Florens Beyker
Florens Beyker (ing. Florence, Lady Baker), və ya Florika Mariya Sas, Barbara Sas, Mariya Freyn fon Zass, Barbara Mariya Sas (6 avqust 1841 – 11 mart 1916[1], Devon qraflığı) — macar əsilli ingilis kəşfiyyatçısı.
| Florens Beyker | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 6 avqust 1841 |
| Vəfat tarixi | 11 mart 1916[1] (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | tədqiqatçı-səyyah[d], səyyah |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, Transilvaniyada (ozamankı Macarıstan krallığında) anadan olub. Onun valideynləri və qardaşı 8–9 yanvar 1849-cu ildə Naqyenyeddə əsasən macarlardan ibarət təxminən 1000 mülki vətəndaşı öldürən İohan Aksente Sever və Simion Prodanın başçılıq etdiyi rumın talançıları tərəfindən öldürüldükdən sonra, Florens yetim qalıb. Macarıstan ordusunun qalıqları ilə Osmanlı imperiyasına, Vidinə qaça bilib. Burada uşaq ikən yoxa çıxsa da, 1859-cu ildə onu xilas edən Samuel Beyker ilə qarşılaşıb. Beyker Şotlandiyadakı mülkündə Athol hersoqu ilə görüşdükdən sonra Maharaca Dalip Sinqx ilə dostluq etməyə başladı. Onlar 1858–1859-cu illərdə Frankfurt, Berlin, Vyana və Budapeşt, Mərkəzi Avropa və Balkanlara böyük ov səfərləri etdilər. Səfərlərinin son vaxlarında Beyker və Maharaca Budapeştdə taxta qayıq icarəyə götürərək tərk edilmiş, donmuş Dunaya da getdilər. İkili Vdindəki qul bazarına gedir. Samuel orada padşah üçün seçilmiş ağdərili kəniz Florensiyaya aşiq olur. O, pul qarşılığında Florensiyanı alır və onunla evlənir. Onların Dabruşkaya getməzdən əvvəl, çox güman ki, Buxarestdə evləndirlər. Lakin ser Samuel, şübhəsiz ki, İngiltərəyə qayıtdıqdan sonra, ailə arasında 1865-ci ildə toy mərasimi də keçirib.
Birlikdə Nil çayının mənbəyini axtarmağa gedən cütülük, Albert gölünü tapırlar. Onlar Samuel Beykerin İngiltərədəki evinə gedirlər və o, leydi Beyker olur. Daha sonra o, qul ticarətini dayandırmaq üçün əri ilə birlikdə Afrikaya qayıdır. Təqaüdə çıxdıqdan sonra Devonda ölür.
Erkən illəri
redaktəBəzi mənbələr Florens Beykerin 1841-ci ildə Macarıstanın Naqyenyed şəhərində (indiki Ayud, Rumıniya) Barbara Mariya fon Sas olaraq yaşadığını bildirir. Beyker ailəsində nəql edilən hekayə ondan ibarətdir ki, o, Transilvaniyada fon Sas (fon Sass ailəsinin qolu) adlı mülkləri olan macar zadəgan ailəsindən olan Sekeli zabitinin qızıdır. O, gənc ikən, 1848-ci il Macarıstan inqilabı zamanı "atası və qardaşları onun gözləri qarşısında öldürülmüşdü".[2] O, yeniyetmə ikən macar, alman, rumın və türk dillərində danışırdı.[3] O, 1859-cu ilin yanvarında o vaxtlar Osmanlı imperiyasının olduğu və indi Bolqarıstanda olan Dunay çayı üzərindəki möhkəmləndirilmiş liman şəhəri Vidində qul kimi satılarkən onun on dörd yaşı var idi.[4] O, Vidin paşasına məxsus idi, lakin onun Samuel Beykerlə qarşılaşması taleyini dəyişir.[5]
Afrika
redaktə
Samuel Beyker onu Afrikaya, Nil çayının mənbəyini tapmaq üçün rəhbərlik etdiyi ekspedisiya ilə birlikdə Afrikaya apardı. Onlar Nil çayı ilə, Florensin ekspedisiyanı xilas etdiyi yerə indiki Cənubi Sudandakı Qondokoroya getdilər. Samuel Beyker ilə heyət arasında mübahisə yarandı. Florens iki tərəf arasında ümumi danışıqlarda köməkçi oldu. Qondokoro fil sümüyü və qullar üçün bir baza idi və qayıqların daha uzağa gedə bilməyəcəyi, mənbəyə piyada getməli olduqları nöqtə idi. Orada onlar Con Henninq Spik və Ceyms Oqastes Qrantla görüşdülər və öz kəşfləri haqqında danışdılar. Onlar Nil çayının başqa qolunu araşdırılmasını təklif etdilər. Spik və Qrant sonradan hər ikisi öz səyahətləri ilə bağlı hesabatlarında heç biri Beyker və Florensin onların yanında olduğu haqqında heç bir məlumat vermədilər. Bu, Samuel Beyker ilə bağladıqları müqavilənin şərtlərindən idi.
Florens və Samuel Beyker indiki Uqanda ərazisində Kabareqa şəlaləsi (əvvəlki adı Merçison şəlalaəsi; ing. Kabarega Falls, Murchison Falls) və Albert gölünü kəşf etdilər.[7]
İngiltərəyə gəldikdən sonra Norfolkdakı Hedenham hallda yaşamağa başladılar.
Onlar 4 noyabr 1865-ci ildə Pikadilli Müqəddəs Ceyms kilsəsində evləndilər, o zaman Florensə, Florensiya Barbara Mari Finnian, ata adı olaraq isə "Metyu Finli, Centlmen" adı verildi.[8]
Samuel Beyker cəngavər titulu aldıqdan sonra o, Leydi Beyker oldu. Onların necə tanış olduqlarının təfərrüatları məxfi saxlanılmalı idi, lakin hekayə yayıldı və bu, kraliça Viktoriyanın Beykeri məhkəmədən kənarlaşdırmağa qərar verməsi ilə nəticələndi.[9]
1869-cu ildə Samuel Misirin türk canişini Kavalalı İsmayıl Paşa tərəfindən Qondokoro ətrafındakı qul ticarətini aradan qaldırmaq və ya azaltmaq üçün Afrikaya qayıtmağa dəvət edildi. Samuel Ekvator Nilinin general-qubernatoru təyin edildi.[10] Dəvəti qəbul edərək, Afrikaya qayıtdılar. Florens Bunyoroda məğlub olduqda həkim kimi xidmət edirdi, o, tapançadan əlavə tüfəng də daşıyırdı.[4]
Sonrakı illəri
redaktə 1873-cü ildə o, əri ilə birlikdə Devon, Nyuton-Ebbotdakı Senford Orlidə yaşamağa başladı. General Çarlz Corc Qordon 1883-cü ilin fevralında gəldi, Samueldən Misirdəki Mehdiyyə üsyanı zamanı Xartumda mühasirəyə alınan insanları evakuasiya etməkdə ona kömək etməsini istədi.[11] Bu səfərdə Florensə ehtiyac duyulurdu. Lakin Florens Afrikaya qayıtmadı, Samuel də onsuz səyahət etmədi. Ser Samuel Baker 1893-cü ildə vəfat etdi.[4]
Birləşmiş Krallığın 1901-ci il siyahıyaalmasında Florens Beykerin hələ də Senford, Orlidə, Hayvik şəhərində yaşadığı, yaşının 58, doğulduğu yerin isə Macarıstan olduğu göstərilirdi. O, 46 yaşlı ögey qızı Etil Beyker, aşpazı da daxil olmaqla səkkiz qulluqçusu ilə yaşayırdı.[12]
Florens Beyker Devonda vəfat etdi və ərinin yanında dəfn edildi.[4]
İrsi
redaktəBeykerlər Severino Baraldinin "Samuel Beyker (1821–93) və Albert gölünün kəşfi" adlı rəsm əsərində təsvir olunublar.
Deliya Akli, Kristina Dodvell, Meri Kinqsli və Aleksin Tinninin 1997-ci ildə Afrikadakı qadın tədqiqatçılar haqqında birgə yazdıqları kitabın baş qəhrəmanlarından biri idi.[13]
Macarıstan Milli Assambleyasının sədri Laszlo Köver tərəfindən 4 mart 2019-cu ildə onun Nil çayının mənbəsini axtarmaq üçün təşkil etdiyi səfərinin 155-ci ildönümündə onun səyahətlərini xatırladan xatirə lövhəsi açıldı. Xatirə lövhəsi Uqandadakı Kabareqa şəlaləsi Milli Parkında, Nil çayının sahilində yerləşir.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Florence Baker // http://cbw.iath.virginia.edu/women_display.php?id=20430.
- ↑ Baker, Anne; Baker, Lady Florence; Baker, Sir Samuel White; Baker, Julian. Morning Star: Florence Baker's diary of the expedition to put down the slave trade on the Nile, 1870–1873. Kimber. 1972. səh. 22. ISBN 9780718304324.
- ↑ Hall, Richard. Lovers on the Nile. Quartet Books. 1981. ISBN 978-0-7043-3365-9. 2022-03-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-18.
- ↑ 1 2 3 4 Dorothy Middleton, 'Baker, Florence Barbara Maria, Lady Baker (1841–1916)', Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004 accessed 5 Sept 2015 Arxivləşdirilib 2015-09-24 at the Wayback Machine
- ↑ Science historian chronicles true story of Lady Florence Baker Arxivləşdirilib 2021-06-30 at the Wayback Machine, Penn State University, 3 February 2004, Retrieved 4 September 2015
- ↑ Stanley and the White Heroes in Africa (etc.) (H. B. Scammel, 1890)
- ↑ Thomas Paul Ofcansky, 'Baker, Sir Samuel White (1821–1893)', Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004; online edn, Jan 2008 accessed 4 Sept 2015
- ↑ Marriages Solemnized in the Parish of St James Westminster in the County of Middlesex, 1864–1866, "No. 389" Arxivləşdirilib 2023-01-20 at the Wayback Machine, 4 November 1865, ancestry.co.uk, accessed 20 January 2023
- ↑ Wilson, Francis. "What am I bid for this Lady?". The Telegraph. 29 March 2004. 31 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 September 2015.
- ↑ Sir Samuel White Baker Arxiv surəti 23 iyul 2018 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2018-07-23 at the Wayback Machine, Newton Abbot museum, Retrieved 11 September 2015
- ↑ Journey up the Nile to go from a slave girl to an English lady, TES, 30 October 2004, Retrieved 11 September 2015
- ↑ 1901 United Kingdom census, Sandford, Orleigh, Highweek, ancestry.co.uk, accessed 20 January 2023
- ↑ Margo McLoone, Women explorers in Africa: Christina Dodwell, Delia Akeley, Mary Kingsley, Florence von Sass-Baker, and Alexandrine Tinne (Capstone Press, 1997)
Ədəbiyyat
redaktə- Shipman, Pat. The Stolen Woman: Florence Baker's Extraordinary Life from the Harem to the Heart of Africa (Bantam Press, 2004)
Xarici keçidlər
redaktə
Vikianbarda Florens Beyker ilə əlaqədar mediafayllar var
