Həmmad ibn Buluqqin
Həmmad ibn Buluqqin Ziri əs-Sanhaci əl-Bərbəri (?-1028) — Həmmadilər sülaləsi və dövlətinin qurucusu.
| Həmmad ibn Buluqqin | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | 1028 |
| Atası | Buluqqin ibn Ziri |
| Ailəsi | Həmmadilər sülaləsi |
| Dini | islam |
Həyatı
redaktəFatimi xəlifəsi Muiz-Lidinillaha tabi olaraq Mərkəzi Məğribdə Zirilər dövlətini quran Bərbəri Sanhacə qəbiləsinə mənsub Buluqqin b. Zirinin oğludur. Bir müddət Kayrəvanda fiqh təhsili gördü və cədəl kitablarını incələdi; ancaq cəsur və atılgan şəxsiylə daha çox əsgəri sahədə təmayüz etdi. Buluqqinin yerinə keçən Mənsurun dönəmində (984-996), Əbül-Bahar b. Zirinin Cəzayirdə istiqlalini elan etmə təşəbbüsünü əngəllədi; əsl şöhrətini isə Mənsurdan idarəni alan Badis b. Muiz dönəmində (996-1016) Sanhacə torpaqlarını təhdid edən Zənatəlilər qarşısındakı başarılarıyla qazandı. Badis tərəfindən “naibül-əmir” ünvanıyla ölkənin qərb kəsimində əmin-amanlığı qorumaqla vəzifələndirildi və ona Əşir bölgəsiylə zəbt edəcəyi yeni torpaqlar iqta olaraq verildi.
Həmmad, xanədan mənsubu Maksin və Zavi qardaşların üsyanlarını yatıraraq (1000) və Zənatəlilər qarşısında üst-üstə uğur qazanaraq Zab, Məsilə və civarını itaət altına aldı (1005). Ayrıca Badisin izniylə, ələ keçirdiyi torpaqlarda qurulub valiliyinə gətirildiyi yeni vilayətin idari mərkəzi olmaq üzrə Məsilə yaxınında torpağı əkin-biçinə əlverişli bir yerdə Kalatü-Bəni Həmmad deyilən müstahkəm və mükəmməl müdafiə və xəbərləşmə imkanlarına sahib şəhəri inşa etdi. Bir müddət sonra da əsl amacını gerçəkləşdirdi və Badisin Konstantin (Kustantinə, Kusantinə) torpaqlarının ona təslimi mövzusundakı əmrini dinləməyərək qardaşı İbrahimin dəstəyiylə Zirilərə qarşı müstəqilliyini elan edib Həmmadilər dövlətini qurdu (1015); arxasından da Fatimilərlə ilişkilərini pozub Abbasilərlə ittifaqa girdi. Bu gəlişmələr üzərinə Badis Kalatü-Bəni Hammadı mühasirə etdi; qala altı ay sonra düşmə nöqtəsinə gəldiysə də, Badisin anidən ölməsi üzərinə müdafiəni qaldırıldı (1016). Həmmad, iki il sonra da Badisin yerinə keçən oğlu Muiz tərəfindən məğlubiyyətə uğradıldı və barış istəmək məcburiyyətində qaldı. Ancaq Muiz onu bağışlayıb bütün Mərkəzi Məğribin hökmdarı olaraq tanıdı. Beləcə Zirilər biri Kalatü-Bəni Həmmadda, digəri Kayrəvanda olmaq üzrə rəsmən iki dövlətə ayrıldı. Həmmadın son illərində Abbasilər yerinə təkrar Fatimilərə yanaşdığı anlaşılır.
Qaynaqlarda Həmmad əl-Bərbərinin cəsur, qərarlı, comərd və zəki bir insan olduğu qeyd edilir.