Harri Trumen

Harri S. Trumen (ing. Harry S. Truman; 8 may 1884, Lamar, Missuri, ABŞ — 26 dekabr 1972, Kanzas-Siti, Missuri, ABŞ) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 33-cü prezidenti (1945–1953) və 34-cü vitse-prezidenti (20 yanvar-12 aprel 1945).

Harri S. Trumen
Harry S. Truman
Amerika Birləşmiş Ştatlarının 33-cü prezidenti
12 aprel 1945 – 20 yanvar 1953
Vitse-prezident	olmayıb (1945-1949) Olben Barkli (1949-1953)
Əvvəlki	Franklin Delano Ruzvelt
Sonrakı	Duayt Eyzenhauer
Amerika Birləşmiş Ştatlarının 34-cü vitse-prezidenti
20 yanvar 1945 – 12 aprel 1945
Prezident	Franklin Delano Ruzvelt
Əvvəlki	Henri Uolles
Sonrakı	Olben Barkli (1949-dan)
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	8 may 1884
Doğum yeri	Lamar, Missuri, ABŞ
Vəfat tarixi	26 dekabr 1972 (88 yaşında)
Vəfat yeri	Kanzas-Siti, Missuri, ABŞ
Vəfat səbəbi	bir neçə orqan çatışmazlığı sindromu, ağciyər iltihabı
Partiya	Demokrat partiyası
İxtisası	Hüquqşünas
Fəaliyyəti	siyasətçi, hakim, iş adamı, zabit, gündəlik yazıçısı[d]
Atası	Con Anderson Trumen
Anası	Marta Ellen Trumen
Həyat yoldaşı	Bess Trumen (1882-1985)
Uşağı	Meri Marqaret Trumen
Dini	Baptist
Hərbi xidmət
Mənsubiyyəti	Amerika Birləşmiş Ştatları
Qoşun növü	Missuri Milli Qvardiyası ABŞ ordusu
Rəhbərlik edib	D batareyası, 129-cu səhra artilleriya alayı, 60-cı briqada, 35-ci piyada diviziyası
Döyüşlər	Birinci dünya müharibəsi *Qərb cəbhəsi
Rütbəsi	Kapitan
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İkinci adındakı "S" hərfi yalnız inisialdan ibarətdir və babaları — atasının atası Anderson Şip (Shipp) Trumen və anasının atası Solomon Yanqın adına hörmət əlaməti olaraq valideynləri tərəfindən verilmişdir.

Birinci dünya müharibəsi dövründə artilleriya batareyasına rəhbərlik etmişdir. Həmin müharibədə döyüşlərdə iştirak etmiş yeganə ABŞ prezidentidir (Prezident Duayt Eyzenhauer isə həmin müharibədə yalnız təlimlərə qatılmışdır).

Siyasi həyatı və prezidentliyi

Klement Ettli, Trumen və İosif Stalin Potsdam konfransında

1934-cü ildə Missuri ştatından ABŞ Konqresinə senator seçilmişdir. 1944-cü il seçkilərində Franklin Ruzvelt özünün dördüncü prezidentlik müddətinə onu vitse-prezidentliyə namizəd kimi irəli sürmüşdür. Seçkilərdə qələbə qazanan cütlük 1945-ci il yanvarın 20-də səlahiyyətlərinin icrasına başlamışdır. 12 aprel 1945-ci ildə Franklin Ruzveltin vəfat etməsindən sonra Harri Trumen prezident vəzifəsini tutmuşdur.

Trumenin hakimiyyət dövrü qlobal əhəmiyyətə malik çoxsaylı hadisələrlə zəngin olmuşdur. Bunların arasında İkinci dünya müharibəsinin sona çatması, məhz onun əmri ilə Yaponiyanın Hirosima və Naqasaki şəhərlərinə atom bombasının atılması, BMT-nin təsis olunması, "Soyuq müharibə"nin başlaması, Marşal planı, Avropanın müharibədən sonra yenidən qurulması, kommunizmin əleyhinə yönəlmiş Trumen doktrinası, NATO-nun yaradılması və Koreya müharibəsi xüsusi yer tutur.

Koreya müharibəsindəki uğursuzluqlar 1952-ci il seçkilərində Respublikaçılar partiyasının namizədi general Duayt Eyzenhauerin qələbəsi ilə nəticələndi. Trumen seçkilərdə öz namizədliyini irəli sürməmişdi.

Sui-qəsd

1950-ci il noyabrın 1-də Puerto-Riko əsilli Qriselio Torresola və Oskar Kolatso Harri Trumenin evinə soxularaq onu öldürməyə cəhd etsələr də, evə daxil ola bilməmiş və silahlı atışmada Qriselio Torresola öldürülmüşdü. Oskar Kolatso məhkəmənin qərarı ilə elektrik stulunda edam cəzasına məhkum olunmuş, lakin Harri Trumen öz qərarı ilə bu cəzanı ömürlük həbs cəzası ilə əvəz etmişdir.

Vəfatı

Harri Trumen 1972-ci il 26 dekabrda səhər saat 7:50-də Kanzas-Sitidə pnevmoniyadan vəfat etmişdir.