Diskont faiz dərəcəsi

Diskont faiz dərəcəsi — gələcək gəlir axınlarını vahidi indiki dəyərə çevirmək üçün istifadə olunan faiz dərəcəsidir. Diskont dərəcəsi gələcək NPV pul vəsaitlərinin hərəkətinin cari dəyərinin hesablanması zamanı tətbiq edilir.

$NPV=\sum _{t=0}^{N}{\frac {CF_{t}}{(1+i)^{t}}}=-IC+\sum _{t=1}^{N}{\frac {CF_{t}}{(1+i)^{t}}}$,

burada $i$ — diskont faiz dərəcəsidir.

Diskont dərəcəsi bir sıra amillərdən asılı olan dəyişəndir $i=f(i_{1},...,i_{n})$,

burada $(i_{1},...,i_{n})$ hər bir investisiya layihəsi üçün ayrıca müəyyən edilən gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinə təsir edən amillərdir:

$i_{1}$ — müəyyən dövr üçün alternativ investisiyanın dəyəri, istər: depozitlər üzrə bank faiz dərəcəsi, yenidən maliyyələşdirmə dərəcəsi, mövcud biznesin orta gəlirliliyi və s.;

$i_{2}$ — seçilmiş dövr üçün inflyasiya səviyyəsinin qiymətləndirilməsi, dövr üçün vəsaitlərin köhnəlməsi riskinin dəyərinin qiymətləndirilməsi kimi.

Diskont dərəcəsinin hesablanması

Uçot dərəcəsinin proqnozlaşdırılması üçün əsas borc alətlərinin (istiqrazların) və səhm alətlərinin (səhmlərinin) gəlirliliyi arasında sıx əlaqənin nəzəri müddəasıdır. Ümumiyyətlə, investor daha çox risk götürməyə (səhmlər almağa) hazırdır ki, onlardan gözlənilən gəlir istiqrazın gəlirindən və müəyyən risk mükafatlarından artıq olsun. Burada nəzərdən keçirilən modelə görə, investor tərəfindən gələcək tələb olunan gəlir dərəcəsi aşağıdakıların cəmidir:

• Emitent üçün baza dərəcəsi - bu emitentin valyuta (dollar) korporativ istiqrazları üzrə proqnozlaşdırılan gəlirlik dərəcəsi (kredit riski üzrə mükafat nəzərə alınır);
• Səhm alətlərinin sahibləri üçün ölkə risk mükafatları (istiqraz bazarı ilə müqayisədə Rusiya səhm bazarı üçün xarakterik olan səhm alətlərinə investisiya riskini nəzərə alır);
• Sənaye riskləri üçün mükafatlar (sahənin xüsusiyyətlərinə görə pul vəsaitlərinin hərəkətinin qeyri-müəyyənliyini nəzərə alır);
• Zəif korporativ idarəetmə riski ilə əlaqəli mükafat;
• Emitentin səhmlərinin qeyri-likvidliyi riskinə görə mükafatlar.

Ümumiyyətlə, gələcək uçot dərəcəsinin hesablanması düsturu aşağıdakı kimi yazıla bilər:

$i$ = $i_{b}$ + $i_{s}$ + $i_{o}$ + $i_{k}$ + $i_{l}$

Emitent tərəfindən baza dərəcəsinin hesablanması

Baza dərəcəsi uçot dərəcəsinin tərkib hissəsidir. Öz mənasında, baza dərəcəsi bazar iştirakçılarının hansı minimum gəlirlilik səviyyəsində bir işə investisiya qoymağa hazır olduğunu göstərir. Baza dərəcəsinin dəyərini nəzərdən keçirilən bütün şirkətlər üçün eyni hesab edən məşhur inancın əksinə olaraq, nəzərdən keçirilən yanaşma hətta bu ilkin mərhələdə biznesdəki fərqləri nəzərə alır. Hər bir şirkət üçün baza dərəcəsi fərdi. Bu dərəcə müəyyən bir müəssisənin maliyyə sabitliyindən asılıdır.

Şirkətin maliyyə sabitliyi ya müstəqil reytinq agentlikləri (S&P, Moody's, Fitch) tərəfindən emitentə verilən kredit reytinqi əsasında, ya da onun maliyyə vəziyyətinin təhlili ilə müəyyən edilir. İdeal olaraq, hər bir şirkətin öz baza dərəcəsi var.

Beləliklə, baza dərəcəsi şirkətin maliyyə sabitliyi səviyyəsini nəzərə aldığından, həqiqətən də müəyyən bir şirkətə qoyulan investisiyalara uyğun gələn risk dərəcəsini (və nəticədə tələb olunan minimum gəliri) əks etdirir.

Ölkə risk mükafatının hesablanması (ev sahibi ölkənin xüsusi riski nəzərə alınmaqla)

Ölkə riski, sözügedən ölkədə fəaliyyət göstərən müəssisələrə münasibətdə rəsmi orqanların qeyri-adekvat davranışı riskidir. Dövlətin biznesə münasibəti nə qədər proqnozlaşdırıla bilərsə, dövlətin həyata keçirdiyi siyasət müəssisələrin inkişafına bir o qədər çox töhfə verir, belə bir ölkədə bizneslə məşğul olmaq riskləri bir o qədər aşağı olur və nəticədə tələb olunan gəlirlilik aşağı düşür.

Ölkə riski, sözügedən ölkədə fəaliyyət göstərən müəssisələrin səhm və ya istiqrazlarına investisiya qoyarkən investorların tələb edəcəyi əlavə gəlirlə ölçülə və ifadə edilə bilər.

İndi investorların ölkə riskini kompensasiya etmək üçün tələb etdikləri əlavə gəlirin nə olduğunu başa düşmək üçün dövlət və korporativ istiqrazların gəlirlərini müqayisə etmək kifayətdir. Eyni zamanda, hesablamaların düzgünlüyünü artırmaq üçün müqayisə edilən istiqrazların likvidlik səviyyəsi, kredit keyfiyyəti və müddəti təxminən eyni olmalıdır. Beləliklə, korporativ və dövlət istiqrazları səbətinin gəlirliliyindəki fərq yalnız korporativ istiqrazlara investisiya edən investorlar üçün ölkə riskinin olması ilə bağlı olacaq (dövlət istiqrazları üçün ölkə riski anlayışı tətbiq edilmir).

Gəlirlərdə yaranan fərq borc alətlərinin sahibləri üçün ölkə riskinin miqdarını göstərir. Səhmlərlə işləyərkən bu göstəricini çevirmək üçün ölkə riskinin hesablanmış məbləği ekspert tərəfindən müəyyən edilmiş korreksiya əmsalı ilə vurulur.