Birinci Qafqaz Qırmızı Korpusu

Birinci Qafqaz Qırmızı Korpusu — 1918 ilin mayında Bakı Xalq Komissarları Sovetinin rəhbərliyi altında yaradılmış silahlı qüvvə, hərbi birlik.

Tarixi

Qırmızı korpusun yaradılmasından əsas məqsəd bolşevik-daşnak qüvvələrini vahid komandanlıq altında birləşdirərək Azərbaycanın milli qüvvələrinə zərbə endirmək və bütün Azərbaycanı nəzarət altına almaq idi. Əsasını erməni-daşnak qüvvələri və silahlı bolşevik dəstələri təşkil edirdi. Daşnak qüvvələrinin Qırmızı Orduya birləşdirilməsi razılığı Mart soyqırımından (1918) sonra əldə edilmişdi. Bakıdakı İnqilabi Müdafiə Komitəsi ilə Erməni Milli Şurasının həmin razılığına əsasən, mart soyqırımında fəal iştirak etmiş 2-ci erməni ehtiyat piyada alayı ləğv olunaraq, bir hissəsi daşnak qulduru Hamazaspın taboruna, digər hissəsi isə Qırmızı sovet taborlarının tərkibinə daxil edildi. Hamazaspın taborları yenidən qurularaq 16-cı və 17-ci sovet taborları kimi Qırmızı orduya daxil edildi. Yenidən qurulan Qırmızı ordu 18 min əsgər və zabiti olan 19 atıcı tabordan ibarət idi. Bütün taborlar 4 atıcı briqadada birləşdirilərək, Birinci Qafqaz Qırmızı korpusunu təşkil edirdi. Korpusun rəhbər vəzifələrinə, əsasən, ermənilər təyin edilmişdi. Korpus komandiri polkovnik Qazarov, korpusun qərargah rəisi polkovnik Avetisov, komissarı isə Qanin idi. 1-ci atıcı briqadanın komissarı A. Quloyan, 2-ci briqadanın komissarı Ter-Sarkisov, 3-cü briqadanın komissarı A. Mikoyan, 4-cü briqadanın komissarı A. Qabişev, topçu qüvvələrinin komissarı A. Ter-Sarkisyan, süvari qüvvələrinin komissarı isə T. Şaumyan idi. Bakı Sovetinin tabeliyində olan hərbi-dəniz qüvvələrinə rəhbərlik də erməni Xaçikova həvalə edilmişdi. Bakı Xalq Komissarları Sovetinin tabeliyində olan bütün hərbi qüvvələrin baş komandanı hərbi və dəniz işləri üzrə komissar Q. Korqanov idi. Qırmızı korpusun 12 ədəd səhra, 3 ədəd dağ və 4 ədəd mortir topu, atıcı silahlar üçün 9 milyon ədəd gülləsi var idi. Korpusun möhkəmləndirilməsi üçün 1918 il iyunun əvvəllərində Moskvadan əlavə hərbi texnika yola salınmışdı. Korpusun əsas qüvvələri Hacıqabul stansiyasına toplaşaraq, 1918 il iyunun 10-da Gəncəyə doğru yürüşə başlamışdı. Bu qüvvələr yalnız Müsüslü-Qaraməryəm xəttinə qədər irəliləyə bilmişdilər. Türk-Azərbaycan hərbi qüvvələri və xalq könüllülərindən ibarət Qafqaz İslam Ordusu hissələrinin hücumu nəticəsində korpus tədricən Bakıya qədər geri çəkildi. Bakı Sovetinin süqutu ilə korpusu təşkil edən qüvvələr yenidən formalaşdırılaraq daşnaklardan və eser-menşeviklərdən ibarət "Sentrokaspi Diktaturası"na tabe edildi. Azərbaycan xalqına qarşı yeni soyqırımları təhlükəsi yarandı.

Ədəbiyyat

• Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001;
• Süleymanov M., Azərbaycan ordusu (1918–1920), B., 1998.