HEAT

Yüksək partlayıcılı tank əleyhinə mərmi (ing. high-explosive anti-tank; Abr: HEAT) və ya Kumulyativ mərmi — kumulyativ effektdən istifadə olunan əsas artelleriya təyinatlı mərmi növüdür. Zirehli (tank, pzm və sairə), eləcə də dəmir-beton hədəfləri vurmaq üçün nəzərdə tutulur. Kumulyativ mərmi korpusdan, partlayıcı doldurucudan, kumulyativ çuxurcuqdan, partladıcıdan və trasserdən ibarətdir. Yüksək çıxış sürətini Neuman effekti ilə istifadə edərək möhkəm və qalın zirehi daha təsirli bir şəkildə vurur. Səs sürətindən 25 dəfə daha sürətli hərəkət edərək, zirehə yüksək təsir göstərir. Mərminin xarici hissəsi metal astarla örtülmüşdür. İkinci Dünya Müharibəsi dövründə misdən istifadə edilmişdir. Mərmi tank zirehinə çatmazdan 2 metr əvvəl əsasən bölünür və dağılır. HEAT mərmisinin effekttivliyi əsasən döyüş başlığının diametri ilə mütənasibdir. Zirehin xaricində partlayan mərmi, sonra sanki zirehə bir barmaq ilə yumruq vurmaq kimi yüksək təsir göstərir. Bu təsir ilə zirehdə bir deşik açılır. Ümumiyyətlə, mərmi diametrinə nisbətən 150% ilə 250% arasındakı genişlikdə təsirli olur. Yeni versiya mərmilərdə bu nisbət 700%-ə qədər artır. HEAT mərmisi fırlanarsa, effektivliyi azalır. Buna görə də, mərkəzdənqaçma gücünü azaldacaq formada hazırlanır. Bu mərmilərin xüsusi dizaynları yivli toplarla və ya yivsiz toplarla atıla bilər. HEAT başlıqları idarə olunan raketlərdə, silah bombalarında və ya minaatan mərmilərində istifadə edilə bilər

Tarixi

İlk HEAT başlığı, ingilis istehsalı No. 68 adlı silah bombasında istifadə edilmişdir. Bunun daha da inkişaf etdirilmişi isə ABŞ istehsalı “Bazuka” və İngilis istehsalı PIAT minaatanları idi. Almanlar isə 1940-cı ilin yayında Panzer-IV və StuG III zirehli maşınlarının topu ilə atıla bilən 7,5 cm Gr. 38-i istehsal etdi. Bunu 1941-ci ilin yayında paraşüt qoşunları tərəfindən silah bombası olaraq istifadə edilən 7.5 cm Gr. 38 H1/A izlədi. 1942-ci ildə digər ordu hissələri tərəfindən istifadə edilmiş Gr. 38 H1/B istehsal edilmişdir. 1942-ci ildə Panzerfaust, 1943-cü ildə Puppçen və Panzerschreck kimi roketli tank əleyhinə silahlar istehsal edilmiş və müharibənin sonuna qədər Nasist Almaniyası tərəfindən istifadə edilmişdir.

Ədəbiyyat

Советская военная энциклопедия. Москва, 1980, Военное издательство министерства обороны СССР.