Elektron seçki
Elektron seçki — bülletenlərin atılması və sayılmasına kömək etmək üçün elektron vasitələrdən istifadə edən seçki.
Xüsusi tətbiqdən asılı olaraq, e-seçkidə müstəqil elektron səsvermə maşınlarından (EVM) və ya internetə qoşulmuş kompüterlərdən (onlayn səsvermə) istifadə edilə bilər. O, cədvəlləşdirilmiş nəticələrin əsas ötürülməsindən tutmuş ümumi birləşdirilə bilən məişət cihazları vasitəsilə tam funksiyalı onlayn seçkiyə qədər bir sıra internet xidmətlərini əhatə edə bilər. Avtomatlaşdırma dərəcəsi kağız səsvermə bülleteninin qeyd edilməsi ilə məhdudlaşa bilər və ya səslərin daxil edilməsi, səslərin qeydə alınması, məlumatların şifrələnməsi və serverlərə ötürülməsi, seçki nəticələrinin konsolidasiyası və cədvəli kimi hərtərəfli sistem ola bilər.
Elektron seçki sistemi tənzimləyici orqanlar tərəfindən müəyyən edilmiş standartlar toplusuna əməl etməklə bu vəzifələrin əksəriyyətini yerinə yetirməli, həmçinin təhlükəsizlik, dəqiqlik, dürüstlük, çeviklik, məxfilik, yoxlanıla bilmə, əlçatanlıq, iqtisadi səmərəlilik, miqyaslanma və ekoloji davamlılıq ilə bağlı güclü tələbləri uğurla həll edə bilməlidir.
Elektron seçki texnologiyasına perfokartlar, optik skan səsvermə sistemləri və ixtisaslaşdırılmış səsvermə köşkləri (o cümlədən, birbaşa qeyd edən elektron səsvermə sistemləri və ya DRE) daxil ola bilər. Bu, həmçinin bülletenlərin və səslərin telefonlar, şəxsi kompüter şəbəkələri və ya internet vasitəsilə ötürülməsini əhatə edə bilər. Ümumiyyətlə, elektron səsvermənin iki əsas növünü müəyyən etmək olar. Birincisi hökumət və ya müstəqil seçki orqanlarının nümayəndələri tərəfindən fiziki olaraq nəzarət edilən elektron səsvermə (məsələn, seçki məntəqələrində yerləşən elektron səsvermə aparatları), digəri isə seçicinin istənilən yerdən öz səsini seçki orqanlarına elektron şəkildə təqdim etməsidir.[1][2][3][4][5]
Elektron səsvermə sistemləri dünyanın Argentina, Avstraliya, Banqladeş, Belçika, Braziliya, Kanada, Fransa, Almaniya, Hindistan, İtaliya, Yaponiya, Qazaxıstan, Cənubi Koreya, Malayziya, Hollandiya, Norveç, Pakistan, Filippin, İspaniya, İsveçrə, Tailand, Birləşmiş Krallıq və ABŞ kimi bir çox ölkəsində istifadə olunur.
Faydaları
redaktəElektron seçki texnologiyası bülletenlərin hesablanmasını sürətləndirmək, səsləri əl ilə saymaq üçün işçilərə edilən ödənişlərin xərcini azaltmaq və əlil seçicilər üçün təkmilləşdirilmiş əlçatanlığı təmin etmək niyyətindədir. Həmçinin uzunmüddətli perspektivdə xərcləri azaltması gözlənilir.[6] Nəticələr daha tez yayımlana və dərc oluna bilər.[7] Seçicilər olduqları yerdən müstəqil şəkildə səs verməklə vaxt və xərclərə qənaət edirlər. Bu, ümumi seçici fəallığını artıra bilər. Elektron seçkilərdən ən çox yararlanan vətəndaş qrupları xaricdə yaşayanlar, seçki məntəqələrindən uzaq kənd yerlərində yaşayan vətəndaşlar və hərəkət qabiliyyəti məhdud əlillərdir.[8][6]
İstinadlar
redaktə- ↑ "i-Voting". e-Estonia. 11 February 2017 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Res. 9597 Philippines concerning grid power requirements for various needs including i-voting". nea.gov.ph. 2 July 2013 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Switzerland's new legislation on internet voting". electoralpractice.ch. 2 April 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 February 2019.
- ↑ Buchsbaum, T. "E-voting: International developments and lessons learnt". Proceedings of Electronic Voting in Europe Technology, Law, Politics and Society. Lecture Notes in Informatics. Workshop of the ESF TED Programme Together with GI and OCG. 2004.
- ↑ Zissis, D.; Lekkas. "Securing e-Government and e-Voting with an open cloud computing architecture". Government Information Quarterly. 28 (2). April 2011: 239–251. doi:10.1016/j.giq.2010.05.010.
- ↑ 1 2 Batt, Simon. "How Electronic Voting Works: Pros and Cons vs. Paper Voting". MUO (ingilis). 14 noyabr 2019. 2020-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-15.
- ↑ "How Electronic Voting Works: Pros and Cons vs. Paper Voting". MakeUseOf. 14 November 2019. 17 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 June 2019.
- ↑ Anwar, Nabil Khairul. "Advantages and Disadvantages of e-Voting: The Estonian Experience". 2023-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2023.
Əlavə ədəbiyyat
redaktə- Əhmədova, A.S. "Seçki sistemində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi" (PDF). AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu. 2010.
- Jardí-Cedó, Roger; Pujol-Ahulló, Jordi; Castellà-Roca, Jordi; Viejo, Alexandre. "Study on Poll-Site Voting and Verification Systems". Computers & Security. 31 (8). 2012: 989–1010. doi:10.1016/j.cose.2012.08.001.