Küşeyri
Əbülqasım Zeynülislam Əbdülkərim ibn Həvazin bin Əbdilməlik əl-Küşeyri (1 avqust 986, Ustuva[d], Xorasan, Abbasilər xilafəti[4][3] – 30 dekabr 1072[2][3], Nişapur, Xorasan, Abbasilər xilafəti) — Mütəsəvvüf, kəlam, təfsir və hədis alimi.
| Küşeyri | |
|---|---|
| ərəb. عبد الكريم القشيري | |
| Doğum tarixi | 1 avqust 986 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 30 dekabr 1072[2][3] (86 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | fiqh, sufilik, kəlam, islam[1], islam etiqad məzhəbləri[d][1], Şəriət[1] |
Həyatı
redaktəƏsərləri
redaktə- 1. ər-Risalə*. Tasavvuf tarihinin ən önəmli kaynaklarından sayılan əsərdə Kuşeyri, tasavvufun təməli olan konuların Sünni akidəyə tam anlamıyla uyduğunu ortaya koyarak sufilərin Sünni çəvrələrdə uğradıkları ələştirilərə cəvap vərmək, ayrıca onların bu çərçəvə dışına çıkmalarını önləmək istəmiştir ([5]).
- 2. ət-Taĥbir fit-təźkir. Əsma-i hüsnayı şərhəttiği bu əsərində Kuşeyri tasavvufi görüşlərə gəniş yər vərmiştir. Kitap bu alanda yazılan ilk tasavvufi şərh olup bu tür şərhlərə örnək olması bakımından önəmlidir ([6]).
- 3. Tərtibüs-süluk fi ŧariķillah. Zikir adabına dair dokuz bölümdən məydana gələn risalənin mətni Fritz Məiər tarafından Almanca tərcüməsi və bir incələmə ilə birliktə yayımlanmıştır (Oriəns, XVI [1963], s. 1-39). Risalə, Pir Muhamməd Hasanın nəşrəttiği ər-Rəsailül-Ķuşəyriyyə içində (Karaçi 1964) Urduca tərcüməsiylə bərabər yər almaktadır (s. 66-80).
- 4. ət-Təfsirül-kəbir (ət-Təysir fi ilmit-təfsir). Kuşeyrinin torunu Abdülgāfir ilə İbn Hallikanın kaydəttiği bu əsərin Kuşeyrinin oğlu Əbu Nasr Abdürrahimə ait olduğu da rivayət ədilməktədir. Həllmut Rittər də bu görüştədir ([7]).
- 5. Ləŧaifül-işarat. Kuşeyri, 434tə (1042/1043) yazmaya başladığını söylədiyi bu əsərində Süləminin Ĥaķāiķut-təfsirini örnək almıştır. Ancak kitap Süləminin təfsirindən daha düzənli və kapsamlıdır. İşari təfsir yazan müəlliflər Ləŧaiftən yararlanmıştır ([8]).
- 6. Naĥvül-ķulub. Gramər tərimləri və kurallarının tasavvufi tarzda yorumlandığı ilginç bir əsərdir ([9]).
- 7. Şikayətü Əhlis-sünnə bi-ĥikayəti ma ləhüm minəl-minə. Kuşeyri, Toğrul Bəy dönəmində Əşarilərə karşı Vəzir Kündürinin başlattığı harəkət üzərinə kaləmə aldığı bu uzunca məktupta Əşarinin düşüncələrini savunmaktadır. Tək nüshası Kastamonu İl Halk Kütüphanəsində (nr. 2713/9) bulunan məktubu Sübki, Əşari aləyhtarları tarafından yok ədiləcəğindən korktuğunu söyləyərək Ŧabaķātüş-Şafiiyyətil-kübrasına almıştır.
- 8. əl-Lüma fil-itiķād. Əşari akaidinin güzəl bir özətini ihtiva ədən risalə İngilizcə tərcüməsiylə birliktə Richard M. Frank tarafından yayımlanmıştır (MIDƏO, XV [1982], s. 53-74). *9. əl-Fuśul fil-uśul. Hər biri bir iki satırlık səksən bəş fasıldan məydana gələn risalə öncəki əsər gibi Əşari itikadına dair olup o risaləyi nəşrədən araştırmacı tarafından yayımlanmıştır ([10]).
- 10. Kitabül-Mirac. Mirac hakkında gənəl bilgilər ihtiva ədən əsərin yədinci bölümündə sufilərin bu konudaki görüşlərinə yər vərilmiştir (nşr. Ali Hasan Abdülkādir, Kahirə 1964).
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 5 6 Qušajrī, ʿAbd al-Karīm bin Hawāzin // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 AA.VV. Encyclopaedia of Islam, Encyclopédie de l’Islam (fr.). 1986. P. 526.
- ↑ 1 2 Али-заде А. Кушайри Абд аль-Карим (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007. С. 445.
- ↑ Bulak 1284; Kahirə 1385; Bəyrut 1419/1998
- ↑ nşr. İbrahim Bəsyuni, Kahirə 1968; nşr. Abdülvaris Muhamməd Ali, Bəyrut 1999
- ↑ Oriens, III [1950], s. 46
- ↑ nşr. İbrahim Bəsyuni, I-IV, Kahirə 1967-1970
- ↑ nşr. İbrahim Bəsyuni, Kahirə 1964; Aləmüddin əl-Cündi, Tunus 1977
- ↑ MIDƏO, XVI [1983], s. 59-94