Hafnium

72 lutesium ← hafnium → tantal Zr ↑ Hf ↓ Rf dövri cədvəl
Ümumi
Ad, İşarə, Nömrə	hafnium, Hf, 72
Qrup, Dövr, Blok	4, 6, d
Xarici görünüşü
Atom kütləsi	178.49 q/mol
Elektron formulu	4f14 5d2 6s2
Fiziki xassələr
Halı
Sıxlığı	(0 °C, 101.325 kPa) 13.09 q/sm³ q/L
Ərimə temperaturu	2233 °C (2506 K, 4051 °F)
Qaynama temperaturu	4603 °C (4876 K, 8317 °F)
Elektromənfiliyi
Oksidləşmə dərəcəsi
Spektr =
İonlaşma enerjisi	kCmol-1

Hafnium (Hf) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 72-ci element.

Kəşfi

Hafniumun kəşfi atomun quruluşu haqqında kvant nəzəriyyəsinin praktiki surətdə isbatı ilə əlaqədar olaraq, elm tarixində böyük əhəmiyyətə malikdir.

Dövri sistemdə 72-ci elementin mövcudluğu atom quruluşunun kvant nəzəriyyəsinin müddəaları əsasında əvvəlcədən müəyyən edilmişdir. Elementi macar kimyaçısı D.Heveşi və holland alimi Koster 1923-cü ildə sirkon mineralının tərkibində kəşf etmiş və ona Kopenhagen şəhərinin adı ilə əlaqədar olaraq, hafnium adı vermişlər. Hafniumun Yer qabığında miqdarı 3,2-10^-4%-dir. O səpələnmiş element olub, fərdi minerala malik deyil. Hafnium sirkonium minerallarında izomorf qatışıq (20%-ə qədər olur) şəklində rast gəlir. Bu elementlərin Yer qabığında birlikdə yayılması onların ion radiuslarının çox yaxınlığı (Zr⁺ - 0,74 A, Hi⁺-0,74A) və kimyəvi oxşarlıqları ilə əlaqədardır.

Alınması

Hafnium, HfO₂-in 1300^oC-də natrium ilə reduksiyası nəticəsində alınır:

HfO₂ + 4Na = 2Na₂O + Hf

Fiziki xassələri

Hafnium kompakt halda poladaoxşar ağ metaldır. O çətin əriyir. Təmiz hafnium olduqca yumşaqdır.

Tətbiqi

Hafniumun tətbiq sahəsi hələlik məhduddur. Hafnium bir sıra çətin əriyən xəlitələrin tərkibinə daxil edilir. Ondan atom texnikasında neytronuducu material kimi istifadə olunur. HfO₂ yüksək sındırma əmsalına malik optik şüşələrin hazırlanmasında və üzvi sintezlərdə katalizator kimi işlədilir.

Mənbə

• Z.Qarayev "Qeyri-üzvi kimya", Maarif-1975.