Dublet

Dublet — hər hansı bir şeyin ikinci nüsxəsi, iki eyni şeydən biri.

Dubletlər

Dildəki dubletləri sinonimlərlə və antonimlərlə eyniləşdirmək olmaz. Onlar daha çox sinonimlərə oxşayır, amma onların eyni deyildir. Məlumdur ki, bəzi terminlər bir neçə elmə aid olur. Dublet termini də bir neçə elmə aiddir. Dublet sözü fransız sözü olub, "cüt,qoşa" deməkdir. Bu anlayış isə müxtəlif sahələrə aiddir:

1)Hərbdə qoşalüləli silahdan eyni vaxtda atılan güllə;

2)Muzeylərdə saxlanılan eksponatların düzəldilmiş oxşarı(rəsm əsərlərinin surəti);

3)Zərgərlikdə bahalı bəzək əşyalarının saxtası;

4)Fizikada atomların spektr xətlərinin ikiyə bölünməsi;

5)Musiqidə eyni kökdə qoşa registr.

Bizi maraqlandıran dilçilikdəki dublet terminidir. Bu termin dilçilikdə də eyni anlayış ifadə edir. Məna və səs təşkili etibarilə eyni olan sözlərdən biri digərinin dubleti adlanır.

Növləri

Dilçilikdə dubletlərin bir neçə növü qeyd olunur:

1. Etimoloji dublet- mənşəcə bir anlayışı ifadə edən müxtəlif dillərin təsirinə məruz qalmış sözlər. Məsələn, "köşk" sözü dilimizə fars dilindən keçmişdir. Eyni söz rus dilinə keçərək "киоск" şəklini almışdır. Bu sözlərin hər ikisi Azərbaycan dilində işlənərək biri digərinin dubleti olur. Rus dilində: волость-власть, стор она-страна. İngilis dilində: hostel-hotel-hospital. Fransızca: chose-cause, natif-naif.

2. Variant dubletlər- belə dubletlər fonetik, leksik, morfoloji və sintaktik səviyyədə olur.

• a) fonetik səviyyədə: döy-döyül-dögül-degil-dəyil-dəyir, əsasən-əsasən (vurğunun dəyişməsi ilə) və s.
• b)morfoloji səviyyədə: ədəbiyyatşünas-ədəbiyyatçı, nainsaf-insafsız.
• c)sintaktik səviyyədə: sözlərin cümlədəki mövqeyindən və ya sintaktik funksiyasından asılı olaraq yaranmış variantlar. Məs: "ki" sintaktik vəzifəsinə görə həm bağlayıcı, həm də ədat ola bilər.

3. Eyni elmi anlayışı ifadə edən terminlərdən biri: dilçilik-linqvistika, dilşünas-dilçi, qolkiper-qapıçı, aeroport-təyyarə meydanı, surət-obraz, mənzərə-peyzaj, final-son, kulminasiya-zirvə və s.

Həmçinin bax

• Sinonim

Xarici keçidlər

Azərbaycan dili-3 LEKSİKA