Gülüstan sarayı (Bakı)
Gülüstan sarayı — Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərinin mərkəzində, zirvəsində Şəhidlər Xiyabanının olduğu dağın aşağı ətəklərində yerləşən ictimai binadır. Binanın daxilində çoxməqsədli təyinata malik geniş ölçülü restoran zalı yerləşir.[2]
| Gülüstan sarayı | |
|---|---|
 | |
 | |
| 40°21′30″ şm. e. 49°49′54″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər |
 Bakı |
| Yerləşir | BMT-nin 50 illiyi (İstiqlaliyyət küç. 1) |
| Aidiyyatı | Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi |
| Memar | Hafiz Əmirxanov, Nazim Hacıbəyov |
| Sifarişçi | Əliş Ləmbəranski |
| Tikilmə tarixi | 1979 – 1980 |
| Üslubu | Modern |
| İstinad nöm. | 142 |
| Kateqoriya | Bina |
| Əhəmiyyəti | Milli əhəmiyyətli tarixi və memarlıq abidəsi[1] |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
redaktə"Gülüstan" sarayı 1980-ci ildə tikinti işləri üzrə Azərbaycan SSR-nin Nazirlər şurasının sədr müavini Əliş Ləmbəranskinin təşəbbüsü ilə inşa edilmişdir[3][4]. Sarayın memarları olaraq Nazim Hacıbəyov və Hafiz Əmirxanov, inşaat işləri üzrə konstruktorlar isə Novruz İsmayılov və Kamil Kərimov seçilmişdilər[2]. Binanın layihəsi "Bakgiproqor" institutunda hazırlanmışdır[5]. 1982-ci ildə sarayın müəllif kollektivi (memarlar Nazim Hacıbəyov və Hafiz Əmirxanov, konstruktorlar Novruz İsmayılov və Kamil Kərimov, Fira Rüstəmbəyova və Teodor Şarinskinin başçılığı altında mühəndislərdən ibarət işçi qrupu, eləcə də inşaatçılar Tofiq Əhmədov və Armais Kevorkov) Azərbaycan SSR Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür[2][5].
Saray ümumşəhər, həm də respublika miqyaslı kütləvi tədbirlərin — məsələn, konsert, dövlət qəbulları və ya yeni il axşamlarının keçirilməsinə hesablanmışdır[5].
20 sentyabr 1994-cü ildə Gülüstan sarayında ümummilli lider Heydər Əliyevin başçılığı və təşəbbüskarlığı ilə "Əsrin Müqaviləsi" adlı neft sazişi imzalanmışdır. Böyük Britaniyanın "BP", ABŞ-nin "AMOCO", "Penzol", Rusiyanın "Lukoyl" və "TPAO" şirkətləri bir konsorsiumda birləşmişlər[6].
Gülüstan sarayında müxtəlif illərdə Azərbaycan mətbuatının 135-yaşlı yubileyi (2010)[7][8], Beynəlxalq humanitar forum (2011)[9], Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin 20-ci ildönümü (2011) və digər bu kimi[10], önəmli tədbirlər keçirilirdi.
Memarlıq
redaktəGülüstan sarayının binası, Bakı körfəzinin və şəhər mənzərəsinin ən uğurlu şəkildə müşahidə etməyin mümkün olduğu Bakının dağlıq hissəsində yerləşdirilmişdir. Bu yerdə relyef qərbdən şərqə doğru kəskin düşür. Layihənin müəllifləri planlaşdırma zamanı bundan uğurla istifadə etmişdilər[5]. Mümarşünas Rəna Əfəndizadə belə mürəkkəb relyefdə sarayın tikintisi üçün memarların həcmli qərarını olduqca cəsarətli və doğru olduğunu hesab edirdi. Əfəndizadənin sözlərinə görə, saray "relyefin ümuni strukturunu pozmadan, kənarları boyunca sərilmişdir"[2].
Layihənin müəllifləri sarayın arxitekturasında Azərbaycan milli memarlığı üçün ənənəvi vahid motivləri tətbiq etmişdilər: tağ sırası ilə çərçivələnmiş eyvanlar, binanın ümumi fasadına özünəməxüsus görkəm bəxş edirlər. "Sovet memarlarının ən yaxşı əsərləri. 1981–1982-ci illər" kitabın müəlliflərinin sözlərinə görə, bu eyvan, "birinci mərtəbənin divarlarının üstündə konsol şəklində asılaraq, yüngüllüyün, eləcə də zərif işıq və kölgə oyunlarının təəssüratını yaradır.
Gülüstan sarayı iki mərtəbədən və aşağıda yerləşən əlavə kürsülük mərtəbəsindən ibarətdir. Birinci mərtəbədəki səhnə meydançası ilə təchiz və improvizasiya edilmiş disko klub, stolüstü oyunlar və bilyard üçün nəzərdə tutulmuş otaqlar, 100 yerlik kinozal, 40 yerlik uşaq kafesi, həmçinin 75 və müvafiq olaraq 129 yerdən ibarət barlarda mədəni-kütləvi tədbirlərin keçirilməsi planlaşdırılırdı. Birinci mərtəbədə suvenirlərin və müxtəlif milli məmulatların mağazaları, həmçinin geniş qarderoblar yerləşirdi[5].
İkinci mərtəbədə yerlən və iki foyedən ibarət olan 960 yerlik zala iki geniş parad nərdivan aparır. Böyük zalın səhnəsi antresol mərtəbəsində yerləşən artist otaqlarının pandusları ilə əlaqələndirilmişdir. Barların yerləşdiyi nəfis tərtibatlı foyedən 179 yerlik ikiyaruslu şərq restoranına və oturacaqlı 149 yerlik banket zallarına doğru qapılar açılır[5].
Sarayın inşaat həcmi 79 424 m³, faydalı sahəsi isə — 8525 m² təşkil edir[5].
İstinadlar
redaktə- ↑ Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı Arxivləşdirilib 2022-08-12 at the Wayback Machine (Распоряжение Кабинета Министров Азербайджанской Республики об исторических и культурных памятниках) (az.)
- ↑ 1 2 3 4 Эфендизаде, 1986
- ↑ Ред. колл. Е. И. Тамм, А. Х. Абуков, Ю. Н. Александров. Энциклопедия туриста. М.: Большая Российская энциклопедия. 1993. səh. 607. (#apostrophe_markup)
- ↑ Azad Sharifov. The Architectural Face of Modern Baku (ingilis). Azerbaijan International. Winter 1998. 50–51. 2017-04-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Седлецкая, 1985
- ↑ Зонн И. С. Каспийская энциклопедия. М.: Международные отношения. 2004. səh. 461. ISBN 5-7133-1212-7.
- ↑ “Gülüstan” sarayında Azərbaycan milli mətbuatının 135 illiyinə həsr olunmuş yubiley mərasimi keçirilmişdir. Официальный интернет сайт Президента Азербайджанской Республики. 2010. 2018-03-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.
- ↑ "A ceremony to celebrate the 135th anniversary of the Azerbaijani national press has been held at the Gulustan Palace". March 13, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 11, 2010.
- ↑ Ильхам Алиев принял участие в открытии Международного гуманитарного форума. Официальный интернет сайт Президента Азербайджанской Республики. 2011. 2021-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.
- ↑ Речь Ильхама Алиева на открытии международного праздничного мероприятия, посвященное 20-й годовщине государственной независимости Азербайджанской Республики. Официальный интернет сайт Президента Азербайджанской Республики. 2011. 2021-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-10.
Ədəbiyyat
redaktə- В. С. Седлецкая; редактор Т. А. Гатова. Лучшие произведения советских зодчих 1981-1982 гг. М.: Стройиздат. 1985. 287. (#apostrophe_markup)
- Эфендизаде Р. М. Архитектура Советского Азербайджана. М.: Стройиздат. 1986. 316. (#apostrophe_markup)