Cinsiyyət üzvləri
Cinsiyyəti üzvləri cinsi çoxalma orqanlarıdır[1]. Adətən heyvanların cinsi çoxalma orqanları belə adlanır, bitkilərin çoxalma orqanları isə generativ orqanlar adlanır[2][3]. Cinsiyyət orqanları reproduktiv sistemi təşkil edir. Kişilərdə xayalar, qadınlarda yumurtalıqlar başlıca cinsiyyət orqanlardır[4]. Hər iki cinsdə doğulanda görünən orqanlara xarici cinsiyyət orqanı və ya genitaliya, daxili cinsiyyət orqanı isə ikinci dərəcəli cinsiyyət orqanı adlanır[4].
Heyvanlarda cinsiyyət üzvlərinə cinsi vəzilər (xayalar və yumurtalıqlar), reproduktiv kanallar (vas deferens və yumurtalıqlar), bir sıra "əlavə formasiyalar" (müxtəlif növ vəzilər, həmçinin seminal bursalar və spermaqəbuledicilər) və kopulyar orqanlar daxildir. Bundan əlavə, dişi heyvanların hamiləlik orqanları (rüşeym daşımağa xidmət edən) var ki, onlar da cinsi hesab olunur[1][3][2].
Cinsi vəzilər cinsi hüceyrələri (və ya qametlər) istehsal edir[1][5][3]. Qadın cinsiyyət vəziləri yumurta əmələ gətirir və yumurtalıqlar adlanır, kişi cinsiyyət orqanları isə sperma əmələ gətirir və xaya adlanır[6][1]. Bundan əlavə, cinsiyyət vəziləri cinsi hormonlar istehsal edir[6].
Qadın cinsi hüceyrələri yumurta kanalları vasitəsilə, kişi cinsi hüceyrələri isə vas deferens vasitəsilə xaric edilir. (Baxmayaraq ki, bu məqsədlə ifrazat orqanlarının ifrazat kanallarından istifadə edən heyvanlar var. Məsələn, süngərlərdə və bəzi kirpikli qurdlarda cinsiyyət vəziləri ayrı-ayrı orqan kimi yoxdur. Onların cinsi hüceyrələri parenximada səpələnib ağız boşluğundan və ya ağız boşluğundan çıxır. bədən divarındakı boşluqdan)[1][3].
Kopulyator orqanlar da kişi və qadın olmaqla bölünür. Birincisi spermanı daxil edir, ikincisi onu qəbul edir və bəzi hallarda həyati fəaliyyətini dəstəkləyərək müəyyən müddətə saxlayır[7]. Bir sıra quşlar, balıqlar, qurdlar, mollyuskalar və buğumayaqlılar, demək olar ki, bütün sürünənlər (xatteriya istisna olmaqla) və bütün məməlilər cütləşmə orqanlarına malikdir[1][7].
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 5 6 Половые органы // Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.
- ↑ 1 2 Половые органы // Большой энциклопедический словарь. 2000.
Половые органы // Современная энциклопедия. 2000.
Половые органы // Современный толковый словарь изд. «Большая Советская Энциклопедия»
Половые органы // Естествознание. Энциклопедический словарь.
Половые органы // Энциклопедический словарь. 2009.
Половые органы // Иллюстрированный энциклопедический словарь. — М.: Аутопан. В. И. Бородулин и др.. 1998. - ↑ 1 2 3 4 Половые органы // Биологический энциклопедический словарь. Гл. ред. М. С. Гиляров; Редкол.: А. А. Бабаев, Г. Г. Винберг, Г. А. Заварзин и др. — 2-е изд., исправл. — М.: Сов. Энциклопедия, 1986.
Половые органы // Биология. Современная иллюстрированная энциклопедия. Гл. ред. А. П. Горкин; М.: Росмэн, 2006. - ↑ 1 2 Clark, Robert K. Anatomy and Physiology: Understanding the Human Body. Şablon:Нп3. 2005. ISBN 9780763748166.
- ↑ Половые органы // Большая медицинская энциклопедия. 1970.
- ↑ 1 2 Гонады // Биологический энциклопедический словарь. Гл. ред. М. С. Гиляров; Редкол.: А. А. Бабаев, Г. Г. Винберг, Г. А. Заварзин и др. — 2-е изд., исправл. — М.: Сов. Энциклопедия, 1986.
Гонады // Биология. Современная иллюстрированная энциклопедия. Гл. ред. А. П. Горкин; М.: Росмэн, 2006. - ↑ 1 2 Копулятивные органы // Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.