Cozef Rayt
Cozef Rayt, daha çox Derbili Rayt kimi tanınan (ing. Joseph Wright, Wright of Derby; 3 sentyabr 1734[1][2][…], Derbi[5][6][…] – 29 avqust 1797[3][4][…], Derbi[5][6][…]) — XVIII əsrin görkəmli ingilis rəssamlarından biridir. O, təsviri sənətdə sənaye mövzusunun qabaqcıllarından hesab olunur. Rayt, ilk növbədə holland rəssamları Gerrit van Honthorst və Hendrik Terbruggen tərəfindən karavacizmdən təsirlənmişdir. Raytın bir çox rəsm və rəsmləri Derbi Şəhər Şurasının mülkiyyətidir və Derbi Şəhər Muzeyi və İncəsənət Qalereyasında nümayiş etdirilir.
| Cozef Rayt | |
|---|---|
| ing. Joseph Wright | |
 | |
| Doğum tarixi | 3 sentyabr 1734[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 29 avqust 1797[3][4][…] (62 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | rəssam, memarlıq çertyojçusu[d] |
| Janr | portret rəssamlığı[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
redaktəCozef Rayt 3 sentyabr 1734-cü ildə Derbidə hüquqşünas Con Rayt (1697–1767) və sonradan şəhər rəsmisi olmuş həyat yoldaşı Hanna Bruks (1700–1764) ailəsində anadan olub. Rayt Derbi Qrammatika Məktəbində təhsil alıb və qravürları kopyalayaraq özü rəsm çəkməyi öyrəndi. Rəssam olmağa qərar verən Rayt 1751-ci ildə Londona səyahət etdi. Üç il (1751–1753 və 1756–1757) gələcək rəssam London Studiyasında məşhur portret rəssamı Tomas Hudsonda oxudu. 1760-cı ilə qədər portretləri Rayt müəllimi üsulu ilə çəkirdi (Miss Kettonun portreti, Sent-Luis, Missuri, Qor. İncəsənət Qalereyası; Tomas Bennetin Portreti, Derbi Muzeyi). Yaradıcılıq axtarışlarının ilk dövründə — 1760–1773-cü illərdə rəssam Derbidə yaşayırdı. Burada o, Wedgwood şirkətinin qurucusu keramikaçı Josiah Wedgwood və kimyaçı Cozef Priestli ilə tanış oldu. O, alimlərin təcrübələrində iştirak etmiş və onları öz əsərlərində təsvir etmişdir. Xüsusilə, bu dövrdə o, "Planetarium" (1766, Derbi, Muzey; variant — Nyu-Heven, Yale Britaniya İncəsənət Mərkəzi) və "Pump Test" (1768, London, Tate Rogers-Coltman Gallery) rəsmlərini çəkdi. Orta İngiltərə sakinlərinin elmi araşdırmalara marağı. Denis Didro Raytın bu əsərlərini qeyd edərək, onları "ciddi bir janr" adlandırdı. 1773–1775-ci illər arasında Cozef İtaliyada olub, burada qədim xarabalıqları (məsələn, Virgil məqbərəsini) çəkib, landşaft rəsmlərini öyrənib (Burrowing Man), klassik heykəllərin surətini çıxarıb və Romadakı karnaval zamanı möhtəşəm atəşfəşanlığa baxıb. Neapolda Cozef Rayt Vezuvi dağının möhtəşəm püskürməsinin şahidi oldu və bu, onu od və qaranlıq arasındakı mübarizənin dramatik təsirini əks etdirən onlarla rəsm əsəri yazmağa ruhlandırdı. Sonralar bu mövzu onun əsərlərində çox tez-tez əks olundu. 1778-ci ildən başlayaraq ən yaxşı portretlərindən bəzilərini bitirdi ("Ser Brooke Boothby portreti", 1781, London, Gal. Tate; "Portrait of Eus Cock with his life and Daniel Parker Cock", 1780–1782, Derby, Muzey; "Tomas Gisbornun həyat yoldaşı ilə portreti, 1786, Nyu-Heyven, Yale Britaniya İncəsənət Mərkəzi və Derbi Muzeyinin kolleksiyasından Samuel Uordun portreti). O vaxtdan etibarən Raytın əsərləri tezliklə üzv olduğu Kral Akademiyasında sərgiləndi. Ömrünün son illərində tez-tez xəstələnir və dostu Erasmus Darvin tərəfindən müalicə olunurdu. Cozef Rayt 29 avqust 1797-ci ildə Derbidə vəfat etmişdir. Rayt və həyat yoldaşının altı uşağı var idi, onlardan üçü körpəlikdə öldü.
Yaradıcılıq
redaktəCozef Raytın portret rəssamı kimi uğuru ona sabit gəlir gətirdi. Bununla belə, o, ilk növbədə onu digər müasirlərindən fərqləndirən, onu digər böyük Britaniya rəssamları ilə bir sıraya qoyan dramla dolu elmi və sənaye əsərləri ilə tanınır. İlk dəfə olaraq, böyük kompozisiyaların qəhrəmanları qədim və bibliya personajları və ya janr-alleqorik fiqurlar deyil, işçilər və elm adamları oldu. Derbidəki dəmirxanalar, şüşə və gil dükanları və yerli fabriklərin ruhu rəssamın bir çox əsərlərində öz əksini tapmışdır, məsələn: "Günəş sistemi haqqında mühazirələr"də (təxminən 1763–1765, Derbi İncəsənət Qalereyası); "The Air Pump Experience" (1768, Tate Britain Gallery, London), "İki qız pişik balasını şam işığında geyindirir" (1768–1770, Kenwood House), "The Forge" (1773, Ermitaj, Sankt-Peterburq), Kimyagər, fosforu kəşf edən" (1771–1795, İncəsənət Qalereyası, Derbi). Cozef Rayt ömrünün sonuna qədər əyalət rəssamı olaraq qaldı, lakin qotika və neoklassizm elementlərini birləşdirən orijinal üslubu, elmi araşdırmalara və müasir ədəbiyyata olan marağı sayəsində romantik sənətin qabaqcıllarından birinə çevrildi. Raytın yaradıcı irsi əsasən Nyu-Heyvendəki Yale Britaniya İncəsənət Mərkəzində, Hartforddakı Wadsworth Atheneumda, Londondakı Tate Qalereyasında və Derbi Muzeyində toplanır.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Joseph Wright of Derby (nid.).
- ↑ 1 2 RKDartists (nid.).
- ↑ 1 2 Joseph Wright // Benezit Dictionary of Artists (ing.). OUP, 2006. ISBN 978-0-19-977378-7
- ↑ 1 2 3 4 Райт Джозеф // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 1 2 3 4 Joseph Wright // Encyclopædia Britannica (ing.).