Kalium xlorat

**Kalium xlorat**
Kalium xlorat
Ümumi
Sistematik adı	Kalium xlorat
Ənənəvi adı	Bertol duzu
Kimyəvi formulu	KClO3
Molyar kütlə	122.55 q/mol
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.)	rəngsiz kristallar
Sıxlıq	2,32 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	~ 400 °S
Əmələgəlmə entalpiyası (n.ş.)	-391,204 kc/mol kC/mol
Kimyəvi xassələri
Suda həllolma	7,3 (20°C); 56,2 (100°C); 61,5 (104,2°C) q/100 ml
suda 0°C-də maddəsində həllolma	3,25 q/100 ml
suda 20°C -də maddəsində həllolma	7,3 q/100 ml
suda 100° C-də maddəsində həllolma	56,2 q/100 ml
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	3811-04-9
PubChem	6426889
EINECS-də qeyd. nöm.	223-289-7
SMILES	3811-04-9
RTECS	FO0350000
BMT nömrəsi	1485
ChemSpider	18512
Toksikologiya
Zəhərliliyi	0 2 3 OX

Kalium xlorat — (Bertol duzu^[1] , kalium perklorat) — perklor turşusunun kalium duzu.

Tarixi redaktə

Əvvəlcə Klod Lui Bertolle ( Bertol duzu buradan adlanır) tərəfindən 1786-cı ildə xlorun kalium hidroksidinin isti bir konsentrasiyalı məhlulu ilə keçməsi zamanı əldə edildi:

{\mathsf {6KOH+3Cl_{2}\rightarrow KClO_{3}+5KCl+3H_{2}O}}

Alınması redaktə

Ümumiyyətlə xloratın sənaye istehsalı (və xüsusən kalium xloratı) hipokloritlərin nisbi reaksiyasına əsaslanır və bu da öz növbəsində xlorun qələvi məhlulu ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində əldə edilir:

{\mathsf {Cl_{2}+2OH^{-}\rightarrow ClO^{-}+Cl^{-}+H_{2}O}}

{\mathsf {3ClO^{-}\rightarrow ClO_{3}^{-}+2Cl^{-}}}

Prosesin texnoloji dizaynı fərqli ola bilər: ən yüksək tonnajlı məhsul kalsium hipoklorit olduğundan (ağartmanın bir hissəsidir), ən çox yayılmış proses nisbətən az həllolma qabiliyyətinə görə ana liköründən kristallaşan kalsium xlorat (istilik yolu ilə kalsium hipokloritdən əldə edilir) ilə kalium xlorid arasındakı mübadilə reaksiyasındadır.

Kalium xloratı, kalium xloridinin diafraqma olmayan elektrolizi vəziyyətində dəyişdirilmiş Bertoll üsulu ilə alınır, elektroliz zamanı əmələ gələn xlor kalium hipokloritini yaratmaq üçün kalium hidroksidi ilə yerində (təcrid olunmuş anda "yerində") qarşılıqlı təsir göstərir,bu da kalium xlorat və orijinal kalium xlorid nisbətini artırır. Qrafit anodlarından istifadə edərkən daha əlverişli bir üsul, natrium xloratın çıxarılması üçün sodium xloridin elektrolizi və kalium xloru ilə mübadilə reaksiyasıdır. Bu, anod çamurundan natrium xloratın bir həllini təmizləməyinizə imkan verir, bu, kalium xloratından qat-qat çox həllolma qabiliyyətinə malikdir və beləliklə süzülmək üçün daha əlverişlidir.

Kimyəvi xassələri redaktə

~ 400 ° C temperaturda kalium perxloratın aralıq meydana gəlməsi ilə oksigen buraxılmaqla parçalanır:

{\mathsf {4KClO_{3}{\xrightarrow[{}]{400^{o}C}}3KClO_{4}+KCl}}

{\mathsf {KClO_{4}{\xrightarrow[{}]{550-620^{o}C}}KCl+2O_{2}}}

Katalizatorların iştirakı ilə (MnO₂, Fe₂O₃, CuO və s.) parçalanma istiliyi əhəmiyyətli dərəcədə azalır (~ 200 ° C-ə qədər).

{\mathsf {2KClO_{3}{\xrightarrow[{}]{150-300^{o}}}2KCl+3O_{2}}}

Ammonium xloratın meydana gəlməsi ilə su-spirtli bir həllində ammonium sulfat ilə reaksiya verir:

{\mathsf {(NH_{4})_{2}SO_{4}+2KClO_{3}\rightarrow 2NH_{4}ClO_{3}+K_{2}SO_{4}}}

Tətbiqi redaktə

Kalium xlorat katalizator iştrakı ilə qızdırıldıqda maddənin bir qismi parçalanır. Bu zaman normal şəraitə hesablanmaqla 6,72 litr qaz və 16 q bərk qalıq əmələ gəlir. Qalığa 170 q 30%-li gümüş nitrat məhlulu əlavə olunur. Son məhlulda gümüş nitratın kütlə payını hesablayın.

Nəzərə alın ki, kalium xlorat KClO₃və gümüş xlorat AgClO₃ suda həll olur^[2].

Partlayıcı maddələr redaktə

Kalium xloratın azaldıcı maddələrlə qarışıqları (fosfor, kükürd, alüminium, üzvi birləşmələr) partlayıcı və sürtünmə və şoka həssasdır,bromatlar və ammonium duzlarının iştirakı ilə həssaslıq artır.

Bertol tuzu ilə birləşmələrin yüksək həssaslığı səbəbindən sənaye və hərbi partlayıcı maddələrin istehsalı üçün praktik olaraq istifadə edilmir.

Bəzən pirotexnikada rəngli alov kompozisiyaları üçün xlor mənbəyi kimi,kibrit başının yanan materialının bir hissəsidir və nadir hallarda baş verən partlayıcı kimi istifadə olunur.

Tibbdə redaktə

Bir müddət kalium xlorat məhlulları zəif antiseptik, qarqara üçün xarici dərman kimi istifadə edilmişdir.

Oksigenin alınmasında redaktə

XX əsrin əvvəllərində laboratoriyada oksigen istehsalı üçün istifadə edilmişdir.Lakin az olması səbəbindən istifadə etməyi dayandırdılar.

KClO₃ + C, −2.5mb

Xlor qazının alınmasında redaktə

Laboratoriya şəraitində xlor qazının çıxarılması üçün kükürd turşusu əlavə edildikdə kalium xloratın oksalik turşu ilə azaldılması reaksiyasından istifadə olunur:

{\mathsf {2KClO_{3}+H_{2}C_{2}O_{4}+H_{2}SO_{4}\rightarrow K_{2}SO_{4}+2ClO_{2}+2CO_{2}+2H_{2}O}}

Kalium xloratı sulfat turşusunun iştirakı olmadan oksalik turşu ilə reaksiya göstərə bilər, lakin bu reaksiya xlor dioksidinin hazırlanması üçün istifadə edilmir:

{\mathsf {2KClO_{3}+H_{2}C_{2}O_{4}\rightarrow K_{2}CO_{3}+CO_{2}+2ClO_{2}+H_{2}O}}

Zəhərliliyi redaktə

Zəhərlidir. Kalium xloratın öldürücü dozası 1 q / kq təşkil edir^[3].

Həmçinin bax redaktə

İstinadlar redaktə

↑ Бертолетова соль // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
↑ "Həll edilməsi tələb olunan kimya məsələsi - №10" (az.). 2020-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-14.
↑ Новый справочник химика и технолога. Радиоактивные вещества. Вредные вещества. Гигиенические нормативы. СПб.: АНО НПО «Профессионал». Редкол.: Москвин А. В. и др. 2004.

Ədəbiyyat redaktə

Вуколов, Семён Петрович Менделеев, Дмитрий Иванович. Хлорноватые соли // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

[1] Бертолетова соль // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

[2] "Həll edilməsi tələb olunan kimya məsələsi - №10" (az.). 2020-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-14.

[3] Новый справочник химика и технолога. Радиоактивные вещества. Вредные вещества. Гигиенические нормативы. СПб.: АНО НПО «Профессионал». Редкол.: Москвин А. В. и др. 2004.

[1]

[2]

[3]