Gülümbahar

Gülümbahar (lat. Calendula) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Gülümbahar
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Astraçiçəklilər Fəsilə: Mürəkkəbçiçəklilər Yarımfəsilə: Asteroideae Triba: Calenduleae Cins: Gülümbahar
Beynəlxalq elmi adı
Calendula L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   36908 NCBI   41495 EOL   59414

Gülümbaharın vətəni Aralıq dənizi sahilləridir. Vətənində il ərzində gül açır. Bitkinin adı calendae sözündən yaranmışdır, mənası hər ayın birinci rəqəmi deməkdir. Azərbaycanda bu cinsin 3 növü geniş yayılmışdır. Gülçülükdə bitkinin bir növü məlumdur. Dərman gülümbaharı (C.officinalis) xalq arasında gülümbahar kimi tanınır. Bu böyük, qollu-budaqlı bitki olub, hündürlüyü 70 sm-ə çatır. Bitkinin çox miqdarda qılçıq gülləri olan çoxləçəkli formaları və bir neçə mədəni sortları vardır. Onların əsasında çoxlu yeni sortlar yetişdirilir. Çoxləçəkli və alçaqboylu formalar xüsusilə geniş yayılmışdır. Kalendulanın çoxaldılması (gülümbahaharın) aprel-may aylarında toxumlarla aparılır. Kalendulanın hamaşçiçəkləri hələ qədimdən dərman bitkisi kimi istifadə olunur. Bitkinin payızın axırlarına qədər çiçəkləməsi üçün yayın axırlarında onu budamaq lazımdır."Klarkiya gülümbaharı"nın (C.inguiculata) vətəni Kaliforniyadır. Növün adı amerikalı gəmi kapitanı V. Klarkın (1770–1836) şərəfinə verilmişdir. Dekorativ gülçülükdə 10 növdən istifadə olunur, onlardan 2 növü xüsusilə geniş yayılmışdır. Bitki 1832-ci ildən yetişdirilir. Müasir gülçülükdə ilk növündən istifadə olunmur, sadə, çoxləçəkli, müxtəlif rəngli çiçəkləri olan sort və hibridlərin mədəni formaları geniş yayılmışdır.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Calendella Kuntze

Heterotipik sinonimləri

• Caltha Mill.

Növləri

• Calendula arvensis L.
• Calendula davisii A.C.Gonç. & P.Silveira
• Calendula eckerleinii Ohle
• Calendula karakalensis Vassilcz.
• Calendula lanzae Maire
• Calendula maroccana (Ball) B.D.Jacks.
• Calendula meuselii Ohle
• Calendula murbeckii Lanza ex Murb.
• Dərman gülümbaharı (Calendula officinalis L.)
• Calendula oualidii A.C.Gonç. & P.Silveira
• Calendula pachysperma Zohary
• Calendula palaestina Boiss.
• Calendula pinnatiloba (Coss. ex Maire) A.C.Gonç. & P.Silveira
• Calendula stellata Cav.
• Calendula suffruticosa Vahl
• Calendula tripterocarpa Rupr.