Cümə salamlığı

Cümə salamlığı — Osmanlılarda padşahın əhaliylə birlikdə cümə namazı qılması və bu əsnada baş tutan mərasim.

Sultan Əbdülhəmidin Ulduz Həmidiyyə məscidinəki cümə salamlığı

Tarix boyunca İslam dövlətlərində sikkə kəsdirmək və xütbə oxutmaq hökmdarlığın önəmli ünsürlərindən hesab edilirdi. Xütbə cümə namazında hökmdarın adına oxunurdu və hökmdar da cümə namazını yaxınlıqdakı məscidlərin birində əhaliylə birlikdə qılırdı. Hökmdarın bu məqsədlə məscidə getməsi və məsciddən qayıtması Osmanlılarda cümə salamlığı və ya salamlıq rəsmi adı verilən mərasimlə baş tuturdu. Hökmdar və xalq arasındakı birliyi təmin edən cümə salamlığı yalnız dini olaraq deyil, eyni zamanda hüquqi, sosial və mədəni yönlərdən önəmli rol oynayırdı.

Osmanlı dönəmində son cümə salamlığı xəlifə Əbdülməcid Əfəndinin 29 fevral 1924-cü ildə qıldığı namaz əsnasında baş tutmuşdur.

Mənbə

• BA, HH, nr. 49.435;
• BA, İrade-Dahiliye, nr. 38.202;
• BA, Cevdet-Saray, nr. 576, 2215, 3289;
• İbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osmân, I. Defter, s. 11-112;
• Selânikî, Târih (İpşirli), II, 440, 463, 568;
• Koçi Bey, Risâle (Danışman), s. 147;
• Türkiye’nin Dört Yılı 1552-1556 (trc. A. Kurutluoğlu), İstanbul, ts. (Tercüman 1001 Temel Eser), s. 99-100;
• III. Selim’in Sırkatibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Ruzname (haz. Sema Arıkan), Ankara 1993, tür.yer.;
• Câbî, Târih, İÜ Ed.Fak. Tarih Seminer Kitaplığı, vr. 304ª-b, 370b;
• Ch. C. Frankland, Travels to and from Constantinople in the Year 1827 and 1828, London 1829, I, 204-205;
• Cevdet, Târih, V, 259;
• Tahsin Paşa, Abdülhamid’in Yıldız Hatıraları, İstanbul 1931, s. 19;
• Türkiye Maarif Tarihi, III, 1052-1058 (haşiye);
• Uzunçarşılı, Saray Teşkilâtı, tür.yer.;
• a.mlf., Kapıkulu Ocakları, I, 518, 528; Danişmend, Kronoloji, IV, 348-350;
• Kemal Beydilli, “Stephan Gerlach’ın Rûznâme’sinde İstanbul”, Tarih Boyunca İstanbul Semineri, 29 Mayıs-1 Haziran 1988, Bildiriler, İstanbul 1989, s. 89-90;
• a.mlf., “Ignatius Mouradgea d’Ohsson (Muradcan Tosunyan)”, TD, sy. 34 (1984), s. 252-253;
• Mehmet İpşirli, “Osmanlılarda Cuma Selamlığı”, Prof.Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul 1991, s. 459-471;
• Pakalın, I, 304-308.