Euxromatin — Euxromatin genlərlə zəngin olan və tez-tez (lakin hər zaman deyil) aktiv transkripsiyada olan, xromatinin (DNT, RNT və protein) yüngül şəkildə doldurulmuş bir formasıdır. Euxromatin, hüceyrə nüvəsindəki genomun ən aktiv hissəsidir. İnsan genomunun 92% -i euxromatikdir[1] .

Euxromatinin yerini göstərən insan hüceyrəsi nüvəsi

Yaranması

redaktə

Ümumiyyətlə, euxromatin, qaranlıq bir rənglə boyanmış heteroxromatindən fərqli olaraq, bir G bandı ilə boyandıqda və optik mikroskopda baxıldıqda yüngül zolaqlar kimi görünür. Bu yüngül rəng, euxromatinin daha az kompakt quruluşundan qaynaqlanır. Euxromatinin əsas quruluşu, elektron mikroskopunda ilə müşahidə edildiyi kimi 10 nm ölçüdə uzanan açıq mikrofibrildir. Prokariotlarda euxromatin indiki xromatinin tək formasıdır; bu, heteroxromatin quruluşunun daha sonra nüvə ilə birlikdə inkişaf etdiyini, ehtimal ki, genom ölçüsünün artmasını idarə edən bir mexanizm kimi inkişaf etdiyini göstərir.

Strukturu

redaktə
 
Hetroxromatin və euxromatin

Euxromatin quruluşu, bu nükleosomları təmsil etdiyi bir iplikdəki qatlanmış bir muncuq dəstinə bənzəyir[2] . Nükleosomlar, histonlar olaraq bilinən səkkiz zülaldan ibarətdir və ətrafında 147 DNT baza cütü sarılmış; euxromatin içərisində bu qablaşdırma boşdur, belə ki çiy DNT-yə çatmaq olar. Nüvədəki hər bir histon müxtəlif yollarla dəyişə biləcək bir quyruq quruluşuna sahibdir; bu xromatinin ümumi yerini təyin edən "master nəzarət açarları" rolunu oynadığı düşünülür. Xüsusilə, histon quyruqlarında metil lizin 4-ün varlığının ümumi bir göstərici rolunu oynadığına inanılır.

Funksiya

redaktə

Euxromatin, DNT-nın m-RNT məhsullarına aktiv transkripsiyasında iştirak edir. Qatlanmamış quruluş genlərin və RNT polimeraz komplekslərinin tənzimləyici zülallarının DNT ardıcıllığına bağlanmasına imkan verir, bu da transkripsiya prosesinə başlaya bilər. Bütün euxromatin mütləq köçürülmür, lakin ümumiyyətlə köçürülməyənlər genlər istifadə olunmadığı müddətdə onları qorumaq üçün heteroxromatinə çevrilir. Beləliklə, məhsuldar bir hüceyrənin nə qədər aktiv olduğu və nüvəsində nə qədər euromatinin olduğu ilə birbaşa əlaqə mövcuddur[3].

Hüceyrənin gen ekspresyonuna və təkrarlanmasına nəzarət metodu olaraq euromatinin heteroxromatinə çevrilməsindən istifadə etdiyi düşünülür, çünki bu cür proseslər "mövcudluq fərziyyəsi" olaraq bilinən sıx sıxılmış xromatində fərqli davranır. "Həmişə" olan bir qurucu euromatinin bir nümunəsi, hüceyrələrin əsas sağ qalma funksiyaları üçün lazım olan zülalları kodlayan genlərdir.

İstinadlar

redaktə
  1. Human Genome Sequencing Consortium, International. "Finishing the euchromatic sequence of the human genome". Nature. 431 (7011). 21 October 2004: 931–45. doi:10.1038/nature03001. PMID 15496913.
  2. Monday, Tanmoy. "Characterization of the RNA content of chromatin". Genome Res. 20 (7). July 2010: 899–907. doi:10.1101/gr.103473.109. PMC 2892091. PMID 20404130.
  3. Hansen, Jeffrey. "Human mitotic chromosome structure: what happened to the 30-nm fibre?". The EMBO Journal. 31 (7). March 2012: 1621–1623. doi:10.1038/emboj.2012.66. PMC 3321215. PMID 22415369.