Kanada irqası

Kanada irqası (lat. Amelanchier canadensis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇rqa cinsinə aid bitki növü.

Kanada irqası
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Gavalıkimilər Triba: Maleae Yarımtriba: Malinae Cins: İrqa Növ: Kanada irqası
Beynəlxalq elmi adı
Amelanchier canadensis Medik., 1793
Şəkil axtarışı ITIS   25112 NCBI   52523 EOL   416296

Təbii yayılması

Şimali Amerikada, Avropada, Asiyada təbii halda bitir.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü təxminən 6 m, dərin olmayan, ancaq enli kökümsovlu ağac və ya iri, çoxgövdəli koldur. Enli, oval, seyrək çətiri nazik, sallaq budaqlarla formalaşmışdır. Gözəl zoğalarına görə bu kolun qışda çılpaq budaqları göyün fonunda zərif şəkil əmələ gətirir. Kolun cavan budaqları qırmızımtıl rənglidir. Yarpaqları sadə yumurtavari, enli 1–5,5 sm uzunluğunda, 1,8–2,8 sm enində, dairəvi gövdədədn çıxan dişli meyvəsi 8–15 mm uzunluğundadır. Erkən yazda bir az qırmızımtıl, yayda göyümtül, payızda tünd qırmızı, qızılı xallıdır. Çiçəkləri süpürgəçiçəkli olub, 4–10 çiçək bir yerdə toplaşır. Çiçəkləməsi bir həftədən çox olmur. Çiçəkləmə vaxtı — yazın axırları və ya yayın əvəlində bütün kolu bürüyən ağ çiçəkləri salxım çiçək quruplarına yığılmışdır (bir çiçək qurupdanda 12-dək çiçək olur). Bu kol çiçəklədikdən sonrada dekorativliyini itirmir. Onda şirin, dadlı, tünd al qırmızı rəngli, göyümtül çaları, parlaq salxımları gözəl yarpaqların fonunda bilinən meyvələr əmələ gəlir. Toxumları 7–10 mm diametrində tünd bənövşəyi rəngdə olur.

Ekologiyası

İstisevən, rütubətə və torpağa tələbkar, şaxtaya davamlı bitkidir. Yazda azot, payızda kalium-fosfat verilməlidir.

Azərbaycanda yayılması

Böyük Qafqazda təbii halda rast gəlinir. Azərbaycanda yeni salınan park və bağlarda mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

Ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını alır. Tək və qrup əkinlərində arxa planda canlı çəpərlərin salınmasında gözəl görünür. Sıx əkinlərdə yerləşdirilməklə bitkinin dekarativliyi itir. Yarpağı tökülən bitkilərlə birgə əkildikdə qışda bağa xüsusi gözəllik verir.