Filler
Filler (mac. fillér) — 1892-ci ildən 1999-cu ilə qədər dövriyyədə olan Macarıstanın xırda sikkəsi.
Müxtəlif dövrlərdə filler Avstriya-Macarıstan kronu, Macarıstan kronu, pengö və forintin yüzüncü hissəsi olmuşdur. Adı "dörd" mənasını verən Vierer alman sözündən gəlir, bu termin həmçinin 4 kreytser dəyərində olan Avstriya-Macarıstan sikkəsinin adı idi.
Son fillerlər 1999-cu ildə zərb olunmuşdur, hal-hazırda real pul dövriyyəsində iştirak etmirlər, lakin yenə də Macarıstan forintinin ayrılmaz hissəsi hesab olunurlar.
Avstriya-Macarıstan kronu
redaktəAvstriya-Macarıstan kronu 1892-ci ildə Avstriya-Macarıstanın pul vahidi kimi dövriyyəyə daxil oldu. İmperiyanın Avstriya hissəsində xırda pula "heller", Macarıstan hissəsində isə "filler" deyilirdi. 1900-cü ilə qədər köhnə sikkələr də dövriyyədə idi, onların nisbətləri: 1 qulden (florin) = 2 krona, 1 kreytser = 2 filler (heller). Filler sikkələri Kremnitsa zərbxanasında zərb olunurdu və onlar (heller sikkələri kimi) imperiyanın bütöv ərazisində qanuni ödəniş vasitəsi sayılırdı.
Birinci Dünya müharibəsinin başlaması 2, 10 və 20 filler dəyərində sikkələr dəmirdən zərb olunmağa başlandı və 1 filler sikkələrin zərb edilməsi dayandırıldı. Avstriya-Macarıstanın dağılmasından sonra, filler sikkələri də daxil olmaqla, Avstriya-Macarıstan kronunun istifadəsi yeni yaradılan dövlətlərin ərazisində milli kredit və pul sistemləri yaradılana qədər davam etdi.[1][2][3]
| Avers | Revers | Nominal | Diametr, mm | Qalınlıq, mm | Kütlə, q | Metal | Çevrəsi | Zərb olunma illəri | Dövriyyəyə buraxılma | Dövriyyədən çıxarılma |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
1 filler | 17 | 1 | 1,66 | Mis/Qalay/Sink (950/40/10) | hamar | 1892–1904, 1906, 1914 | 1 aprel 1893 | 31 dekabr 1926[a 1] |
|
|
2 filler | 19 | 2 | 3,33 | Mis/Qalay/Sink (950/40/10) | hamar | 1892–1910, 1914, 1915 | ||
|
|
2 filler | 17 | 2 | 2,78 | Dəmir | hamar | 1916–1918 | 6 noyabr 1916 | |
|
|
10 filler | 19 | 1 | 3 | Nikel | nahamar | 1892–1896, 1906, 1908, 1909, 1914 | 7 may 1893 | 30 aprel 1918 |
|
10 filler | 19 | 1 | 3 | Mis/Sink/Nikel (500/400/100) | nahamar | 1914–1916 | 10 may 1915 | 31 dekabr 1926 | |
|
10 filler | 19 | 1 | 2,5 | Dəmir | nahamar | 1915, 1916, 1918 | 10 noyabr 1916 | ||
|
|
20 filler | 21 | 2 | 4 | Nikel | nahamar | 1892–1894, 1906–1908, 1914 | 7 may 1893 | 31 dekabr 1917 |
|
|
20 filler | 21 | 1 | 3,33 | Dəmir | hamar | 1914–1918 | 3 avqust 1916 | 31 dekabr 1926 |
- ↑ Macarıstan ərazisində dövriyyədən çıxarılma tarixidir, digər ərazilər üçün bax Dövriyyədən çıxarılması
Macarıstan kronu
redaktəKremnitsa zərbxanasının avadanlığı 1920-ci ildə Budapeştə aparıldı və burada filler sikkələrin zərb edilməsi başlandı. 1920–1922-ci illərdəki 10 və 20 filler sikkələri 1914-cü il tipli Avstriya-Macarıstan sikkələrinin növündə zərb edilirdi. Sikkələrin görünüşü, xüsusiyyətləri və habelə Kremnitsa zərbxanasının nişanı "K" dəyişməz qaldılar.
| Avers | Revers | Nominal | Diametr, mm | Qalınlıq, mm | Kütlə, q | Metal | Çevrəsi | Zərb olunma illəri | Dövriyyədən çıxarılma |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
10 filler | 19 | 1 | 2,5 | Dəmir | nahamar | 1920 | 31 dekabr 1926 | |
|
|
20 filler | 21 | 1 | 3,33 | Dəmir | hamar | 1920–1922 | 31 dekabr 1926 |
1920-ci ilin noyabr ayında Poçt Əmanət Bankının filler məzənnəsində mübadilə biletləri dövriyyəyə buraxıldı.[6][7]
| Şəkil | Nominal | Ölçüsü | Tarix | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Avers | Revers | Banknotda qeyd olunan | Dövriyyəyə buraxılma` | Dövriyyədən çıxarılma | ||
| Xarici təsvir | Xarici təsvir | 20 filler | 87 × 56 mm | 2 oktyabr 1920-ci il | 22 noyabr 1920-ci il | 9 yanvar 1924-cü il |
| Xarici təsvir | Xarici təsvir | 50 filler | 87 × 56 mm | 14 dekabr 1920-ci il | ||
1920-ci ildə, sikkə bənzər banknotların sınaq nüsxələri nominal dəyəri 50 filler olan kartondan hazırlandı. Avers tərəfində Macarıstan gerbi, revers hissəsində isə nominal təsvir olundu.[8][6]
| Изображение | Nominal | Diametr, mm | Material | İstehsal ili |
|---|---|---|---|---|
| Xarici təsvir | 50 filler | 30 | Karton | Qeyd olunmayıb |
İstinadlar
redaktə- ↑ Cuhaj, 2009. səh. 598
- ↑ Cuhaj, 2012. səh. 1045-1046
- ↑ Rádóczy, 1984. səh. 73-78
- ↑ Cuhaj, 2012. səh. 1056
- ↑ Rádóczy, 1984. səh. 73—75
- ↑ 1 2 Cuhaj, 2008. səh. 685
- ↑ Rádóczy, 1984. səh. 64-65
- ↑ Rádóczy, 1984. səh. 66-67
Mənbələr
redaktə- Dicționaru limbii românești // August Scriban, — Institutu de Arte Grafice "Presa Bună", 1939
- Valentin Putanec. Etimološki Prinosi: 1. bilka. 2. filarka/pilajrica // RASPRAVE ZJ, SV. 13 (1987), ZAGREB, 79–91 — стр. 84
- Nyomárkay István: A hangváltozásokról // Magyar Nyelv, 2004, vol: 100, 395–406 — стр. 401
- The Free Dictionary. Farlex. 2011., статья Filler
- Cuhaj G., Michael T., Miller H. Standard Catalog of World Coins 1801—1900 (6-е изд). Iola: Krause Publications. 2009. ISBN 978-0-89689-940-7.
- Cuhaj G.S., Michael T., Miller H. Standard Catalog of World Coins 1901—2000 (40-е изд). Iola: Krause Publications. 2012. ISBN 978-1-4402-2962-6.
- Cuhaj G.S. Standard Catalog of World Paper Money. General Issues 1368—1960 (12-е изд). Iola: Krause Publications. 2008. ISBN 978-0-89689-730-4.
- Rádóczy G. A legújabb kori magyar pénzek (1892-1981). Budapest: Corvina. 1984. ISBN 963-13-1528-2.
Xarici keçidlər
redaktə- Bevont érmék 1946-tól, Macarıstan Milli Bankının veb saytı