Biologiya və Tibbin Nailiyyətlərinin Tətbiqi ilə Əlaqədar İnsan Hüququ və Ləyaqətinin Müdafiəsi haqqında Konvensiya
Biologiya və Tibbin Nailiyyətlərinin Tətbiqi ilə Əlaqədar İnsan Hüququ və Ləyaqətinin Müdafiəsi haqqında Konvensiya (ing. Convention for the Protection of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine) — bioetika və tibbi tədqiqatlar sahəsində hüquqi münasibətləri tənzimləyən, beynəlxalq səviyyədə yeganə hüquqi məcburi sənəd olan Avropa Şurası tərəfindən 1997-ci ildə İspaniyanın Oviedo şəhərində qəbul edilmişdir.
| Biologiya və Tibbin Nailiyyətlərinin Tətbiqi ilə Əlaqədar İnsan Hüququ və Ləyaqətinin Müdafiəsi haqqında Konvensiya | |
|---|---|
| ing. The Convention for the Protection of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine | |
 | |
| İmzalanma tarixi | 4 april 1997 |
| İmzalanma yeri | Oviedo, İspaniya |
| Qüvvəyə minməsi | 1 dekabr 1999 |
| Dili | ingilis dili |
Konvensiya bütün insanların həyat, ləyaqət və şəxsiyyətinin qorunmasına və heç bir ayrı-seçkilik edilmədən, biologiya və tibbin tətbiqinə dair hər kəsin hüquqlarına və əsas azadlıqlarına hörmət edilməsinə zəmanət vermək məqsədilə çərçivə formalaşdıran konvensiyadır.
Gündəlik tibbi praktikada tətbiq olunan əsas prinsipləri müəyyən edən bu sənəd xəstə hüquqlarına dair Avropa razılaşmasıdır və eyni zamanda, biotibbi tədqiqatlar, genetika, orqan və toxumaların implantasiyası mövzularını da əhatə edir.
Konvensiyanın müddəaları konkret mövzular üzrə 4 Əlavə Protokolla da tamamlanmışdır[1]:
- “İnsanın klonlanlaşdırılmasının qadağan edilməsi haqqında” Protokol,
- “Transplantasiya haqqında” Protokol,
- “Biotibbi Tədqiqat haqqında” Protokol,
- “Sağlamlıq məqsədləri üçün genetik test haqqında” Protokol.
Avropa Şurasının fəal üzvü olan Azərbaycan Respublikasının qlobal səhiyyə standartlarına doğru irəliləmək, xəstəliklərin profilaktikasını aparmaq və onları aradan qaldırmaq, səhiyyə sistemini və tibb sənayesini inkişaf etdirmək, səhiyyə müəssisələrinin təchizatını və texniki təminatını yaxşılaşdırmaq, həyatın keyfiyyətini artırmaq, insanların sağlamlıq hüququnu təmin etmək sahəsində göstərdiyi cəhdlər, son dövrlərdə icbari tibbi sığortanın tətbiqi ilə bağlı aparılmaqda olan islahatlar Oviedo Konvensiyasının prinsip və standartlarının təbliğini və tətbiqini aktuallaşdırır.
Konvensiyanın tərəfləri redaktə
Oviedo Konvensiyasını 35 ölkə imzaladı, lakin bu ölkələrdən yalnız 29-u Konvensiyanı təsdiqlədi. [2]Bu, yalnız 29 ölkənin sənədin müddəalarını milli qanunvericiliyində tətbiq etdiyi anlamına gəlir. Əlavə olaraq, bu təsdiqləyən ölkələrdən altısının müəyyən müddəalara bağlılıq dərəcələrini məhdudlaşdıran şərtləri vardır. İngiltərə və Almaniyanın konvensiyanı imzalamaması və ya təsdiqləməməsi diqqət çəkir. [3]Böyük Britaniya konvensiyanı həddindən artıq məhdudlaşdıran, Almaniyanı isə çox icazə verilən hesab etdi.
Transplantasiya protokolu redaktə
Protokol mümkün qədər transplantasiya xidmətlərinə bərabər girişin təmin edilməsini nəzərdə tutur. Bundan əlavə, hər hansı bir transplantasiya donorların, potensial donorların və orqan və toxumaların alıcılarının hüquq və azadlıqlarına uyğun olaraq həyata keçirilməlidir. [4]
Biyomedikal Tədqiqat Protokolu redaktə
Biyomedikal araşdırmalar kontekstində Protokol bütün insanların ləyaqətini və şəxsiyyətini ayrıseçkiliksiz qorumağa çalışır. Protokol tədqiqatların həyatın xilas edilməsinə və yaxşılaşdırılmasına kömək edə biləcəyini, eyni zamanda ləyaqət və digər hüquqların təməl prinsipləri ilə ziddiyyət təşkil edə biləcəyini qəbul edir. Bu vəziyyətdə araşdırma aparılmamalıdır.[5]
Tibbi Genetik Test Protokolu redaktə
Protokol, mümkün genetik testdən sui-istifadə ilə bağlı narahatlıqlara cavab verir və bu sahədəki bütün insanların ləyaqətini və şəxsiyyətini qorumağa çalışır. Konvensiya yalnız tibbi məqsədlər üçün genetik testin istifadəsini məhdudlaşdıraraq, məqsədinə və hədəfinə çatmağı hədəfləyir. Elmi tədqiqatlar üçün genetik sınaqlara da icazə verilir, lakin tənzimlənməsi bu Protokola daxil edilməyib. Ayrıca, pulsuz və məlumatlı razılıq və genetik məsləhətləşmə ehtiyacını müəyyənləşdirir[6].
İstinadlar redaktə
- ↑ "Henriette Roscam Abbing, The Convention on Human Rights and Biomedicine. An Appraisal of the Council of Europe Convention, European Journal of Health Law, 1998, no.5, p.379". 2020-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-17.
- ↑ "Committee of Ministers". 2016-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-17.
- ↑ "Parties to the Oviedo Convention". Treaty Office (ingilis). 2017-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-08.
- ↑ "Protocol on Biomedical Research". 2015-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-17.
- ↑ "Protocol on Transplantation". 2015-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-17.
- ↑ "Protocol on Genetic Testing for Health Purposes". 2009-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-17.