Buz

Buz — bərk aqreqat halında olan su, mineral. Bəzən buz dedikdə bərk aqreqat halında olan maddələr də nəzərdə tutulur. Məsələn, quru buz, ammiak buzu və ya metan buzu.

Su buzunun əsas xüsusiyyətləri

Hazırda üç amorf və 15 kristal formalı buz modifikasiyası məlumdur.

Buzun faza diaqramması. Təzyiq loqarifmik masştabda, sağdakı temperatur Selsi ilə dərəcədə, sağda — Kelvinlə, 1 — maye fazası

Təbii şəkildə Yerdə buz ancaq bir kristal modifikasiyada, geksoqonal sinqoniya (Buz I_h) şəklində mövcuddur. I_h buzunda hər Н₂O molekulu eyni məsafədə yerləşən dörd molekulla əhatə edilir. Bu məsafə 2,76 Å-yə bərabərdir və düz tetraderin zirvəsində yerləşir.

I_h buzunun kristallik strukturu. Kəsik xətlərlə hidrogen əlaqələri göstərilib

Buzun sıxlığı 0 °C-də 916,7 kq/m³-dir, bu isə suyun (999,8 kq/m³) sıxlığından azdır. Buna görə də su buza çevrilərkən öz həcmini təqribən 9% artırır. Buz sudan yüngül olduğuna görə su hövzələrində suyun üst səthini örtür və bununla da suyun tam donmasının qarşısını alır.

Buzun əriməsi üçün tələb olunan istilik həcmi 330 coul/kq-dır. Nümunə üçün dəmirin əriməsi üçün tələb olunan istilik həcmi 270 coul/kq-dır. Buz və ya qarın əriməsinə tələb olunan istilik həmin çəkidə olan suyun 0–dan 80 °C-dək qızdırılması üçün lazımdır. Bu sistem yerin istilik sisteminin qorunmasında vacib amil sayılır.

Buza təbiətdə adi buz və qar, qırov və s. şəklində rast gəlinir. Öz ağırlığı altında plastik forma alır. Buz suya nisbətən təmiz olur, çünki, buz kristalı qəfəsində ilk növbədə su molekulları durur. Ancaq buz duzludursa bu suyun duzlu dəniz suyundan yaranması ilə bağlıdır.

Buzdan praktikada istifadə edilməsi

İqlu evləri

Şimal qütbündə yaşayan yerli xalqlar buzdan iqlu adlanan evlər quraşdırırlar.

Həmçinin bax

• Buzlaq
• Buzbağlama