Hialin qığırdaq
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Hialin qığırdaq (lat. cartilago hyalinis) — qığırdaq toxumasının bir növü. Proteoqlikanlarla zəngin olan homojen əsas maddənin tərkibinə görə sıx, elastik, şüşəvaridir. Hialin qığırdaq oynaq və qabırğa qığırdaqlarını, həmçinin burun, qırtlaq, uzun boru sümüklərinin epifizini, nəfəs borusu və bronxların qığırdaqlarını təşkil edir.[1]
| Hialin qığırdaq | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Strukturu
redaktəHialin qığırdaq insan bədənində ən çox yayılmış qığırdaq növüdür.[2] O, ilk növbədə iki tip kollagen və proteoqlikanlardan ibarətdir.[2] Hialin qığırdaq nəfəs borusu, burun, epifiz, döş sümüyü və qabırğalarda yerləşir.[2]
Hialin qığırdaq perixondrium kimi tanınan lifli membranla örtülür. Qığırdaqın əsas hüceyrələri lifli toxuma, proteoqlikanlar və qlikozaminoqlikanlar matrisində olan xondrositlərdir.[2][3]
Qığırdaqda limfa düyünləri və ya qan damarları olmadığı üçün qida maddələri də daxil olmaqla həll olunan maddələrin hərəkəti bitişik toxumalara bitişik maye bölmələrində diffuziya yolu ilə baş verir. Qığırdaq strukturlara müəyyən, lakin elastik bir forma verir, belə strukturları və oynaqları güclü edir, lakin məhdud hərəkətlilik və elastikliklə.[2][3] Qığırdaqda sinir yoxdur. Hialin qığırdaq müvəqqəti embrional skelet əmələ gətirir və bu skelet tədricən sümüklə əvəzlənir.
Mikroanatomiyası
redaktəHialin qığırdaq kəsiyini mikroskop altında baxanda məlum olur ki, o, dənəvər, vahid matrisdə iki və ya daha çox qrup halında yerləşən dəyirmi və ya küt bucaqlı xondrositlərdən ibarətdir.[4] İki və ya daha çox qrup halında düzüldükdə, xondrositlər bir-birinə toxunduqları yerlərdə yuvarlaqlaşdırılmış, lakin adətən düz konturlara malikdir və ətrafın qalan hissəsində yuvarlaqlaşdırılır.[4]
Onlar nazik bir-birinə qarışan iplərlə şəffaf protoplazmadan ibarətdir, bəzən kiçik qranullar da olur. Qığırfaqların içərisində müntəzəm nüvədaxili şəbəkəsi olan bir və ya iki dairəvi nüvə var. Hüceyrələr qığırdaq lakunaları adlanan matrisin boşluqlarında yerləşir. Bu boşluqlar əslində toxumanın rənglənməsi və müayinə üçün qoyulması zamanı hüceyrələrin kiçilməsi nəticəsində əmələ gələn boşluqlardır. İzogen hüceyrə qrupları arasındakı ərazilərarası boşluq nisbətən daha çox kollagen lifləri ehtiva edir ki, bu da onun formasını saxlamağa imkan verir, faktiki hüceyrələr kiçilir və lakunalar yaradır. Hər bir boşluq adətən bir hüceyrə tərəfindən tutulur, lakin mitoz bölünmə zamanı iki, dörd və hətta səkkiz hüceyrə ola bilər.
Oynaq qığırdaqları
redaktə
Oynaq qığırdaqları sümüklərin oynaq səthlərində olan hialin qığırdaqdır və sinovial oynaqların oynaq boşluğunun içərisində yerləşir, sinovial membranın yaratdığı sinovial maye ilə yuyulur və boşluğun divarlarını əhatə edir.
Orqanizmin ömrü boyu anabolik faktorlar və katabolik amillər ümumiyyətlə tarazlıqda olur, lakin orqanizm yaşlandıqca katabolizm üstünlük təşkil edir və qığırdaq parçalanmağa başlayır. Oynaq qığırdaqının biokimyəvi parçalanması osteoartrozla nəticələnir.
Oynaq qığırdaqlarının saxlanması anabolik (qığırdaq əmələ gətirən)[6][7] və katabolik (qığırdaqları deqradasiya edən faktorlar)[8][9] tarazlığı əsasında sümüyün saxlanmasına bənzər şəkildə idarə olunur.[10]
Əlavə şəkillər
redaktə-
Sümük, artikulyar qığırdaq və oynaq diski ilə sinovial birləşmə göstərilir. -
Dirsək eklemi. Dərin parçalanma. Ön görünüş.
.jpg)
İstinadlar
redaktə- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-24.
- ↑ 1 2 3 4 5 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532964/
- ↑ 1 2 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557576/
- ↑ 1 2 Sophia Fox AJ, Bedi A, Rodeo SA. "The basic science of articular cartilage: structure, composition, and function". Sports Health. 1 (6). November 2009: 461–8. doi:10.1177/1941738109350438. PMC 3445147. PMID 23015907.
- ↑ Zhao, Feng; Bautista, Catherine A.; Park, Hee Jun; Mazur, Courtney M.; Aaron, Roy K.; Bilgen, Bahar. "Effects of Chondroitinase ABC-Mediated Proteoglycan Digestion on Decellularization and Recellularization of Articular Cartilage". PLOS ONE. 11 (7). 2016: e0158976. Bibcode:2016PLoSO..1158976B. doi:10.1371/journal.pone.0158976. ISSN 1932-6203. PMC 4938233. PMID 27391810.
-"The work is made available under the Creative Commons CC0 public domain dedication." - ↑ Davidson, David; Blanc, Antoine; Filion, Dominic; Wang, Huifen; Plut, Paul; Pfeffer, Gerald; Buschmann, Michael D.; Henderson, Janet E. "Fibroblast growth factor (FGF) 18 signals through FGF receptor 3 to promote chondrogenesis". The Journal of Biological Chemistry. 280 (21). 2005-05-27: 20509–20515. doi:10.1074/jbc.M410148200. ISSN 0021-9258. PMID 15781473.
- ↑ Takahata, Yoshifumi; Hagino, Hiromasa; Kimura, Ayaka; Urushizaki, Mitsuki; Yamamoto, Shiori; Wakamori, Kanta; Murakami, Tomohiko; Hata, Kenji; Nishimura, Riko. "Regulatory Mechanisms of Prg4 and Gdf5 Expression in Articular Cartilage and Functions in Osteoarthritis". International Journal of Molecular Sciences. 23 (9). 2022-04-23: 4672. doi:10.3390/ijms23094672. ISSN 1422-0067. PMC 9105027 (#bad_pmc). PMID 35563063 (#bad_pmid).
- ↑ Alvaro-Gracia, J. M. "Licofelone--clinical update on a novel LOX/COX inhibitor for the treatment of osteoarthritis". Rheumatology. 43 (Suppl 1). February 2004: i21–25. doi:10.1093/rheumatology/keh105. ISSN 1462-0324. PMID 14752172. 2023-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-24.
- ↑ Li, Ting; Peng, Jie; Li, Qingqing; Shu, Yuan; Zhu, Peijun; Hao, Liang. "The Mechanism and Role of ADAMTS Protein Family in Osteoarthritis". Biomolecules. 12 (7). 2022-07-08: 959. doi:10.3390/biom12070959. ISSN 2218-273X. PMC 9313267 (#bad_pmc). PMID 35883515 (#bad_pmid).
- ↑ Maeda, Kazuhiro; Kobayashi, Yasuhiro; Koide, Masanori; Uehara, Shunsuke; Okamoto, Masanori; Ishihara, Akihiro; Kayama, Tomohiro; Saito, Mitsuru; Marumo, Keishi. "The Regulation of Bone Metabolism and Disorders by Wnt Signaling". International Journal of Molecular Sciences. 20 (22). 2019-11-06: 5525. doi:10.3390/ijms20225525. ISSN 1422-0067. PMC 6888566. PMID 31698687.