Ermənistan–Yunanıstan münasibətləri
Ermənistan–Yunanıstan münasibətləri — Ermənistan Respublikası və Yunanıstan arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. İki xalq arasında güclü siyasi, mədəni və dini bağlar (ermənilərin və yunanların böyük əksəriyyəti Şərq xristian inancını qəbul edir) sayəsində Ermənistan və Yunanıstan bu gün mükəmməl diplomatik münasibətlərə malikdirlər. Bizans və Osmanlı İmperiyası dövründə dini və mədəni köklərə, birlikdə yaşamalarına görə həm emosional, həm də tarixən həmişə güclü münasibətlərdə olmuşlar.
| Ermənistan–Yunanıstan münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Ermənistanın hər üç prezidentinin Yunanıstana rəsmi səfəri olub və iki ölkə arasında yüksək səviyyəli əlaqələr qurulub. Yunanıstan 1996-cı ildə rəsmi olaraq Erməni soyqırımını, 2015-ci ildə isə Ermənistan rəsmi olaraq Yunan soyqırımını tanımışdır[1].
Tarixi redaktə
Qədim sivilizasiyalar olmaqla, ermənilər və yunanlar əsrlər boyu bir yerdə olublar. Yunan tarixçilərinin ermənilərin köklərinə işarə edən qədim qeydləri var. Ermənilər haqqında ən erkən məlumat 525-ci ildə Yunan tarixçisi Miletli Hekatey tərəfindən edilmişdir[2]. XX əsrdə dilçilər tərəfindən irəli sürülən fərziyyəyə görə, erməni və yunan dillərinin ortaq bir əcdadı olmuşdur. Bu Proto-Hind-Avropa dilini tanıyan yunan-erməni dilinin təklifinə səbəb olur. Herodot ermənilərin Frigiyalıların nəslindən olduqlarını irəli sürür. Platon erkən Yunan və Frigian arasındakı oxşarlıqların olduğunu bildirir. Bundan əlavə Strabon ermənilərin atalarının Kiçik Asiyaya köç etməzdən əvvəl Fessaliyada yaşadığını yazır.. Qədim istinadlardan ibarət bir zəncir iki xalqın yaxınlığını göstərir.
Böyük İgəndərin imperatorluğunun sələfi olan Selevkilər imperiyası dağıldıqdan sonra, Miladdan əvvəl 190-cu ildə ermənilər Elliniz Emənistanını qururlar.
Erməni dilinin qədim yunan dilindən təsirləndiyi deyilir, lakin hər iki dil zamanla fərqli inkişaf etmişdir.
Aralıq dənizi hövzəsinin və ya Yaxın Şərqin digər dil ssenariləri kimi, yazıları sağdan sola deyil, erməni əlifbası soldan sağa yazılır (405-ci ildə yaradılmışdır). Buda ona müəyyən yunan ləzzəti verir
Yunan pravoslavlığı ilə erməni apostol xristianlığı arasındakı fərqlər səbəbindən Bizans imperatorları tez-tez Baqratuni sülaləsinin erməni səltənətini fəth etməyə və yunan pravoslavlığını tətbiq etməyə çalışırdılar. Buna baxmayaraq iki xalq Səlcuqlular və daha sonra Osmanlı imperatorluğu altında birgə yaşamışlar.
Ölkələrin müqayisəsi redaktə
|
| |
|---|---|---|
| Əhalisi | 3,262,200 | 10,099,341 |
| Ərazisi | 29,743 km2 (11,484sq mi) | 131,251 km2 (3,572sq mi) |
| Əhali sıxlığı | 108.4/km2 (280.7/sq mi) | 117/km2 (221/sq mi) |
| Paytaxt | İrəvan | Afina |
| İri şəhərləri | İrəvan – 1,121,900 (1,230,000 Metro) | Afina – 3,074,160 (3,737,550 Metro) |
| Government | Unitar parlament respublikası | Parlament respublikası |
| Rəsmi dil | Erməni dili | Yunan dili |
| Dövlət başçıları | Prezident Armen Sarkisyan Baş nazir Nikol Paşinyan |
Prezident Katerina Sakellaropoulou Baş nazir Kyriakos Mitsotakis |
| Dini tərkib | 99% Xristiyan, 1% Yezidi | 98% Xristiyan, 1.3% Müsəlman, 0.7% Digərləri |
| Etnik qrup | 97.9% Ermənilər, 1.3% Yezidilər 0.5% Ruslar, 0.3% Digərləri | 93.76% Yunanlar, 4.32% Albanlar, 0.39% Bolqarlar, 0.23% Rumınlar, 0.18% Ukraynalılar, 0.14% pakistanlılar, 0.12% Ruslar, 0.12% Gürcülər, 0.09% Hindlilər, 0.65% Digərləri |
| ÜMM | US$10.106 milyard (adambaşına US$$3,032) | US$303.065 milyard (adambaşına $27,073) |
| ÜDM | $17.941 milyard (adambaşına $5,384 ) | $294.339 milyard (adambaşına $26,293) |
| Hərbi xərclər | $312,000,000 (ÜDM-un 4.2% ) | $7,502,000,000 (ÜDM-un 2.3%) |
| Ordu sayı | 46,684 | 461,600 |
| Şəhər əhalisi | 1,200,000 | 5,010,000 |
Çağdaş dövr redaktə
Siyasi əlaqələr redaktə
Yunanıstan 21 sentyabr 1991-ci ildə Ermənistanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən biri oldu[3]. Hər iki ölkənin müvafiq paytaxtlar bir səfirliyi var. Bununla yanaşı Yunanıstan erməni soyqırımını rəsmi şəkildə tanıyan ölkələrdən biridir və soyqırımın inkar edilməsini cinayət məsuliyyətə cəlb edən azsaylı ölkələrdən biridir[4].
Ermənistanda müstəqillik elan edildiyi vaxtdan bəri, iki ölkə beynəlxalq təşkilatlar (Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı, Avropa Şurası, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı) çərçivəsində tərəfdaş olmuşdur.
Ən yüksək səviyyəyə davamlı səfərlər göstərdi ki, hər iki ölkə dostluq və əməkdaşlıq səviyyələrini yaxşılaşdırmaqda davam etmək istəyir. Ermənistan prezidenti Levon Ter-Petrosyan 1996-cı ildə Yunanıstana, Yunanıstan Prezidenti Konstantinos Stefanopulos 1999-cu ildə Ermənistana, Ermənistan Prezidenti Robert Koçaryan 2000 və 2005-ci illərdə Yunanıstana səfər etmişdir. Bundan əlavə Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan 2011-ci ildə Yunanıstana və 2014-cü ildə isə Yunanıstan prezidenti Karolos Papoulias İrəvana səfərlər etmişdir[5].
Hərbi əməkdaşlıq redaktə
Yunanıstan Rusiyadan sonra, Ermənistanın əsas hərbi tərəfdaşlarından biridir. Erməni zabitləri Yunanıstan hərbi akademiyalarında təhsil alır. Yunanıstan tərəfindən Ermənistana müxtəlif texniki yardımlar edilir. 2003-cü ildən bu yana KFOR-un Yunan batalyonunun tərkibində Kosovoda bir erməni alayı yerləşdirildi. 2011-ci ildə Ermənistanın Yunanıstan və Kiprdəki hərbi attaşesi polkovnik Samvel Ramazyan, Ermənistan-Yunan hərbi əməkdaşlığının durmadan inkişaf etdiyini bildirmişdir[6].
Müqavilələr redaktə
Hər iki ölkə arasında ikitərəfli müqavilələr imzalanmışdır:
- İqtisadi, Sənaye və Texnoloji Əməkdaşlıq Sazişi (1 dekabr 1994-cü ildən qüvvədədir)
- İnvestisiyaların təşviqi və qarşılıqlı qorunması haqqında saziş (28 aprel 1995-ci ildən qüvvədədir[7])
- Hərbi sahədə əməkdaşlıq sazişi (İyun 1996)
- Gəlirlərə görə ikiqat vergitutmanın qarşısını almaq haqqında saziş (13 may 1999-cu ildən qüvvədədir)
İstinadlar redaktə
- ↑ "Adoption of declaration to certify that Armenia recognizes Greek and Assyrian genocide: Eduard Sharmazanov". armenpress.am. 2015. 26 March 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 April 2017.
- ↑ Chahin, Mark. The Kingdom of Armenia. London: Routledge. 2001. səh. 177. ISBN 0-7007-1452-9.
- ↑ "Greece's Bilateral Relations". www.mfa.gr. 2012-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.
- ↑ "There took place Armenian-Greek high-level negotiations in Presidential Palace - Press releases - Updates - The President of Armenia". www.president.am. 2014-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.
- ↑ "Armenia's president visits Greece and Cyprus". www.cacianalyst.org. 2016-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-20.
- ↑ "In Greece, diplomatic military corps marks Armenian Army Day (PHOTO)". news.am. 2015-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.
- ↑ "Armenia - Bilateral Investment Treaties (BITs)". investmentpolicyhub.unctad.org. 2015-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.