Vikipediya

KELT-9b

KELT-9b ekzoplanetdir, daha dəqiq desək, ultra isti Yupiterdir və Yerdən təqribən 670 işıq ili uzaqda yerləşən KELT-9-un son B tipli/ilkin A tipli ulduzunun orbitində fırlanır[9]. Kilodegree Həddindən artıq Kiçik Teleskopunun (Kilodegree Extremely Little Telescope) köməyi ilə aşkar edilən KELT-9b-nin kəşfi 2016-cı ildə elan edilmişdir[10].

KELT-9b
Kəşf tarixi5 iyun 2017[1][2], iyun 2017[3]
Böyük yarımoxu
0,03368 ± 0,00078 astronomik vahid[4]
Əyilməsi86,79 ± 0,25 °[3][5]
Perisentr arqumenti
1,6 radian[3]
Özünə xas ekssentrisitet
0[3]
Kütləsi2,44 ± 0,7 Jupiter mass[6]
Şimal qütbünün meyllənməsi
+39° 56′ 19,765154336″[7][8]

Ev sahibi ulduz

redaktə

Ulduz Günəşdən 2,3 dəfə, kütləsi isə 2,6 dəfə böyükdür. Ev sahibi ulduz olan KELT-9-un səthinin temperaturu 10,170 K-dir, bu isə öz növbəsində, tranzit planeti olan bir ulduz üçün qeyri-adi dərəcədə istidir. KELT-9b-nin kəşfindən əvvəl, yalnız altı A tipli ulduzun planetləri olduğu bilinirdi, onlardan ən isti olan WASP-33, 7,430 K-da əhəmiyyətli dərəcədə soyuqdur; əvvəllər planetlərə ev sahibliyi edən B tipli ulduzların heç biri məlum deyildi. B9.5-A0 kimi təsnif edilən KELT-9 planeti olduğu bilinən ilk B tipli ulduz ola bilər. KELT-9b KELT-9-dan cəmi 0,03462 AU-luq məsafədə dairəvi, lakin güclü maili orbitdə yerləşir və onun orbital müddəti 1,5 gündən də azdır[11][12].

Fiziki xassələri

redaktə
 
Ekzoplanet KELT-9b orbitində KELT-9 ulduzunu qəbul edir

KELT-9b nisbətən böyük nəhəng planetdir və kütləsi Yupiterdən təxminən 2,8 dəfə böyükdür; lakin onun radiusunun Yupiterdən təxminən iki dəfə böyük olduğunu nəzərə alsaq, onun sıxlığı Yupiterinkinin yarısından azdır[12]. Bir çox isti Yupiterlər kimi, KELT-9b da öz ulduzu ilə gelgit olaraq kilidlənir. Atmosferinin xarici sərhədi, demək olar ki, Roche lobuna çatır və bu, planetin öz ulduzundan aldığı həddindən artıq miqdardakı radiasiyaya görə sürətli bir formada atmosfer qaçışı yaşadığını göstərir, başqa sözlər öz atmosferini sürətlə itirir. 2020-ci ildə atmosfer itkisi dərəcəsinin milyard ildə 18–68 Yer kütləsinə bərabər olduğu ölçülmüşdür.[13]

2020-ci ilin yanvar ayına olan məlumata görə, KELT-9b ən isti məlum ekzoplanetlərdən biridir, gündüz temperaturu 4,600 K-yə yaxınlaşır – bu isə onun, bir çox aşağı kütləli ulduzlardan daha isti olduğunu nümayiş etdirir. Gün tərəfdəki molekullar öz komponent atomlarına parçalanır, beləliklə, normal olaraq ayrılmış odadavamlı elementlər neytral və tək ionlaşmış atom dəmiri (Fe və Fe+) və tək ionlaşmış titan (Ti+), daxil olmaqla atom növləri kimi mövcud ola bilər ki, bunlar yalnız daha sərin olan gecə tərəfinə çatdıqda öz mövcudluqlarını saxlamaq üçün müvəqqəti olaraq reform edirlər. Təəccüblüdür ki, 2021-ci ildə götürülmüş spektrlər birmənalı şəkildə planet atmosferində metal oksidləri və hidridlərin olduğunu göstərdi, baxmayaraq ki, 2021-ci ildə çəkilmiş daha yüksək ayırdetmə spektrləri planetin gündüz hissəsindən heç bir molekulyar emissiya aşkar etməmişdir[14][15][16].

KELT-9b-nin termosfer təbəqəsinin dəmir kimi ağır metal atomlarının ionlaşması nəticəsində 10000–11000 K-yə qədər qızması gözlənilir[17].

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ jurnal.
  2. ↑ Nature (ing.). / M. Skipper NPG, Springer Science+Business Media, 1869. ISSN 1476-4687; 0028-0836
  3. ↑ 1 2 3 4 Gaudi B. S., Collins K. A., Stassun K., Beatty T. G., Zhou G., Latham D. W., Bieryla A., Eastman J. D., Siverd R. J., Stevens D. J. et al. A giant planet undergoing extreme-ultraviolet irradiation by its hot massive-star host (ing.). // Nature / M. Skipper NPG, Springer Science+Business Media, 2017. Vol. 546, Iss. 7659. P. 514–518. ISSN 1476-4687; 0028-0836 doi:10.1038/NATURE22392 PMID:28582774 arXiv:1706.06723
  4. ↑ Borsa F., Rainer M., Bonomo A. S., Barbato D., Fossati L., Malavolta L., Nascimbeni V., Lanza A. F., Esposito M., Affer L. et al. The GAPS Programme with HARPS-N at TNG (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2019. Vol. 631. P. A34. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361/201935718 arXiv:1907.10078
  5. ↑ Kokori A., Tsiaras A., Edwards B., Jones A., Pantelidou G., Tinetti G., Bewersdorff L., Iliadou A., Jongen Y., Lekkas G. et al. ExoClock Project. III. 450 New Exoplanet Ephemerides from Ground and Space Observations (ing.). // The Astrophysical Journal: Supplement Series AAS, 2023. Vol. 265, Iss. 1. P. 4. ISSN 0067-0049; 1538-4365 doi:10.3847/1538-4365/AC9DA4 arXiv:2209.09673
  6. ↑ Hoeijmakers H. J., Ehrenreich D., Kitzmann D., Grimm S. L., Seidel J. V., Allart R., Pino L., Nielsen L. D., Fisher C., Rimmer P. B. et al. A spectral survey of an ultra-hot Jupiter (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2019. Vol. 627. P. A165. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361/201935089 arXiv:1905.02096
  7. ↑ Gaia Data Release 2 (ing.). / Data Processing and Analysis Consortium, European Space Agency 2018.
  8. ↑ SIMBAD Astronomical Database.
  9. ↑ KELT-9 as an eclipsing double-lined spectroscopic binary: a unique and self-consistent solution to the system, 2021, arXiv:2110.15275
  10. ↑ Brennan, Pat; Cofield, Calia. "For Hottest Planet, a Major Meltdown, Study Shows". NASA. 24 January 2020. 11 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 January 2020.
  11. ↑ KELT-9 b Arxivləşdirilib 2021-12-11 at the Wayback Machine Exoplanet Exploration Program 2017
  12. ↑ 1 2 "NASA JPL, Pasadena CA (5 June 2017) Astronomers Find Planet Hotter Than Most Stars". 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2021.
  13. ↑ Wyttenbach, A.; Mollière, P.; Ehrenreich, D.; Cegla, H. M.; Bourrier, V.; Lovis, C.; Pino, L.; Allart, R.; Seidel, J. V.; Hoeijmakers, H. J.; Nielsen, L. D.; Lavie, B.; Pepe, F.; Bonfils, X.; Snellen, I. A. G. "Mass loss rate and local thermodynamic state of KELT-9 b thermosphere from the hydrogen Balmer series". Astronomy & Astrophysics. 638. 2020: A87. arXiv:2004.13733. Bibcode:2020A&A...638A..87W. doi:10.1051/0004-6361/201937316.
  14. ↑ Confirmation of Iron Emission Lines and Non-detection of Molecules on the Dayside of KELT-9b with MAROON-X, 2021, arXiv:2108.08389
  15. ↑ Changeat, Quentin; Edwards, Billy, The Hubble WFC3 Emission Spectrum of the Extremely-Hot Jupiter, KELT-9 b, 2021, arXiv:2101.00469
  16. ↑ Pino, L.; Désert, J. M.; Brogi, M.; Malavolta, L.; Wyttenbach, A.; Line, M.; Hoeijmakers, J.; Fossati, L.; Bonomo, A. S.; Nascimbeni, V.; Panwar, V.; Affer, L.; Benatti, S.; Biazzo, K.; Bignamini, A.; Borsa, F.; Carleo, I.; Claudi, R.; Cosentino, R.; Covino, E.; Damasso, M.; Desidera, S.; Giacobbe, P.; Harutyunyan, A.; Lanza, A. F.; Leto, G.; Maggio, A.; Maldonado, J.; Mancini, L.; və b. "Neutral Iron Emission Lines from the Day-side of KELT-9b -- the GAPS Programme with HARPS-N at TNG XX". The Astrophysical Journal. 894 (2). 2020: L27. arXiv:2004.11335. Bibcode:2020ApJ...894L..27P. doi:10.3847/2041-8213/ab8c44.
  17. ↑ Fossati, L.; Shulyak, D.; Sreejith, A. G.; Koskinen, T.; Young, M. E.; Cubillos, P. E.; Lara, L. M.; France, K.; Rengel, M.; Cauley, P. W.; Turner, J. D.; Wyttenbach, A.; Yan, F., "A data-driven approach to constraining the atmospheric temperature structure of the ultra-hot Jupiter KELT-9b", Astronomy & Astrophysics, 643, 2020: A131, arXiv:2010.00997, Bibcode:2020A&A...643A.131F, doi:10.1051/0004-6361/202039061
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=KELT-9b&oldid=7044332"