Finlandiya Hava Qüvvələri

Finlandiya Hava Qüvvələri
Finlandiya Hava Qüvvələri
Ölkə	Finlandiya;
Döyüşlər	Finlandiya vətəndaş müharibəsi,; SSRİ–Finlandiya müharibəsi (1939–1940),; Davam müharibəsi,; Lapland müharibəsi;
	ilmavoimat.fi/sv/framsida; ilmavoimat.fi/en/frontpa…; ilmavoimat.fi/etusivu
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Finlandiya Hava Qüvvələri (fin. Ilmavoimat), Finlandiya Silahlı Qüvvələrinin tərkib hissəsi olub, ölkənin hava məkanının müdafiəsi, hava əməliyyatlarının icrası və milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm rol oynayır. 1918-ci ildə Finlandiya Vətəndaş müharibəsi zamanı təsis edilən Hava Qüvvələri, ölkənin müstəqilliyinin ilk illərindən etibarən inkişaf etmiş və müasir texnologiyalarla təchiz olunmuş bir gücə çevrilmişdir.

Tarix

Erkən illər və təşəkkül

Finlandiya Hava Qüvvələri, 6 mart 1918-ci ildə, Finlandiya Vətəndaş müharibəsi zamanı təsis edilmişdir. İlk illərdə Hava Qüvvələri əsasən xarici ölkələrdən alınan təyyarələrlə təchiz olunmuş və təcrübəli pilotları cəlb etmişdir. 1920-ci illərdə Hava Qüvvələri tədricən inkişaf etmiş, yeni təyyarələr alınmış və pilotların təlimi təkmilləşdirilmişdir.

Birinci və İkinci Dünya müharibələrindəki rolu

Birinci Dünya müharibəsində Finlandiya bitərəf qalsa da, Hava Qüvvələri pilotları könüllü olaraq müxtəlif ölkələrin hava qüvvələrində xidmət etmişlər. İkinci Dünya müharibəsi zamanı Finlandiya Hava Qüvvələri, Sovet İttifaqına qarşı Qış müharibəsi (1939–1940) və Davam müharibəsi (1941–1944) dövründə fəal iştirak etmişdir. Fin pilotları, məhdud resurslara baxmayaraq, cəsarətli mübarizə aparmış və bir sıra uğurlar qazanmışlar.

Soyuq Müharibə dövrü və inkişafı

Soyuq Müharibə dövründə Finlandiya bitərəf siyasət yürütsə də, Hava Qüvvələri ölkənin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün modernləşdirilməyə davam etmişdir. Bu dövrdə Sovet İttifaqından alınan MiG-15 və MiG-21 təyyarələri ilə yanaşı, Qərbdən də yeni texnologiyalar əldə edilmişdir. 1990-cı illərdə Finlandiya Hava Qüvvələri, F/A-18 Hornet döyüş təyyarələrini əldə etməklə böyük bir sıçrayış etmişdir.

Müasir dövr və NATO ilə əməkdaşlıq

Soyuq Müharibənin sona çatması ilə Finlandiya beynəlxalq əməkdaşlığı genişləndirmiş və NATO-nun Sülh Naminə Tərəfdaşlıq proqramına qoşulmuşdur. Finlandiya Hava Qüvvələri, NATO təlimlərində fəal iştirak etmiş və müttəfiqlərlə birgə əməliyyatlarda təcrübə qazanmışdır. 2022-ci ildə Finlandiya, NATO-ya üzvlük üçün müraciət etmiş və 2023-cü ildə üzvlüyə qəbul edilmişdir. Bu, Finlandiya Hava Qüvvələri üçün yeni bir dövrün başlanğıcı olmuş və NATO ilə əməkdaşlığı daha da dərinləşdirmişdir. 2020-ci illərdə Finlandiya Hava Qüvvələri, F-35 Lightning II döyüş təyyarələrini almaq üçün müqavilə imzalamışdır. Bu yeni nəsil təyyarələr, Hava Qüvvələrinin imkanlarını daha da artıracaq və ölkənin hava məkanının müdafiəsini gücləndirəcəkdir.

Təşkilat

Komandanlıq strukturu

Finlandiya Hava Qüvvələrinə Finlandiya Müdafiə Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi tabe olan Hava Qüvvələri Komandanı rəhbərlik edir. Hava Qüvvələri Komandanlığı, strateji planlaşdırma, əməliyyatların idarə edilməsi, təlim və təhsil, logistika və texniki dəstək kimi vəzifələri yerinə yetirir. Komandanlıq altında müxtəlif hava qüvvələri bazaları və bölmələri fəaliyyət göstərir.

Hava qüvvələri bazaları və əsas bölmələri

Finlandiya Hava Qüvvələri aşağıdakı əsas bazalara malikdir:

Tikkakoski Hava Qüvvələri Bazası: Hava Qüvvələri Komandanlığının mərkəzi və əsas döyüş təyyarələrinin (F/A-18 Hornet) yerləşdiyi bazadır.
Rovaniemi Hava Qüvvələri Bazası: Laplandiya bölgəsində yerləşir və əsasən hava hücumundan müdafiə və nəqliyyat vəzifələrini yerinə yetirir.
Kuopio Hava Qüvvələri Bazası: Təlim təyyarələrinin və helikopterlərin yerləşdiyi bazadır.
Satakunta Hava Qüvvələri Bazası: Pirkkala şəhəri yaxınlığında yerləşir və təlim təyyarələrinin, nəqliyyat təyyarələrinin və helikopterlərin yerləşdiyi bazadır.
Halli Hava Qüvvələri Bazası: Helsinki yaxınlığında yerləşir və əsasən nəqliyyat vəzifələrini yerinə yetirir.

Hava Qüvvələrinin əsas bölmələrinə döyüş təyyarələri eskadrilyaları, nəqliyyat təyyarələri eskadrilyaları, helikopter eskadrilyaları, hava hücumundan müdafiə bölmələri, radar stansiyaları və digər dəstək bölmələri daxildir.

Təlim və təhsil sistemi

Finlandiya Hava Qüvvələri, pilotların, texniki heyətin və digər mütəxəssislərin təlimi və təhsili üçün geniş imkanlara malikdir. Pilotların təlimi, ilkin təlimdən başlayaraq, təlim təyyarələrində və daha sonra döyüş təyyarələrində davam edir. Texniki heyət, müxtəlif ixtisaslar üzrə təlim alır və təyyarələrin istismarı, təmiri və texniki xidməti ilə məşğul olur.

Beynəlxalq əməkdaşlıq və təlimlər

Finlandiya Hava Qüvvələri, NATO ilə sıx əməkdaşlıq edir və müxtəlif beynəlxalq təlimlərdə fəal iştirak edir. Bu təlimlər, Hava Qüvvələrinin döyüş hazırlığını artırmaq, müttəfiqlərlə birgə əməliyyatlarda təcrübə qazanmaq və beynəlxalq təhlükəsizliyə töhfə vermək məqsədi daşıyır.

Avadanlıq

Döyüş təyyarələri

F/A-18 Hornet: Finlandiya Hava Qüvvələrinin əsas döyüş təyyarəsidir. Çoxməqsədli bu təyyarə, hava döyüşü, quru və dəniz hədəflərinə hücum, kəşfiyyat və elektron müharibə kimi müxtəlif vəzifələri yerinə yetirə bilir. Finlandiya, 2020-ci illərdə Hornetlərin modernləşdirilməsi proqramını həyata keçirmişdir.
F-35 Lightning II: Finlandiya, 2021-ci ildə 64 ədəd F-35A təyyarəsi almaq üçün müqavilə imzalamışdır. Bu beşinci nəsil döyüş təyyarələrinin 2026-cı ildən etibarən tədarükü gözlənilir və Hornetləri əvəz edəcəkdir. F-35, inkişaf etmiş gizlilik texnologiyası, sensor inteqrasiyası və şəbəkə mərkəzli əməliyyat imkanları ilə Finlandiya Hava Qüvvələrinin döyüş gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artıracaqdır.

Nəqliyyat təyyarələri

C-295M: Orta ölçülü bu nəqliyyat təyyarəsi, hərbi personal və yük daşınması, paraşütçü desantı, tibbi təxliyə və digər logistik vəzifələri yerinə yetirmək üçün istifadə olunur.
C-130 Hercules: Ağır yük daşıma qabiliyyətinə malik bu təyyarə, daha böyük həcmli yüklərin və texnikanın daşınması, humanitar yardım əməliyyatları və digər xüsusi vəzifələr üçün istifadə olunur.

Təlim təyyarələri

BAe Hawk: Bu təyyarə, pilotların ilkin və təkmilləşdirilmiş təlimi üçün istifadə olunur. Hawk, yüksək manevr qabiliyyəti və müasir avionika sistemləri ilə təchiz olunmuşdur.
Grob G 115: Bu təyyarə, pilotların ilkin təlimi üçün istifadə olunur və asan idarəolunması ilə seçilir.

Helikopterlər

NH90: Çoxməqsədli bu helikopter, hərbi personal və yük daşınması, axtarış-xilasetmə əməliyyatları, tibbi təxliyə və dəniz əməliyyatları kimi müxtəlif vəzifələri yerinə yetirir.
Hughes MD500: Yüngül çoxməqsədli bu helikopter, əsasən təlim, müşahidə və əlaqə vəzifələri üçün istifadə olunur.

Hava hücumundan müdafiə sistemləri

NASAMS 2: Orta mənzilli bu hava hücumundan müdafiə sistemi, təyyarələr, helikopterlər, pilotsuz uçuş aparatları və qanadlı raketlər kimi müxtəlif hava hədəflərini məhv etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.
IRIS-T SLS/SLM: Qısa və orta mənzilli bu hava hücumundan müdafiə sistemi, müxtəlif hava hədəflərini məhv etmək üçün yüksək manevr qabiliyyətinə malik raketlərlə təchiz olunmuşdur.

Radarlar və digər müşahidə sistemləri

Finlandiya Hava Qüvvələri, hava məkanının müşahidəsi üçün müxtəlif radar sistemləri və digər sensorlardan istifadə edir. Bu sistemlər, hava hədəflərinin aşkarlanması, izlənməsi və təhlili üçün vacibdir.

Tapşırıqlar

Hava sahəsinin mühafizəsi və patrul xidməti

Finlandiya Hava Qüvvələrinin əsas vəzifələrindən biri ölkənin hava məkanının mühafizəsi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsidir. Bu məqsədlə, döyüş təyyarələri müntəzəm olaraq hava patrul xidməti həyata keçirir, şübhəli və ya icazəsiz hava vasitələrini aşkarlayır və lazım gəldikdə müdaxilə edir. Hava Qüvvələri, həmçinin hava məkanında baş verən hər hansı bir təhlükə və ya qanun pozuntusuna qarşı mübarizə aparmaq üçün hazır vəziyyətdədir.

Hava döyüşü və hücum əməliyyatları

Finlandiya Hava Qüvvələri, ölkənin müdafiəsi üçün hava döyüşü və hücum əməliyyatları həyata keçirmək qabiliyyətinə malikdir. F/A-18 Hornet döyüş təyyarələri, hava-hava və hava-yer raketləri, bombalar və digər silahlarla təchiz olunmuşdur. Gələcəkdə F-35 təyyarələrinin alınması ilə Hava Qüvvələrinin hava döyüşü imkanları daha da artacaqdır.

Dəstək və nəqliyyat əməliyyatları

Finlandiya Hava Qüvvələri, həm hərbi, həm də mülki məqsədlər üçün dəstək və nəqliyyat əməliyyatları həyata keçirir. C-295M və C-130 Hercules nəqliyyat təyyarələri, hərbi personal və texnikanın daşınması, humanitar yardım əməliyyatları, tibbi təxliyə və digər logistik vəzifələri yerinə yetirir.

Axtarış və xilasetmə əməliyyatları

Finlandiya Hava Qüvvələri, quru və dənizdə axtarış və xilasetmə əməliyyatlarında fəal iştirak edir. NH90 helikopterləri, itkin düşmüş və ya təhlükədə olan insanların axtarışı və xilas edilməsi, tibbi təxliyə və digər humanitar vəzifələri yerinə yetirir.

Hava kəşfiyyatı və müşahidə

Finlandiya Hava Qüvvələri, ölkənin təhlükəsizliyi üçün hava kəşfiyyatı və müşahidə əməliyyatları həyata keçirir. Döyüş təyyarələri, nəqliyyat təyyarələri və helikopterlər müxtəlif sensorlar və kameralarla təchiz olunmuşdur və hava məkanında müşahidə, hədəflərin aşkarlanması və izlənməsi kimi vəzifələri yerinə yetirir.

Gələcək planları

Yeni təyyarə və texnologiyaların alınması

Finlandiya Hava Qüvvələri, müasir döyüş qabiliyyətini qorumaq və təhlükəsizlik çağırışlarına cavab vermək üçün yeni təyyarə və texnologiyaların alınması istiqamətində fəal iş aparır. Ən əhəmiyyətli layihə, F/A-18 Hornet təyyarələrini əvəz etmək üçün 64 ədəd F-35A Lightning II təyyarəsinin alınmasıdır. Bu yeni nəsil təyyarələr, Finlandiya Hava Qüvvələrinin döyüş gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq və ölkənin hava məkanının müdafiəsini gücləndirəcək. Bununla yanaşı, Hava Qüvvələri, pilotsuz uçuş aparatları (PUA), yeni hava hücumundan müdafiə sistemləri və digər müasir texnologiyaların alınması üzərində də çalışır.

Təlim və təhsil sisteminin modernləşdirilməsi

Finlandiya Hava Qüvvələri, personalın peşəkarlığını artırmaq və yeni texnologiyalara uyğunlaşmaq üçün təlim və təhsil sistemini müntəzəm olaraq modernləşdirir. Yeni təlim proqramları, simulyatorlar və təlim texnologiyaları tətbiq olunur. Pilotların və texniki heyətin təlim prosesi daim təkmilləşdirilir və yeni təyyarə və sistemlərin istifadəsinə uyğunlaşdırılır.

NATO ilə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi

Finlandiya, 2023-cü ildə NATO-ya üzv qəbul edildikdən sonra Hava Qüvvələri, alyansla əməkdaşlığı daha da dərinləşdirmək niyyətindədir. Bu, birgə təlimlərin və əməliyyatların sayının artırılması, informasiya mübadiləsinin genişləndirilməsi, standartların uyğunlaşdırılması və digər sahələrdə əməkdaşlığı əhatə edir. NATO ilə əməkdaşlıq, Finlandiya Hava Qüvvələrinin döyüş qabiliyyətini artırmaq, təcrübə mübadiləsi aparmaq və regional təhlükəsizliyə töhfə vermək üçün mühüm platforma təmin edir.