Birləşmiş Krallıq universitetlərinin siyahısı

Birləşmiş Krallıq universitetlərinin siyahısı ― Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının hüdudları daxilində fəaliyyət göstərən və bir sıra göstəricilər üzrə müxtəlif kateqoriyalarda səciyyələnən ali təhsil müəssisələrinin siyahısı.

Birləşmiş Krallıqdakı universitetlərin fəaliyyətə başlaması ümumən kral imtiyaznaməsi, Roma papasının rəsmi razılığı, 1992-ci ildə qəbul olunmuş "Əlavə və ali təhsil qanunu", o cümlədən 2017-ci ildə qəbul olunmuş "Ali Təhsil və araşdırma qanunu" çərçivəsində mümkün olmuşdur. Elmi dərəcələrin verilməsi və rəsmən "universitet" adının istifadəsi kimi səlahiyyətlər mərkəzi qanunla tənzimlənsə də, Birləşmiş Krallığın hüdudları daxilindəki subyektlərin sözügedən dərəcə və adın verilməsi üçün spesifik tələbləri də mövcuddur.

İndiki Birləşmiş Krallıq ərazisində ilk universitetin əsası XI-XII əsrlərdə İngiltərədə Oksford Universitetinin qurulması ilə qoyulmuşdur. Ardınca, Oksford Universitetini tərk etmiş bir sıra elm xadimləri 1209-cu ildə Kembric Universitetini formalaşdırmışlar. Sonrakı dövrlərdə, Şotlandiyada Sent-Endryus (1413), Qlazqo (1451), Aberdin (1495) və Edinburq (1582) Universitetləri, İrlandiyada isə Dublin Universiteti (1592) təşəkkül tapmışdır.

Diplom vermə səlahiyyətləri olan qurumlar bir növ dövlət tərəfindən akkreditasiya olunduğu üçün "tanınan orqanlar" adlanır. Sözügedən siyahıya bütün universitetlər, universitet kollecləri, London Universitetinin subyektləri və digər statuslu ali təhsil müəssisələri daxildir. Birləşmiş Krallıqda fəaliyyət göstərən demək olar ki, bütün ali təhsil qurumlarında bakalavriat dərəcəsi üzrə tələbə müraciətləri "Universitetlər və Kolleclərə Qəbul Xidməti" (ing. UCAS) tərəfindən idarə olunur.

Birləşmiş Krallıqda ali təhsil təmin edən təşkilatlar üçün təmsilçi orqanlar "Birləşmiş Krallıq Universitetləri" və "GuildHE"dir. Müvafiq sahə üzrə tənzimləyici məsul orqan Təhsil Departamentidir.

Tarix

Erkən tarix və orta əsrlər

Avropanın orta əsrlərdə universitet xəritəsi

Avropada universitet bir qurum olaraq, tarixən orta əsrlər cəmiyyətlərində meydana çıxmış elmi ehtiyacların fonunda təşəkkül tapmışdır. İlk dövrlərdə daha çox ruhani sima daşıyan bu qurumlar ümumi ictimai-siyasi və sosial proseslərdən təsirlənmiş və zaman-zaman onlara təsir edərək cəmiyyətləri istiqamətləndirmişdir. Avropada universitetlərin yayılma diapazonu ilk növbədə, XII əsrdə cənubi və qərbi Avropanı əhatə etmişdir. XIV və XV əsrlərdən başlayaraq isə ali təhsilin instutsional formada təklif olunması Avropanın şimalda və şərqdə yerləşən bölgələrinə də sirayət etməyə başlamışdır.

İndiki Böyük Britaniya ərazisində isə ilk ali təhsil müəssisəsinin formalaşması XI-XII əsrdə Oksford Universitetində təhsilə start verilməsi ilə baş vermişdir. 1167-ci ildən etibarən II Henrinin ingilis tələbələrin Paris Universitetində təhsil almasını qadağan etməsi ilə Oksfordda təlim-tədris daha da mütəşəkkilləşmişdir. 1209-cu ildə isə 2 elm xadiminin edamı ilə nəticələnən hadisələrdən sonra Oksford Universitetini tərk etmiş bir qrup akademik Kembric Universitetinin, yəni indiki Böyük Britaniyanın ikinci ən qədim ali təhsil müəssisəsinin əsasını qoymuşdur.

İngiltərə krallığında qurulan universitetləri Şotlandiya krallığında ard-arda qurulan universitetlər təqib etmişdir. Roma papasının rəsmi razılığı əsasında 1413-cü ildə Sent-Endryus Universiteti, 1451-ci ildə Qlazqo Universiteti, sonradan Aberdin Universiteti adı altında təmərküzləşən Aberdin Kral Kolleci (1495) və Marişal Kolleci (1593) fəaliyyətə başlamışdır. Şotlandiyada Edinburq Universiteti və İrlandiyada Dublin Universiteti sələflərindən fərqli olaraq Roma papasının razılığı əsasında deyil, birbaşa kral imtiyaznaməsi ilə təsis olunmuşlar.

Feodal era və Sənayə inqilabı

Qlazqo Universitetinin Qilmorhil kampusu XIX əsrdə

II Dünya müharibəsindən sonrakı dövr

Müasir dövr

İdarəetmə

Siyahı

Qədim universitetlər

Quruluş tarixi	Adı	Qurucu dövlət	Yeri	Qeydlər
1096	Oksford Universiteti	İngiltərə krallığı	Oksford, İngiltərə	Ali təhsil müəssisəsinin fəaliyyətə başlamasını göstərən dəqiq tarix yoxdur. Lakin 1096-cı ildə artıq burada tədris prosesi pərakəndə də olsa gedirdi. 1167-ci ildən etibarən II Henrinin ingilis tələbələrin Paris Universitetində təhsil almasını qadağan etməsi ilə Oksfordda təlim-tədris daha da mütəşəkkilləşmişdir.
1209	Kembric Universiteti	İngiltərə krallığı	Kembric, İngiltərə	1209-cu ildə 2 elm xadiminin edamı ilə nəticələnən hadisələrdən sonra Oksford Universitetini tərk etmiş bir qrup akademik tərəfindən formalaşdırılmışdır.
1413	Sent-Endryus Universiteti	Şotlandiya krallığı	Sent-Endryus, Şotlandiya	Roma papasının rəsmi razılığı əsasında fəaliyyətə başlamışdır.
1451	Qlazqo Universiteti	Şotlandiya krallığı	Qlazqo, Şotlandiya	Şotland kralı II. Ceymsin müraciətindən sonra, 1451-ci ildə Papa V. Nikolayın Qlazqoda bir universitet qurulması üçün verdiyi rəsmi razılıq ilə qoyulmuşdur.^[1] Beləliklə, Qlazqo Universiteti Şotlandiya krallığında qurulmuş ikinci, Britaniya İmperiyasının isə hüdudları daxilində fəaliyyətə başlayan dördüncü ən qədim ali təhsil müəssisəsi olmuşdur.^[2]
1495	Aberdin Universiteti	Şotlandiya krallığı	Aberdin, Şotlandiya	Aberdin Kral Kolleci 1495-ci ildə, Marişal Kolleci isə 1593 Roma papasının rəsmi razılığı əsasında fəaliyyətə başlamışdır. İki qurum 1860-cı ildə birləşdirilmişdir.
1582	Edinburq Universiteti	Şotlandiya krallığı	Edinburq, Şotlandiya	VI Ceyms tərəfindən verilmiş kral imtiyaznaməsi ilə fəaliyyətə başlamışdır.
1592	Dublin Universiteti	İrlandiya krallığı	Dublin, İrlandiya	I Yelizaveta tərəfindən verilmiş imtiyaznamə ilə fəaliyyətə başlamışdır.

London Universiteti

Quruluş tarixi	Adı	Qurucu dövlət	Yeri	Qeydlər
1823	Birkbek Kolleci	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1823-cü ildə London Mexanika İnstitutu olaraq fəaliyyətə başlayan ali təhsil müəssisəsi, 1866-cı ildə Birkbeck Ədəbiyyat və Elm Təşkilatı, 1907-ci ildə isə Birkbek Kolleci olaraq yenidən qurulmuşdur. 1920-ci ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1894	London Şəhər Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	2016-ci ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1932	Kurto İncəsənət İnstitutu	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1932-ci ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1891	Qoldsmits Kolleci	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1904-cü ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1909	Xərçəng Tədqiqatları İnstitutu	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	2003-cü ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1829	London Kral Kolleci	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1836-cı ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1964	London Biznes Məktəbi	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1964-cü ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1895	London İqtisadiyyat və Siyasi Elmlər Məktəbi	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1900-cü ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1899	London Gigiyena və Tropik Tibb Məktəbi	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1924-cü ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1882	London Şahzadə Meri Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1915-ci ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1822	Kral Musiqi Akademiyası	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	2003-cü ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1906	Kral Mərkəzi Nitq və Dram Məktəbi	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	2005-ci ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1849	Royal Hollovey və Bedford Yeni Kolleci	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1900-cü ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1791	Kral Baytarlıq Kolleci	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1915-ci ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1916	Şərq və Afrika Araşdırmaları Məktəbi (SOAS)	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1916-cı ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1733	Sent-George Xəstəxanası Tibb Məktəbi	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1838-ci ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.
1836	London Universitet Kolleci	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1836-cı ildən etibarən London Universiteti nəzdnində fəaliyyət göstərən müstəqil bir elmi subyektdir.

Londondakı digər universitetlər

Quruluş tarixi	Adı	Qurucu dövlət	Yeri	Qeydlər
1907	London İmperial Kolleci	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	1908-ci ildən London Universiteti nəzdnində elmi bir subyekt kimi fəaliyyət göstərən ali məktəb, 2007-ci ildə sözügedən qurumun ayrılaraq müstəqil universitet statusu almışdır.
1798	London Brunel Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1932	Kinqston Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1891	London Metropolitan Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1892	London Cənubi Bank Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1992	Middlseks Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1850	Tvikenhem Sent Meris Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1892	Şərqi London Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1890	Qrinviç Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1841	Rohempton Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1986	London İncəsənət Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1860	Qərbi London Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1838	Vestminster Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə

"Qırmızı kərpic" universitetləri

Quruluş tarixi	Adı	Qurucu dövlət	Yeri	Qeydlər
1880	Viktoriya Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Mançester, İngiltərə	Viktoriya Universiteti Mançester, Lids və Liverpul şəhərlərində kollecləri olan federal bir universitet idi. Nəzdnində fəaliyyət göstərən bütün kolleclər müstəqil universitet statusu aldıqları üçün 1903-cü ildə ləğv edildi. Beləliklə, sözügedən universitetin bazasında 1903-cü ildə Liverpool Universiteti, 1904-cü ildə Lids Universiteti və ardınca Mançester Viktoria Universiteti yarandı.
1900	Birminhem Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Birminhem, İngiltərə	Kral imtiyaznaməsi ilə universitet statusu verilən ilk "qırmızı kərpic" universitetidir.
1903	Liverpul Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Liverpul, Şotlandiya	Viktoriya Universiteti nəzdnində kollec kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1903-cü ildə müstəqil universitet statusu almışdır.
1903	Mançester Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Mançester, İngiltərə	Viktoriya Universitetinin subyektlərindən biri kimi fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisəsi sözügedən təhsil qurumunun ləğvindən sonra Mançester Viktoriya Universiteti kimi yenidən formalaşdırıldı və 1903-cü ildə kral nizamnaməsi alaraq müstəqil universitet statusuna sahib oldu. 2004-cu ilə kimi fəaliyyətini Mançester Viktoriya Universiteti olaraq davam etdirən ali təhsil müəssisəsi, həmin tarixdə Mançester Elm və Texnologiya İnstitutu ilə birləşərək, rəsmən Mançester Universiteti adlandı.
1904	Lids Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Lids, İngiltərə	Viktoriya Universiteti nəzdnində kollec kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1904-cü ildə müstəqil universitet statusu almışdır.
1897	Şeffild Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Şeffild, İngiltərə
1909	Bristol Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Bristol, İngiltərə
1926	Redinq Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Redinq, İngiltərə
1948	Nottinqem Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Nottinqem, İngiltərə
1963	Nyukasl Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Nyukasl-apon-Tayn, İngiltərə

"Plitə şüşə" universitetləri

Quruluş tarixi	Adı	Qurucu dövlət	Yeri	Qeydlər
1961	Saseks Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Şərqi Saseks, İngiltərə	Birləşmiş Krallıqda "plitə şüşə" generasiyası universitetləri arasında qurulmuş ilk ali təhsil müəssisəsi hesab olunur.
1963	York Universiteti	Birləşmiş Krallıq	York, İngiltərə
1963	Şərqi Anqlia Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1964	Esseks Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Esseks, İngiltərə
1964	Lankaster Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Lankaster şəhəri, İngiltərə
1965	Kent Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Kent, İngiltərə
1965	Vorvik Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Koventri, İngiltərə
1962	Kil Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Kil, İngiltərə
1964	Stratklayd Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Qlazqo, Şotlandiya
1966	Aston Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Birminhem, İngiltərə
1966	Bat Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Bat, İngiltərə
1966	Bredford Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1966	Heriot-Vatt Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Edinburq, Şotlandiya
1966	Lafboro Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Lafboro, İngiltərə
1969	Açıq Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Milton-Kins, İngiltərə
1967	Salford Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Siti-of-Solford, İngiltərə
1967	Dandi Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Dandi, Şotlandiya
1967	Stirlinq Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Stirlinq, Şotlandiya
1966	Surrey Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Qilford, İngiltərə
1968	Olster Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Belfast, Şimali İrlandiya

Yeni universitetlər

Özəl universitetlər

Quruluş tarixi	Adı	Qurucu dövlət	Yeri	Qeydlər
1973	Bukinqem Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Bukinqem, İngiltərə	Universitet 1973-cü ildə Bukinqem Universitet Kolleci olaraq qurulmuş, 1983-cü ildə kraliçadan imtiyaznamə almışdır. 2016-cı ilin may ayından etibarən Birləşmiş Krallıqda kral imtiyaznaməsi olan yeganə özəl universitetdir.
1992	BPP Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə	Universitet, ABŞ-da fəaliyyət göstərən "Apollo Education Group" kommersiya məqsədli təhsil şirkətinin bir hissəsi olan "BPP Holdings"ə məxsusdur.
1992	Arden Universiteti	Birləşmiş Krallıq	Koventri, İngiltərə
1984	London Reqents Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə
1962	Hüquq Universiteti	Birləşmiş Krallıq	London, İngiltərə

Digər universitetlər

Reputasiya

Elmi standartlar və təmərküzləşmələr

Əsas məqalə: Rassell qrupu

Rassell qrupu universitetləri

İstinadlar

↑ "University of Glasgow". www.britannica.com (ingilis). Britannika Ensiklopediyası. 2021-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 fevral 2021.
↑ Riché, Pierre. Education and Culture in the Barbarian West: From the Sixth through the Eighth Century. Columbia: University of South Carolina Press. 1978. 126–127, 282–298. ISBN 978-0-87249-376-6.

[:0-1] "University of Glasgow". www.britannica.com (ingilis). Britannika Ensiklopediyası. 2021-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 fevral 2021.

[Riché_1978_126–7,_282–98-2] Riché, Pierre. Education and Culture in the Barbarian West: From the Sixth through the Eighth Century. Columbia: University of South Carolina Press. 1978. 126–127, 282–298. ISBN 978-0-87249-376-6.

[1]

[2]