Hüseyn Toqtarqazi
Hüseyn Toqtarqazi (krımtat. Üsein Şamil Toqtarğazı; 10 aprel 1881 – 17 sentyabr 1913, Petrovsk volostu[d], Tavriya quberniyası[d]) — Krımtatar şairi və dramaturqu, müəllim.
| Hüseyn Toqtarqazi | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 10 aprel 1881 |
| Vəfat tarixi | 17 sentyabr 1913 (32 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı |
Bioqrafiyası
redaktə1881-ci ildə Kokkoz (indiki Sokolinoe) kəndində anadan olmuşdur.
Simferopolda müəllimlər seminariyasını bitirib müəllim kimi işə başlamışdır. Əvvəlcə Yaltanın yaxınlığındakı Autka kəndində, daha sonra Kerç yaxınlığındakı Saraimen kəndində (1902-1903) və nəhayət 1904-cü ildən başlayaraq Feodosiya yaxınlığındakı Xardjibi kəndində müəllim işləmişdir. Xardjibi kəndind əözü bir məktəb qurmuşdur.
Şair və dramaturqun işi yerli zadəganların bir çox üzvlərini narazı salır. 17 sentyabr 1913-cü ildə Xardjibie kəndində bıçaq xəsarətlərindən dünyasını dəyişir.
Yaradıcılığı
redaktəToqtarqazi əsərlərində cəhalətə və dini fanatizmə qarşı mübarizə aparmışdır. O, ümumi əhalini təhsil almağa çağıran əsl maarifçi idi.
1900-cü illərin əvvəllərində Toxarqazinin şeirləri "Tərcüman" qəzetində və "Şura" və "Yeni əsr" jurnallarında dərc olunur.
"Mollalar Proyekti" (1909), "Rəhimsiz Babalar." (1906) pyeslərinin, "Yağmur duası" hekayəsinin (1906), "Səadət adası" romanının (1911) müəllifidir.
1910-cu ildə Qarasuvbazarda (Beloqorsk) Toqtarqazinin "Krımın nalələri" şeirlər toplusu nəşr olunur.
Şairin bəzi əsərləri həm Sovet dövründə, həm də SSRİ-nin[1] dağılmasından sonra Krım tatar antologiyalarına və dərsliklərinə daxil edilmişdir. İndi (2010-cu illər) milli (Krım tatarları) məktəblərində və məktəb siniflərində "Krım tatarları və xarici ədəbiyyat" mövzusunda öyrənilir[2]. Xalq şairinin əsas ilhamvericisi 1905-ci il Birinci Rus İnqilabı idi. Şair-novator kimi fəaliyyət göstərmişdir. Toqtarqazinin ayrıca şeirləri 1883-1918-ci illərdə Baxçasarayda İsmayıl Qasprinskinin nəşr etdiyi "Tərcümə" qəzetində və 1906-1908-ci illərdə Qarasuvbazarda çıxan "Vətən xadimi" qəzetində dərc edilmişdir.
"Nalış Krım" şeirlər toplusunu nəşr edilir 1910). Senzuraya görə icazə verilmədiyi üçün ilk nəşrdə yalnız 8 şeiri çap olundur. "Səadət adası" (1911) romanını, "Mollanın layihəsi", "Dəli Noqay" və "Zalım uşaqlar" əsərlərini yazır.
20 adda məktəblər üçün dərslik tərtib edir (əlifba, antologiya, tarix və ədəbiyyat dərslikləri və s.). Puşkinin fərdi əsərlərini Krım tatar dilinə tərcümə edir.