Handriy Zeyler

Handriy Zeyler (a.sorb Handrij Zejler; 1 fevral 1804 – 15 oktyabr 1872) — Sorb şairi, yazıçı, folklor tədqiqatçısı. O, ədəbi sorb dilinin əsasını qoyanlardan biridi.

Handriy Zeyler
a.sorb Handrij Zejler
Doğum tarixi	1 fevral 1804(1804-02-01)
Doğum yeri	Zalzenforst
Vəfat tarixi	15 oktyabr 1872(1872-10-15) (68 yaşında)
Vəfat yeri	Loza
Həyat yoldaşları	Yohanna, roz. Şnayder (1815-1866)
Uşaqları	Maqdalena Elizabet (1855-1915) Mariya Olqa (1857-1928)
Fəaliyyəti	şair, yazıçı
Əsərlərinin dili	Sorb dilləri
Üzvlüyü	Macica Serbska (1847–)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Salzenforstdakı Zejler abidəsi

Zejlerin məzarı

Handriy Zeyler Zalsenforst şəhərində anadan olub. İlk təhsilini 1818-1825-ci illərdə Budişinski gimnaziyasında alıb. Leypsiq Universitetinə daxil olmasına katolik yepiskopu Franz Yuri Lok kömək görsədib. 1825-1829-cu illərdə orada ilahiyyat fakültəsində təhsil almışdır. Tələbə ikən Sorbo dili təbliğat cəmiyyətinin fəaliyyətlərində iştirak etmişdir. Heindrich Kriegar ilə əməkdaşlıq edərək, o, əl ilə yazılmış " Serbska nowina " jurnalını nəşr olunub. Yeniyetmə ikən Zejler sorb folkloru mövzularında vətənpərvərlik mahnıları yazır. Bu mahnılardan biri - "Gözəl gölməçə" Korla Avqust Kotsorun (1845) musiqisi ilə məşhurlaşdı və Sorbiyanın dövlət himni oldu. Zejler fəaliyyəti təkcə mahnı və ilahiyyatla məhdudlaşmırdı. 1825-ci ildə Zeiler Sorb tələbə qardaşlığı " Sorabia "-ya qoşulur. 1826-cı ildə Zejler F.Palacki və S.Milutinovic ilə Leypsiqdə görüşür və onların təsirləri altında o, slavyanların qarşılıqlı münasibəti ideyası ilə maraqlanır və slavyan dillərini öyrənməyə başlayır. Zejler 1841-1848-ci illərdə bir sıra əsərlərini jurnallarda çap etdirib, " Tydzenska Nowina " qəzetinin redaktoru olub. 1841-ci ildə "Jutnička" ədəbi qəzetinin nəşrinin təşəbbüskarlarından biri olmuşdur. 1847-ci ildə Zejler Sorb " Matitsa " -nın qurucularından biri idi və sonralar o "Chasopis"ində əməkdaşlıq etməyə başlayır.

Biblioqrafiya

Handriy Zeyler abidəsi

Şeir və nəsrləri

• Hans Wučba. Budyšin, 1851
• Serbske basnje, swojemu wulce lubemu ludej podate k wužitku a zabawjenju. Budyšin, 1855
• Žnje: lyriska piesseń wot Handrija Seidlerja, do hudżby sestajana wot K.A. Kozora, spjewana 3. dżeń oktobera 1860 w Budyschinje. W Budyschinje: K. B. Hik, 1860. 16 s.
• Sso swoni měr!. W Budyschinje: S nakł. Macžicy Sverbskeje, 1871. 14, [1] s.
• Podlěćó = Der Vorsommer. Budyšin: [s.n.], 1886. 24 s.
• Mjeńše basnje a pěsnje. 1. Budyšin: Serbska studowa młodosć, 1883. [3], 328 s. Handrija zejlera zhromadźene spisy; zw. 1.
• Wjetše pěsnje a basnje. 2. Budyšin: Ćišć Smolerjec, 1883. 347 s. Handrija zejlera zhromadźene spisy; zw. 2.
• Bajki; Spěwy; Přełožki. Budyšin: Serbska studowa młodosć, 1891. IV, 479 s. Handrija Zejlera Zhromadźene spisy; Zw.4.
• Bajki = Fabule. Berlin: Volk und Wissen, 1955. 2 sv. Naša serbska knihovnička. Rjad B; zeš. 4, 5.
• Žně: lyriska pěseń: textowa knižka za oratorij "Žně" wot Korle Awgusta Kocora. Budyšin: Statny ensemble serbskeje ludoweje kultury, 1962. 31 s.
• Nazyma: lyriska pěseň. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, [1964]. 53 stran, 3 nečíslované listy barevných obrazových příloh (ilustrace).
• Serbske oule. Wubral, rjadował a dosłowo napisał Kito Lorenc Budyšin: Domowina, 1966. 185 s.
• Serbske fabule. Wubrał, rjadował a dosłowo napisał: Kito Lorenc ; wobalka a ilustracije: Harri Förster. Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1966. 185 s.
• Nalčćo: lyriska pěseń; tekstowa knižka za oratorij Nalěčo wot Korle Awgusta Kocora. Budyšin: Domowina, 1972. 73 s., barev. obr. příl.
• Spěwaś njejsom zabył. Budyšyn: Domowina, 1974. 134 s.

Çex dilində tərcümələri

Sorb himninin əlyazması

• Výbor písní. Praha: J. Otto, [mezi 1925 a 1945]. 98 s. Sborník světové poesie; Čís. 37.
• Výbor písní. Překlad Adolf Černý. 2. vyd. V Praze: Společnost přátel Lužice, 1945. 77 s. Lužickosrbská knihovnička; č. 27.
• Słónco, swoboda = Slunce - Svoboda. Česko-lužický věstník, 2008, 18(7-8), s. 49. ISSN 1212-0790.
• Hilžička. Česko-lužický věstník, 2010, 20(4), s. 25. ISSN 1212-0790.
• Hdźe su mi banty čerwjene = Kdepak mám stuhy červené. Česko-lužický věstník, 2016, 26(3), s. 17. ISSN 1212-0790.
• Pod Łazom rjana wjeska je = Padlý u Sadové. Česko-lužický věstník, 2016, 26(78), s. 49. ISSN 1212-0790.

Ədəbiyyat

• ČERNÝ, Adolf. Stawizny basnistwa łužiskich Serbow. Knižka 1., Basnistwo hornjołužjskich Serbow. Budyšin: Maćica serbska, 1910. iv, 109 s. (hornolužickosrbsky)
• BRĔZAN, Simon. Deutsche Aufklärung und sorbische nationale Wiedergeburt : eine literaturgeschichtliche Studie zur deutsch-sorbischen Wechselseitigkeit ; mit zwei Reprints und einer Handschrift. 1. vyd. Bautzen: Domowina-Verlag, 1993. 216 s. (Sorbisches Institut: Schriften des Sorbischen Instituts ; 4). ISBN 978-3-7420-0818-3. S. 72–99. (německy)
• PÁTA, Josef. Handrij Zejleŕ a jeho styky s Čechy a Slováky. Praha: nákl. vlast., 1923. 16 s. Zvl. otisk z Časopisu Národního musea, 1923.
• SCHOLZE-ŠOŁTA, Dietrich. Der Beitrag der Literatur zur Ausprägung sorbischer nationaler Identität. In: Edmund Pech, Dietrich Scholze. Zwischen Zwang und Beistand : deutsche Politik gegenüber den Sorben vom Wiener Kongress bis zur Gegenwart. Bautzen: Domowina-Verlag, 2003. Dostupné online. ISBN 978-3-7420-1960-8. S. 105–118. (německy)
• SCHOLZE, Dietrich. Zejler (Seiler) Handrij (Andreas) (Pseudonym: Boršćan) [online]. Příprava vydání Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V.; redakce Martina Schattkowsky. Sächsische Biografie, 2014-10-10 [cit. 2018-10-31]. Dostupné online. (německy)
• THOMAS, Werner. Handrij Zejler : Pfarrer, Publizist, Patriot ; Begründer der modernen sorbischen Dichtkunst. Bautzen: Lusatia-Verlag Stübner, 1998. xvi s. (Bedeutende Lohsaer Persönlichkeiten). (německy)
• ULBRECHTOVÁ, Helena. Lužickosrbská literatura : její vývoj a pozice mezi středoevropskými literaturami. 1. vyd. Praha: Karolinum, 2009. 296 s. (Acta Universitatis Carolinae. Philologica. Monographia, ISSN 0567-8277 ; 154). ISBN 978-80-246-1408-3. Kapitola Handrij Zejler jako zakladatel lužickosrbské literatury na rozcestí mezi osvícenstvím a romantismem, s. 56–69.