Hayırsızada it qətliamı
Hayırsızada it qətliamı (türk. Hayırsızada köpek katliamı) – 3-4 iyun 1910-cu ildə 80.000 küçə itinin Türkiyənin Sivriada (digər adı ilə Hayırsızada) adasında toplanıb öldürülməsi ilə baş verən kütləvi heyvan qətliamı hadisəsi. Tarixin ən böyük heyvan qətliamlarından biridir.[1]
İstanbul tarixin bir çox dövrlərində itlərlə dolu olan şəhər olmuşdur. İstanbul şəhərində ilk it sürgünlərindən biri XIX əsrdə Osmanlı hökmdarı II Mahmudun dövründə həyata keçirilmişdir. II Mahmud şəhərdəki bütün itlərin tutulub adaya göndərilməsini əmr etdi, lakin İstanbul əhalisi heyvanlara əziyyət verməyin uğursuzluq gətirəcəyini bildirib etiraz etməyə başladılar. Bundan sonra adadakı itlər qayıqlar vasitəsilə yenidən İstanbula gətirildi.[1]
XX əsrdə şəhərdə itlərin sayının artmasından sonra başqa İstanbul bələdiyyəsi başçısı Suphi Bəysoyundu başda olmaqla səlahiyyətli şəxslər it problemini həll etmək üçün yol axtarmağa başladılar. Dövlət bu itlərin kimya sənayesində istifadəsi üçün Fransa hökuməti ilə razılaşdı. 80.000 it İstanbul küçələrindən toplanıb əvvəlcə dəniz səmtində yerləşən Topxanaya gətirildi və Fransaya göndərilmək məqsədilə gözlədilməyə başlandı.[2] Əhalinin itləri xilas etməsinin qarşısını almaq üçün əsgərlər vəzifələndirildi. Fransa hökumətindən təlimat gözlənilsə də, heç bir cavab gəlmədi və itlərin baxımı çətinləşdiyindən 80.000 it Mərmərə dənizinin ortasındakı Sivriadaya sürgün edildi.
Sivriadada ağac yox idi, ancaq qayalıqdan ibarət idi. Əvvəlcə qayıqçılar itlərə gündə iki dəfə su və çörək verməklə vəzifləndirilmişdilər.[2] Lakin Balkan müharibəsinin başlaması ilə həyata keçirilən büdcə kəsri buna mane oldu. Adadakı itlər aclıqdan və susuzluqdan ulamağa, ən sonda isə bir-birilərini yeməyə başladılar. İtlərin bu halı bir neçə gün davam etdi. Bir neçə gün sonra itlərin bir çoxunun ölməsi ilə səslər də kəsildi. Adada sağ qala bilən çox az sayda it İstanbula geri gətirildi.[1] 2-3 il boyunca adanın sahilindən it cəsədlərindən gələn qoxu gəlirdi. Sonrakı bələdiyyə başçısı Cəmil paşa qətliam işini davam etdirdi və 30.000-ə yaxın itin məhv edilməsinə iştirak etdi.[3]
Həmin dövrdə baş verən bir neçə ardıcıl zəlzələ hadisəsini İstanbul xalqı bu qətliam ilə əlaqələndirmişdi. 2012-ci ildə Sivriadada qətliamın xatirəsinə abidə qoyulmuşdur.[1] Qətliamın il dönümündə heyvansevərlər və heyvan hüquqları müdafiəçiləri adaya yürüş təşkil edirlər.[2]
İstinadlar redaktə
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "3-4 Haziran: 80 bin köpeğin Hayırsızada'da katledildiği 1910 sürgününün 109. yılı". Independent Türkiye (türkcə). 4 iyun 2019. 2019-06-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyun 2019.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 "Hayırsızada'ya anma çıkarması". Hürriyet (türkcə). 3 iyun 2018. 2020-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyun 2019.
- ↑ "Tarihimizin iki büyük köpek soykırımı". Hürriyet. 2021-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyun 2019.
Xarici keçidlər redaktə
- Independent məqaləsi Arxivləşdirilib 2019-06-08 at the Wayback Machine