодар, 1985. — С. 297. — 419 с.
  3. Плавильщиков Н.Н. Жуки-дровосеки. Ч. 2 // Фауна СССР. Насекомые жесткокрылые. — М.—Л.: Издательство АН СССР, 1940. — Т. 22. — 784 с. — (Новая серия № 22).
  4. Керимова И.Г. Материалы к фауне жуков — усачей (Cerambycidae) Азербайджана\\ I Международная научно-практическая конференция Беккеровских чтений, 27 мая — 29 мая, "ТриАС", 2010, с. 401–404;
  5. Черепанов А.И. Усачи Северной Азии (Prioninae, Disteniinae, lepturinae, Aseminae). Новосибирск: Наука, Сибирское отделение, 1979, с. 396–399.