Bilgəh

Sabunçu rayonunda qəsəbə

Bilgəh – 1937-ci ildən Bakının Sabunçu rayonunda şəhər tipli qəsəbə.

Bilgəh
40°34′02″ şm. e. 50°02′14″ ş. u.
Ölkə  Azərbaycan
Rayon Sabunçu rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü 18 m
Saat qurşağı
Xəritəni göstər/gizlə
Bilgəh xəritədə
Bilgəh
Bilgəh
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ümumi məlumat redaktə

Əhali 9,3 min (2008). Tam orta məktəb, 2 məktəbəqədər müəssisə, internat məktəbi, mədəniyyət evi, kitabxana, musiqi məktəbi, birləşmiş şəhər xəstəxanası, kardioloji sanatoriya, pansionat, rabitə şöbəsi var. Bilgəh dənizkənarı iqlim kurortudur. İqlimi quru subtropikdir. Yayı isti və quru, qışı mülayimdir. Avqustda orta temp-r 25 °C, yanvarda 0–3 °C-dir. Yağıntının illik miqdarı 200–300 mm; əsasən, şimal (xəzri) və cənub (giləvar) küləkləri əsir. Bilgəh sözünün etimologiyası haqqında müxtəlif fikirlər vardır; S. Aşurbəyli əsərlərində "Bilgəh" adının 18-ci əsrin əvvəllərində bu ərazidə yaşamış "bilgə" türk tayfasının adından götürüldüyünü qeyd edir. Mütəxəssislər indiki Bilgəhin yerində Köhnə Bilgəh olduğunu, onun Əşburan burnu adlandığını da söyləyirlər. Bilgəh 11,15-ci əsrlərdə Xəzər dənizinin limanı olmuşdur. Bilgəh üzüm, əncir, nar bağları və zəfəranı ilə hələ qədimdən məşhur idi. 13,14-cü əsrlərdə Şirvanşahların keşikçi dəstələrinin Bilgəhdə yerləşmələri haqqında tarixi mənbələrdə məlumat verilir. Bilgəhdə e.ə. 3-cü minilliyə aid qayaüstü təsvirləri (bax Abşeron arxeoloji abidələri), orta əsrlərə aid "Pir Həftəxar adlandırılan İmam Museyi Kazımın qızı Leyla xanımın" türbəsi, hamam (13,14-cü əsrlər), qala və məscid (14-cü əsr), karvansara (17-ci əsr), Hacı Abdulla məscidi (1844), Albədi hamamı (19-cu əsr), Seyid Ağa hamamı (19,20-ci əsrlər) və s. memarlıq abidələri, orta əsrlərə aid qəbiristanlıq var. Bilgəhdə xalçaçılıq, ipəkçilik, toxuculuq inkişaf etmişdi. Azərbaycanda olmuş ingilis səyyahı X. Berrou (16-cı əsr) Bilgəhi "Bildi" kimi qeyd etmiş və onun haqqında maraqlı məlumat vermişdir.

Tarixi redaktə

Bilgəh vaxtilə Bakının qədim kəndlərindən biri olub. Bilgəh sözünün mənası "Piləgah" sözü ilə bağlanır, mənası "ipək hazırlanan yer, ipək yeri" anlamına gəlir. Görünür, vaxtilə burada çox əski zamanlarda barama becərirmişlər.

Mədəniyyəti redaktə

Bilgəhdəki qayaüstü təsvirlər hələ orta əsrlərdə burada şəhər mədəniyyətinin inkişafından xəbər verir. Bilgəhdən keçən Avropa səyyahları da xatirələrində bu kəndin adını çəkirlər. Orta əsrlərə aid abidələrin bu günə qədər qalan qalıqları da bu qədim yaşayış məskəninin şərəfli keçmişindən xəbər verir.

Coğrafiyası və iqlimi redaktə

Bakının şimal-şərqində, Abşeron yarımadasının şimalında, Xəzər dənizinin sahilində yerləşən Bilgəh kəndi Maştağa, Nardaran, Zuğulba kəndləri ilə əhatə olunub. Əhalisinin sayı təqribən 11 mindən çoxdur. Tarixi abidələrlə zəngin olan Bilgəhdə vaxtilə xalçaçılıq, ipəkçilik, toxuculuq inkişaf etmişdir. Əncir, üzüm, nar və püstə bağları həmçinin geniş zəfəran plantasiyaları ilə zəngin olmuşdur. Bilgəh tarixən həm də liman şəhəri kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bilgəh həm də sağlam iqliminə, saf ab-havasına, təbiətinə görə fərqlənir. Vaxtilə SSRİdə şöhrət tapmış, Bilgəhdə Xəzərin sahilinə yaxın "Şirin su" deyilən yerdə bu gün də fəaliyyətini davam etdirən şəfa ocağının — Bilgəh Kardioloji Sanatoriyasının bünövrəsi 1936-cı ildə qoyulmuş və müharibədən sonra, 1950-ci ildə istifadəyə verilmişdir. Çağdaş zəmanəmizdə də burada hər il minlərlə vətəndaşımız müalicə olunur.

Tanınmış şəxsləri redaktə

Əhalisi redaktə

AzStat-ın 1 yanvar 2013-cü il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən qəsəbədə təxminən 8.3 min nəfər əhali yaşayır.[1]

Din redaktə

Qəsəbədə "Cümə" məscidi dini icması fəaliyyət göstərir[2].

İstinadlar redaktə