Reproduktiv sistem
Reproduktiv sistem — çoxhüceyrəli canlı orqanizmlərin (heyvanlar, bitkilər, göbələklər və s.) orqanlar sistemi olub, onların cinsi çoxalmasına (nəsilartırma, törəmə) cavabdehdir.
Heyvanlarda eyni növün müxtəlif cinslərinin nümayəndələrinin reproduktiv sistemləri çox vaxt çox fərqli olur. Bu fərqlər genetik materialın yeni birləşmələrinin yaradılmasına gətirib çıxarır ki, bu da nəslin daha çox həyatauyğunlaşmasına səbəb ola bilər[1]. Bəzi maddələr (hormonlar və feromonlar) heyvanların reproduktiv sistemində də mühüm rol oynayır[2]. Reproduktiv sistemin fəaliyyəti müxtəlif bioloji növlərdə müxtəlif dövrlərin tsiklləri ilə təbiətdə tsiklik olan bioloji ritmləri təyin edən bədənin endokrin sistemi tərəfindən tənzimlənir. Reproduktiv sistemin yetkinləşməsinin sonu xronoloji olaraq fərdin maksimum fiziki inkişafı ilə üst-üstə düşür.
Əksər onurğalılarda reproduktiv sistem oxşar quruluşa malikdir: cinsi vəzilər (gonadlar) — ifrazat kanalları (vas deferens və yumurta kanalları) — xarici cinsiyyət orqanları .
Onurğalıların bir hissəsində — quşlarda, balıqlarda, amfibiyalarda və sürünənlərdə — embrionun yetkinləşməsinin hamısı və ya əsas hissəsi mayalanmış yumurtahüceyrənin (yumurta) bitdiyi xarici mühitdə baş verir. Bu vəziyyətdə, bir yumurtanın erkək tərəfindən mayalanması həm dişinin bədənində (quşlarda və sürünənlərdə), həm də xarici mühitdə (balıqlarda) baş verə bilər.
İnsan reproduktiv sisteminin orqanları plasentalı məməlilərin reproduktiv sisteminin xüsusi bir vəziyyətini təmsil edir. Bunlara həm cinsi hüceyrələr (kişilərdə xayalar, qadınlarda yumurtalıqlar) daxildir, həm də cinsiyyət hüceyrələrini əmələ gətirən orqanlar və onların çoxalması zamanı bu hüceyrələri təmas zonasına gətirən orqanlar — kişinin cinsiyyət orqanı və qadının vaginası, həmçinin uşaqlıq kimi, embrion, dölün əmələ gəldiyi və yetkinləşdiyi yer vasitəsilə kişi reproduktiv hüceyrələri mayalanma üçün qadının reproduktiv sisteminə daxil olur və onun vasitəsilə uşaq doğulur. İnsanın reproduktiv sisteminin xəstəliklərinə anadangəlmə inkişaf pozğunluqları, o cümlədən diferensiallaşma, həmçinin travma və iltihab, o cümlədən cinsi yolla keçən yoluxucu xəstəliklər daxildir[3].
İstinadlar
redaktə- ↑ Reproductive System 2001 Arxivləşdirilib 2011-02-25 at the Wayback Machine Body Guide powered by Adam
- ↑ Introduction to the Reproductive System. Arxivləşdirilib 2009-02-28 at the Wayback Machine[dead link] SEER’s Training Website. U. S. National Cancer Institute’s Surveillance, Epidemiology and End Results (SEER) Program.
- ↑ STD’s Today Arxivləşdirilib 2014-10-25 at the Wayback Machine National Prevention Network, Center for Disease Control, United States Government, retrieving 2007