Fatimilər xilafəti

Fatimilər xilafəti
	Tarixi dövlət
Fatimilər xilafəti
	ərəb. الدَّولةُ الفَاطميَّةُ‎ əd-Daula əl-Fətimiya
	Bayraq
	; Fatimilər yüksəliş dövründə
← →; → 909 — 1171 ;
Paytaxt	Qahirə
Dilləri	Bərbər dili, ərəb dili, qibti dili
Rəsmi dilləri	ərəb dili
Valyuta	Dinar
Ərazisi	5100000
İdarəetmə forması	Monarxiya
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fatimilər xilafəti (ərəb. الخلافة الفاطمية‎, əl-Xilafa əl-Fatimiyyə) — Fatimilərin idarə etdiyi hərbi-teokratik dövlət. Şimali Afrikada yaranmışdır. Antifeodal xarakter daşıyan ismaililər hərəkatının genişlənməsindən istifadə edən ilk Fatimi xəlifəsi Ubeydullah əl-Mehdi (909–934) ərəb və bərbər tayfalarının köməyi ilə Əğləbiləri hakimiyyətdən salaraq Fatimilər xilafətinin əsasını qoymuşdu. O, az bir muddətdə Mərakeş istinsa olmaqla bütün Şimali Afrikanı tutmuşdur. Yarım əsr sonra Misir və Suriya da Fatimilər xilafətinə daxil edilmişdir. 969-cu ildə Fatimi sərkərdəsi Cauhər Misiri tutmuş və Qahirə şəhərinin əsası qoyulmuşdur. 973-cü ildə ildə Qahirə xilafətin paytaxtı elan edilmişdir. X əsrin sonunda Fatimilərin hakimiyyəti Suriyadan Mərakeşə qədər yayılmışdı.^[1]

Fatimi xəlifələri (xəlifə eyni zamanda ismaili imamı sayılırdı) tədricən feodal hakimlərinə çevrilmişdilər. X əsrin sonlarında, xüsusən xəlifə Əzizin (975—996) dövründə məhsuldar qüvvələrin artması, əkinçiliyin inkişafı, sənətkarlıq və ticarətin genişlənməsi nəzərə çarpırdı. XI əsrin ortalarında Fatimilər xilafəti zəifləmiş, 1048-ci ildə Şimali Afrika Fatimilər xilafətindən ayrılmışdır. XII əsrin ortalarına qədər normanlar Siciliya, Malta, Tripoli, Mehdiyyə və s. şəhərləri zəbt etmişdilər. Suriya səlibçilərin, sonra isə səlcuqların hakimiyyəti altına girmişdir. 1169-cu ildə Fatimilər xilafətində vəzir təyin olunmuş Səlahəddin Əyyubi 1171-ci illə hakimiyyəti ələ keçirmiş və Misirdə Əyyubilər sülaləsinin əsasını qoymuşdur.^[1]

İstinadlar Redaktə

↑ ¹ ² Фатимиләр хилафәти // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә ]. IX ҹилд: Спутник—Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев . 1986. С. 512.

Əlavə ədəbiyyat Redaktə

Abun-Nasr, Jamil. A history of the Maghrib in the Islamic period. Cambridge: Cambridge University Press. 1987. ISBN 0521337674.
Brett, Michael. The Rise of the Fatimids: The World of the Mediterranean and the Middle East in the Fourth Century of the Hijra, Tenth Century CE. The Medieval Mediterranean. 30. Leiden: Brill. 2001. ISBN 978-9004117419.
Brett, Michael. The Fatimid Empire. The Edinburgh History of the Islamic Empires. Edinburgh: Edinburgh University Press. 2017. ISBN 978-0-7486-4076-8.
Cortese, Delia, "Fatimids", in Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2 vols.), Edited by C. Fitzpatrick and A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014, Vol I, pp. 187–191.
Halm, Heinz. Das Reich des Mahdi: Der Aufstieg der Fatimiden (alman). Munich: C. H. Beck. 1991. ISBN 978-3-406-35497-7.
- English translation: Halm, Heinz. The Empire of the Mahdi: The Rise of the Fatimids (ingilis). Bonner, Michael tərəfindən tərcümə olunub. Brill. 1996. ISBN 9004100563.
Hofer, Nathan. "Sufism in Fatimid Egypt and The Problem of Historiographical Inertia". Journal of Islamic Studies. 28 (1). 2017: 28–67. doi:10.1093/jis/etw042.
Köhler, Michael A. Hirschler, Konrad (redaktor). Alliances and Treaties between Frankish and Muslim Rulers in the Middle East (ingilis). Holt, Peter M. tərəfindən tərcümə olunub. Leiden: Brill. 2013. ISBN 978-90-04-24890-8.
Lev, Yaacov. "Army, Regime, and Society in Fatimid Egypt, 358–487/968–1094". International Journal of Middle East Studies. 19 (3). 1987: 337–365. doi:10.1017/S0020743800056762. JSTOR 163658.
Lev, Yaacov. "The Fatimids and Byzantium, tenth–12th Centuries". Graeco-Arabica. 6. 1995: 190–208. OCLC 183390203.
O'Kane, Bernard. The Mosques of Egypt. American University of Cairo Press. 2016. ISBN 978-9774167324.
Raymond, André. Le Caire (fransız). Fayard. 1993.
Raymond, André. Cairo (ingilis). Harvard University Press. 2000. ISBN 978-0-674-00316-3.
Richards, Donald Sidney. The Chronicle of Ibn al-Athir for the Crusading Period from al-Kamil fi'l-Ta'rikh. Part 1: The Years 491–541/1097–1146: The Coming of the Franks and the Muslim Response. Routledge. 2017. ISBN 9781351892872. İstifadə tarixi: 3 February 2023.
Runciman, Steven, The History of the Crusades Volume I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem, Cambridge University Press, 1951
Sanders, Paula. [[[:Şablon:Google Books]] Ritual, Politics, and the City in Fatimid Cairo] (#bad_url). Albany, New York: State University of New York Press. 1994. ISBN 0-7914-1781-6.
Walker, Paul E. Exploring an Islamic Empire: Fatimid History and its Sources. London: I.B. Tauris. 2002. ISBN 978-1860646928.

Xarici keçidlər Redaktə

[:0-1] ¹ ² Фатимиләр хилафәти // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә ]. IX ҹилд: Спутник—Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев . 1986. С. 512.

[1]