İlk baxışdan sevgi
İlk baxışdan sevgi (ing. Love at first sight) — Qərb ədəbiyyatında bir insanın, personajın və ya yazıçının özünün əvvəllər görmədiyi bir yad insana ilk baxışdan hiss etdiyi romantik hisslərini ifadə edir. Şair və tənqidçilər tərəfindən müntəzəm olaraq vurğulanan bu mövzu, Qərb ədəbiyyatının imtina edilməz elementlərindən biri halına gəlmişdir. İlk baxışdan sevgi anlayışı əsrlər boyu ədəbiyyat, sənət, psixologiya və fəlsəfədə müzakirə mövzusu olmuşdur. [1]Bu anlayışa görə, iki insan bir-birini ilk dəfə gördüyü anda dərhal güclü emosional bağ hiss edə bilər. Tarix boyunca müxtəlif mədəniyyətlər və mütəfəkkirlər bu fenomeni fərqli şəkildə izah etmişdir.[2]
İlk baxışdan məhəbbət şəxsi təcrübədir və yaradıcı əsərlərdə ümumi mövzudur: bir insan və ya personaj tanımadığı bir insanı ilk dəfə görəndə ona qarşı ani, intensiv və nəticədə uzunmüddətli romantik cazibə hiss edir. [3]Şairlər və tənqidçilər bunu qədim Yunanıstan yaranandan bəri təsvir edirlər.
Tarixi konsepsiyalar
redaktəQədim Yunan fəlsəfəsi
redaktəYunan filosofları sevginin müxtəlif növlərini təsvir etmişdir. Platon "Symposium" adlı əsərində sevginin mənəvi və romantik aspektlərini araşdırır.[4] İlk baxışdan sevgi daha çox "eros" (romantik və fiziki cazibə) ilə əlaqələndirilir. Platon həmçinin "itkin yarımızı axtarma" konsepsiyasını irəli sürmüşdür. Bu ideyaya görə, insanlar qədimdən bəri özlərini tamamlayan bir ruh yoldaşı tapmağa çalışır, və bəzən bu, ilk baxışda tanınan bir duyğu olur.
Orta əsrlər
redaktəMəhəbbət romanları və cəngavərlik ədəbiyyatı (məsələn, Tristan və İzolda əfsanəsi) ilk baxışdan sevginin idealizmini əks etdirir. Bu dövrdə sevgi həm romantik həm də mistik bir bağ kimi təsvir olunurdu.[5]
Romantizm dövrü (XVIII-XIX əsrlər)
redaktəRomantizm dövründə ilk baxışdan sevgi duyğu ilə əlaqələndirilirdi. Bu, duyğuların ən yüksək və təmiz ifadəsi hesab olunurdu.[6] Məsələn, Şekspirin "Romeo və Cülyetta" əsərində sevgi ilk baxışdan başlayır və bütün hekayənin əsasını təşkil edir.
Elmi baxımdan ilk baxışdan sevgi
redaktəElm və psixologiya bu konsepsiyanı fərqli bucaqlardan izah etməyə çalışmışdır.
Bioloji yanaşma
redaktəİlk baxışdan sevgi, əsasən, beyindəki kimyəvi reaksiyalarla izah edilir. Dopamin, oksitosin və serotonin kimi neyrotransmitterlər sevgi hissinin yaranmasında böyük rol oynayır.[7] İnsanlar cazibədar hesab etdikləri üz cizgilərinə və ya davranışlara qarşı dərhal emosional reaksiya verə bilirlər. Bu, evrim baxımından uyğun həyat yoldaşı tapmaq üçün instinktiv bir mexanizm ola bilər.
Psixoloji yanaşma
redaktəPsixoloqlar bu fenomeni tez-tez "proyeksiya" ilə əlaqələndirirlər. [8]Yəni, insan qarşısındakı şəxsin müəyyən xüsusiyyətlərinə öz idealını yansıtdığı üçün bu cür güclü hisslər yaranır. "İlk baxışdan sevgi" əslində bir növ güclü cazibə və ya hətta emosional bağlanmanın başlanğıcı ola bilər.[9]
Sosial yanaşma
redaktəBəzi araşdırmalar göstərir ki, ilk baxışdan sevgi daha çox fiziki cazibə və mədəni təsirlər nəticəsində yaranır.[10] Filmlər, ədəbiyyat və digər mədəni təsirlər bu cür romantik hissləri daha güclü təsəvvür etməyimizə səbəb olur.[11]
İstinadlar
redaktə- ↑ Tallis, Frank. "Crazy for You". The Psychologist. 18 (2). February 2005. 2012-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-24.
- ↑ See, for example, the Amores and the '[Heroides of Ovi] which frequently refer to the overwhelming passion caused by the Cupid's darts.
- ↑ John J. Winkler (trans.), Leucippe and Clitophon, in Reardon, B.P. Collected Ancient Greek Novels. Berkeley: U of California P. 1989. səh. 179. ISBN 0-520-04306-5.
- ↑ Hamilton, Edith; Cairns, Huntington. The Collected Dialogues of Plato. Princeton: Princeton UP. 1961. səh. 545.
- ↑ From the introduction by Nathaniel Edward Griffin to Boccaccio, Giovanni. The Filostrato. New York: Bilbo and Tannen. n.d. səh. 76 n.2. ISBN 978-0-8196-0187-2.
- ↑ According to Nathaniel Edward Griffin: "In the description of the enamorment of Troilus is a singular blending of the Provençal conception of the eyes as the birthplace of love with the classical idea of the God of Love with his bows and quiver...," in Boccaccio, Giovanni. The Filostrato. New York: Bilbo and Tannen. n.d. səh. 77 n.2. ISBN 978-0-8196-0187-2.
- ↑ Rousset, Jean. "Leurs yeux se rencontrèrent": la scène de première vue dans le roman. Paris: 1981. 1981.
- ↑ Alan Redpath. The Making of a Man of God: Lessons from the Life of David. Revell. 2004. səh. 50. ISBN 978-0800759223.
We see, in the first place, that the love of Jonathan and David was pure in its origin. It seems to have been a case of "love at first sight (1 Samuel 19:3-4). As Jonathan saw David come back from the battle with the head of Goliath in his hand, he loved him as one brave soldier might love another
- ↑ "Health & Science: Love at first sight may not be as implausible as it seems – Marketplace – The Heights – Boston College". Bcheights.com. 2009-12-25. 25 November 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-20.
- ↑ Theodore W. Jennings Jr. Jacob's Wound: Homoerotic Narrative in the Literature of Ancient Israel. Continuum. 2005. səh. 25. ISBN 978-0826417121.
As we have noticed, the attraction of Jonathan to David begins almost immediately as Saul is delighted in his new companion. This attraction is given extravagant expression. In the first place it appears to be love at first sight. We are told: "When David had finished speaking to Saul, the soul of Jonathan was bound to the soul of David" (1 Sam 18:1). Is it something David has said? Not likely. For what David has said to Saul is "I am the son of your servant Jesse the Bethlehemite" (17:58). It is not something David has said. Instead, the reader's gaze has twice been directed to David's extraordinary beauty.
- ↑ Yaron Peleg. "Love at First Sight? David, Jonathan, and the Biblical Politics of Gender". Journal for the Study of the Old Testament. 30 (2). 2005: 176. doi:10.1177/0309089205060606.