Ekspressionizm

Ekspressionizm (fr. expressionnisme – ifadə) — XX əsrin əvvəllərində Avropa ədəbiyyatı və incəsənətində ədəbi cərəyan. Xırda burjua təbəqələrinin insan həyatını və onun mənəvi aləmini eybəcərləşdirən ictimai ədalətsizliyə, müharibəyə qarşı anarxist-fərdiyyətçi etirazının ifadəsi kimi meydana gəlmiş, Birinci dünya müharibəsindən sonra Almaniya və Avstriyada xüsusilə geniş yayılmışdı.

Subyektiv idealizm-ə saslanan ekspressionizm nümayəndələri sənətkarın fərdi aləminin ifadəsini obyektiv varlığın real təsvirinə qarşı qoyurdular. Bu isə xarici aləmin, obrazların təhrif olunmasına, bədii forma eybəcərliyinə gətirib çıxarırdı.

Poeziyada ekspressionizm (İ. Bexer, F. Varfel) mücərrəd obrazlar, sözlərin bəzən mənaca mahiyyətini itirməsi, dilin ifadəliliyinə həddindən artıq aludəçiliklə xarakterizə olunur. Nəsrdə (məs. Frans Kafkanın roman və hekayələri) əsasən ağlasığmaz təsvirlər, məntiqi əlaqəsi olmayan, yuxunu xatırladan hadisələrin təsviri əsas yer tutur.

Cərəyan məşhur dramaturqlar V. Hazenklever, G. Kayzer, K. Şternheym, E. Toller və b.-nın yaradıcılığına böyük təsir göstərmişdir.

Azərbaycanda ekspressionizm

Qobustan sal qayaları üzərində yallı tutanların ilk baxışda bəsit, sxematik görünən təsvirlərini araşdıranda məlum olur ki, sənətkar rəqqasların qol-qıçlarını hədsiz dərəcə uzatmaqla onların ildırım sürətli hərəkətini təcəssüm etməyə nail olmuşdur. Burada biz ilkin ekspressionizm əlamətlərini görürük.

Xarici keçidlər

• Asif Hacılı Ekspressionizm poeziyada

Həmçinin bax

• Abstrakt ekspressionizm