Gematriya

Gematriya (ivr. ‏גימטריה‏‎) — iudaist ənənəsində söz və ifadələrin mənasını onlara daxil olan hərflərin ədədi dəyərlərinə əsaslanaraq təhlil etmək üsullarından biri (notarikon və temura ilə birlikdə). "Bir sözün gematriyası" ona daxil olan hərflərin ədədi dəyərlərinin cəmidir.

Eyni gematriyaya malik sözlərin simvolik semantik əlaqəsi olması ehtimal edilir. Məsələn, נחש ("ilan"), משׁיח ("məsih"), קורבן ("qurban") və מחודש ("yenilənmiş, bərpa edilmiş") sözləri eyni gematriyaya malikdir (358). Gematriya üsulu xüsusilə kabbalada ivrit və arami dillərində mətnlər üçün geniş istifadə olunur.

Ravvin ədəbiyyatında "gematriya" termini b.e. II əsrindən müşahidə edilmişdir. Alahada gematriya nadir hallarda müşahidə edilmişdir. Burada bundan yalnız mnemonik cihaz və işarə kimi istifadə edilmişdir. Gematriya ayrı-ayrı sözləri və ya hətta ifadələri şərh etmək üsulu kimi, haqqadada və xüsusən də keçmiş aqqada midraşimində mühüm yer tutur. Gematriyadan istifadə üsulu ХII–XIII əsrlərin aşkenazi mistikləri arasında xüsusilə intensiv inkişaf etmişdir.

Əlavə ədəbiyyat

• Acres, Kevin, Data integrity patterns of the Torah: A tale of prime, perfect and transcendental numbers, Research Systems, Melbourne, 2004 [1]
• Clawson, Calvin C., Mathematical Mysteries: The Beauty and Magic of Numbers, Perseus Books, 1999
• Davies, William David and Allison, Dale C., A Critical and Exegetical Commentary on the Gospel According to Saint Matthew, Continuum International Publishing Group, 2004
• Davis, John J. Biblical Numerology. Grand Rapids, MI: Baker Books, 1968.
• Hughes, J. P., Suggestive Gematria, Holmes, 2008
• Genesis Rabbah 95:3. Land of Israel, 5th Century. Reprinted in, e.g., Midrash Rabbah: Genesis. Translated by H. Freedman and Maurice Simon. Volume II, London: The Soncino Press, 1983. ISBN 0-900689-38-2.
• Deuteronomy Rabbah 1:25. Land of Israel, 5th Century. Reprinted in, e.g., Midrash Rabbah: Leviticus. Translated by H. Freedman and Maurice Simon. Volume VII, London: The Soncino Press, 1983. ISBN 0-900689-38-2.
• Klein, Ernest, Dr., A comprehensive etymological dictionary of the English language: Dealing with the origin of words and their sense development thus illustrating the history and civilization of culture, Elsevier, Oxford, 7th ed., 2000
• Lawrence, Shirley Blackwell, The Secret Science of Numerology – The Hidden Meaning of Numbers and Letters, New Page Books, 2001
• Menninger, Karl. Number Words and Number Symbols: A Cultural History of Numbers. Cambridge: MIT Press, 1969.
• Ratzan, Lee, Understanding Information Systems: What They Do and Why We Need Them, ALA Editions, 2004
• Rawn, Jonathan D. Discovering Gematria: Foundational Exegesis and Primary Dictionary. 1,968 pp. Gematria Publishing, 2008.
• Sefer hamilim. Qonqordantzia hakhadash (lekol haTanakh). Lebovits-Kest Memorial, B'nei-Torah Compact Library, Printed in Israel
• Zeitler, William. Musical Gematria. Musica Arcana, 2013, ISBN 978-1-940630-02-1