Bukar Talibov
Bukar Talibov (12 fevral 1928, Bakı, SSRİ – 13 oktyabr 2003[1], Mahaçqala) — Sovet və rus dilçisi, fonologiya, tarixi leksikologiya, leksikoqrafiya və ləzgi dillərinin təsviri qrammatikası üzrə mütəxəssis. Filologiya elmləri doktoru (1980), Dağıstan Dövlət Universitetinin Ümumi dilçilik kafedrasının professoru (1994). Abxaziya Elmlər Akademiyasının fəxri akademiki (1997). Dağıstanın əməkdar elm xadimi. Milliyyətcə ləzgidir.
| Bukar Talibov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 12 fevral 1928 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 oktyabr 2003[1] (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | alim |
| Elmi dərəcəsi | |
Bioqrafiyası
redaktəBakıda Dağıstanın Axtı kəndindən olan fəhlə ailəsində anadan omuşdur. Doğulduqdan qısa müddət sonra ailə Dağıstana qayıdır və Qasımkənt bölgəsində yaşayır.
Dərbənddə pedaqoji məktəbi bitirdikdən sonra Leninqrad Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsinə Qafqaz filologiyası ixtisası üzrə daxil olmuşdur (1947). 1952-ci ildə Leninqrad Dövlət Universitetindən məzun olur, Saxur dilində bir ismin ayrılması ilə bağlı tezisini müdafiə edir.
1952–1955-ci illərdə Moskvada SSRİ Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutunun aspiranturasında oxuyur. 1955-ci ildə E. A. Bokarevin rəhbərliyi altında "Saxur dilində fel sistemi (Saxur kəndinə görə)" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edir. Sonra Dilçilik İnstitutunda elmi işçi (1955–1958), Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunun Ləzgi studiyasında ləzgi dili müəllimi olaraq çalışır.
1958-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Dağıstan şöbəsinin rəhbərliyinin xahişi ilə Həmzət Satata adına Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutuna köçürülür. O gündən ömürürün sonuna qədər bu İnstitutda böyük, sonra aparıcı elmi işçi olaraq çalışır. Eyni zamanda pedaqoji iş aparıb, Dağıstan Dövlət Pedoqoji Universitetin Filologiya Fakültəsi Ümumi Dilçilik Bölməsinin professoru (1991–1994), DDPU Filologiya Fakültəsi Ümumi və Dağıstan Dilçiliyi kafedrasının professoru (1993-cü ildən) olaraq fəaliyyət göstərir.
Filologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi "Ləzgi dillərinin samitliyi" (SSRİ Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutu, 1980) dissertasiyasına görə verilir və bunun əsasında "Ləzgi dillərinin müqayisəli fonetikası" kitabı nəşr edilir.
150-yə yaxın elmi məqalənin müəllifidir. Ömrünün son illərində "Ləzgi dilinin izahlı lüğəti" (U. Meilanova ilə birlikdə), yeni "Ləzgi-rusca lüğət" və "Ləzgi dilinin nitq mədəniyyəti" monoqrafiyası üzərində çalışmışdır. Əsas əsərlərindən biri, ömrünün sonunda da tamamlanan "Budux dili" qrammatikası 2007-ci ildə "Academia" mətbəsində nəşr edilmişdir[2]. Onun Saxur dilinin əsas təsviri nəşr olunmamış qalır.
Elmi fəaliyyəti
redaktəBukar Talıbovun əsas maraq dairəsinə Dağıstan dillərinin təsviri və müqayisəli-tarixi öyrənilməsi-onların fonologiyası və tarixi leksikologiyası, leksikoqrafiyası, təsviri qrammatikası daxil idi.
Ləzgi leksikoqrafiyası sahəsində, B. Talıbov, M. Hacıyevlə birgə müəllif olaraq, ilk böyük Dağıstan-Rus lüğətlərindən birini ("Ləzgi-Rus Lüğəti") nəşr etdirir, sonradan "Rus-Ləzgi Lüğəti"-ni tərtib edir. "Ləzgi dilinin izahlı lüğəti" üzərində işləyir.
O, Saxur dilinin fleksiya sistemi, Budux dili və Udi dilinin qrammatikası (Ləzgi qrupu) ilə bağlı əsərləri araşdırmış və nəşr etdirmişdir.
Bukar Talibov Molyer, Nikolay Qoqol, Maksim Qorkinin bir sıra əsərlərini, eləcə də Ləzgi yazıçılarının bir sıra əsərlərini rus dilinə tərcümə etmişdir. Əhdi-Cədidin hissələrinin ləzgi dilinə tərcüməsində iştirak etmişdir[3].
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Identifiants et Référentiels (fr.). ABES, 2011.
- ↑ "Будухский язык. Купить. Заказать. — Издательство «ACADEMIA»". 2018-12-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-02.
- ↑ "Портал-Credo.Ru: Изданы Евангелие от Луки и Апостольские Деяния на лезгинском языке". 2007-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-02.