Benzoy turşusu

Benzoy turşusu C₆H₅COOH - ən sadə monokarbon aromatik turşudur. Asan sublimasiya olunan rənqsiz kristal maddədir. Suda çətin, üzvi həlledicilərdə (etanol, xloroform, dietilefiri) asan həll olur. Zəif turşudur.

Benzoy turşusu
Ümumi
Sistematik adı	Benzoy turşusu
Kimyəvi formulu	C6H5COOH
Molyar kütlə	122,12 q/mol q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	1,32 q/sm q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	122,48  °S
Qaynama nöqtəsi	249,2  °S

Tarixi

İlk dəfə XIV əsrdə benzoy qatranından sublimasiya yolu ilə alınıb. 1832-ci ildə alman kimyaçısı Libix tərəfindən benzoy turşusunun quruluşu müəyyənləşdirilmişdir.

Alınması

Laboratoriyada benzoy turşusu toluola güclü oksidləşdiricilərin(KmnO₄, CrO₃,HNO₃) təsirindən alınır. Sənayedə, benzoy turşusu toluolun oksigen ilə katalitik oksidləşməsindən 130-150 ⁰C temperaturda və 200-500 kПа təzyiq altında alınır.

Xassələri

Benzoy turşusu spirtlərlə mürəkkəb efirlər – benzoatlar əmələ gətirir.

Tətbiqi

Tibbdə bəzi dəri xəstəliklərində antiseptik (mikrob əleyhinə) və fungisid (göbələk xəstəliklərinin törədicilərinə qarşı) dərman kimi işlədilir. Onun natrium duzu bəlqəm gətirən dərmandır. Benzoy turşusunun törəmələrindən (məs. xlorbenzoy və nitrobenzoy turşularından)boya maddələrinin sintezində, metil, etil, propil, butil və amil spirtləri ilə əmələ gətirdiyi mürəkkəb efirlərdən ətriyyat sənayesində geniş istifadə olunur.

Mənbə

• Ə.İsmayılov, İ. İsmaylova, S. Qarayev. Üzvü Kimya. Baki, Maarif, 2015.
• Гауптман 3., Грефе Ю., Ремане X., Органическая химия, пер. с нем., М., 1979