Dərbənd Şəhər Rəisliyi
Dərbənd Şəhər Rəisliyi (rusca:Дербентское градоначальство) — Rusiya imperiyasının tərkibindəki Dağıstan vilayətinin Qaytaq-Tabasaran dairəsinin tərkibində mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi. Dərbənd Şəhər Rəisliyi 1860-1883-cü illərdə mövcud olmuş və mərkəzi Dərbənd şəhəri olmuşdur.[1][2]
| Dərbənd Şəhər Rəisliyi | |
|---|---|
| Ölkə |
 Rusiya imperiyası |
| İnzibati mərkəz | Bakı |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 1860 |
| Ləğv edilib | 1883 |
| Əhalisi | |
| Rəsmi dili | Rəsmi:Rus dili |
Dərbənd Şəhər Rəisliyinin əhalisinin böyük bir hissəsi azərbaycanlılardan təşkil edilmişdi.[3][a]
Tarixi redaktə
Dərbənd Şəhər Rəisliyi 1860-cı ildə Rusiya imperiyası daxilində aparılan inzibati islahatların bir hissəsi olaraq təşkil edilmişdi. 1860-cı ildə Dağıstan vilayəti yaradıldı. Bu vilayətin inzibati mərkəzi 1860–1866–cı illərdə Dərbənd, 1866–1917–ci və 1919–1921–ci illərdə isə Temirxan–Şura şəhəri olmuşdur.[4] Dağıstan vilayəti özü də bir neçə hissəyə bölünmüşdü. Belə inzibati vahidlərdən biri də Qaytaq-Tabasaran dairəsi idi və Dərbənd Şəhər Rəisliyi buraya tabe idi.
1860-cı ildə yaradılmış inzibati-ərazi vahidliyinə Dərbənd şəhəri, Sabnova kəndi və Ulus Mahal (onun 12 kəndi və obası) daxil idi. Rəislik mülki administrasiya tərəfindən idarə edilirdi və Rusiya imperiyasının qanunları ilə idarə edilirdi.[5]
12 iyun 1883-cü ildə Dərbənd Şəhər Rəisliyi ləğv edildi və mərkəzi Qullar kəndi olan Ulus Mahal Kürə dairəsinə transfer edildi. dərbənd şəhərinin idarə edilməsi isə şəhər polisliyinə və polis rəisinə tabe etdirildi.
Rəislər redaktə
Dağıstan vilayətinin başçıları Dərbənd merlərini təyin edirdilər, bəzi bölgələrdə isə merlərin özləri mülki qubernator hüquqlarına malik idilər:[5]
| Портрет | Звание при службе | ФИО | Период службы |
|---|---|---|---|
|
General-mayor | Mixail Loris-Məlikov | 1860 — 1860 mart |
|
General-mayor | Mixail Cemərcidzev | 17 аprel 1863 — 1868 |
|
General-mayor | Комаров, Александр Виссарионович | 1868 — 1877 |
| General-mayor | Avraam Mədətov | 1877 — 1883 12 iyun |
Əhali redaktə
Etnoqraf N.İ.Voronovun “Qafqaz haqqında statistik məlumatlar toplusu”na əsasən, 1869-cu ildə şəhər idarəsində 16007 nəfər yaşayırdı ki, onlardan 13295 nəfəri Dərbənddə, 2388 nəfəri Ulus Mahalda, qalanlar 324 nəfər isə Sabnova kəndində yaşayırdı.[6]
Qeydlər redaktə
- ↑ 1831-ci ildə Dərbənd şəhərində 4747 Azərbaycan türkü, 256 yəhudi kişi, 248 yəhudi qadın, 142 erməni və s. olmaqla ümumilikdə 5511 nəfər yaşayırdı. 1832-ci il məlumatına görə Sabnova kəndi və forştadla birlikdə Dərbənddə 4741-ü Azərbaycan türkü olmaqla, ümumilikdə 5139 nəfər yaşayırdı. 1843-cü ildə şəhərdə yaşayan 11278 nəfər əhalidən 9572-i nəfəri Azərbaycan türkü olmuşdur. Beləliklə, rus işğalından keçən 30 ildən sonra şəhər əhalisinin 84,8%-i azərbaycanlılar idi. [3]
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ Салихова, 2018. səh. 2
- ↑ Козубский, 1895. səh. 18—47
- ↑ 1 2 Azizova, 2019. səh. 1024
- ↑ "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г." 2011-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-31.
- ↑ 1 2 Осипов, 2007. səh. 236
- ↑ Воронов, 1869. səh. 82—84
Mənbə redaktə
- ДАГЕСТА́НСКАЯ О́БЛАСТЬ. 8. Григорьев — Динамика - Большая российская энциклопедия. гл. ред. Ю. С. Осипов. 2007. ISBN 978-5-85270-338-5.
- Воронов, Николай Ильич. Сборник статистических сведений о Кавказе. 1. 1869. ISBN 978-5-4241-7740-8.
- Козубский, Евгений Иванович. Памятная книжка Дагестанской области. 1895.
- Салихова, Лейла Багаудиновна Махачкала. Трансформация выборной системы Дербента в XIX — начале XX веков. Махачкала. 2018.
- Mahire Azizova. 19. Yüzyılın İlk Yarısında Derbent'in Sosyo-Politik Yaşamı (KAK* nun Verilerine Dayanarak). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 2019. 1017–1027.