Kapoşi sarkoması
Kapoşi sarkoması - Human herpes virus 8 (HHV8) və ya Kapoşi sarkoması ilə əlaqəli herpes virusun (KSHV) səbəb olduğu bir şiş tipidir.[1]
1980-cı illərdə QİÇS xəstələrində tez-tez görülməyə başlamasından sonra daha geniş tanınmışdır. İlk dəfə 1872-ci ildə Macar dermatoloq Moritz Kapoşi tərəfindən təsvir edilmişdir və onun adı ilə bağlı adlandırılmışdır.[2] Xərçəngin bir növünə səbəb olan bu virusun DNT-si ilk dəfə 1994-cü ildə müəyyən olunmuşdur.[3] Virusların səbəb olduğu bu xəstəliyə qarşı, KSHV/HHV-8 təhlükəsi altında olan insanlar arasında maarifsizlik mövcuddur.
Kapoşi sarkoması dəri üzərində yaranan sistemli toxuma pozulmasıdır. Bu toxuma pozulması daxili orqanlarda da bəzi hallarda özünü göstərir.[4]
Xüsusi risk qrupları
redaktəKapoşi sarkomasının inkişaf riski əsasən aşağıdakı amillərlə bağlıdır:
- Etnik mənsubiyyət. Yəhudi və ya Aralıq dənizi mənşəli insanlarda, eləcə də ekvatorial afrikalılarda Kapoşi sarkomasının inkişaf riski daha yüksəkdir.
- Cins. Kişilərdə Kapoşi sarkoması inkişaf riski qadınlara nisbətən daha yüksəkdir.[5]
- İnsan herpes virusu 8 (HHV-8) və Kapoşi sarkoması herpesvirusu (KSHV) bu xəstəliyə səbəb ola bilər. Bununla belə, HHV-8 infeksiyası olan insanların əksəriyyətində Kapoşi sarkoması inkişaf etmir. Xərçəng ən çox HHV-8 olan bir insanın immun sisteminin funksiyası ilə bağlı problemlər olduqda ortaya çıxır.
- İmmun çatışmazlığı. İnsan immunçatışmazlığı virusu (İİV) və qazanılmış immun çatışmazlığı sindromu (QİÇS) olan insanlarda və orqan transplantasiyasından sonra immun sistemi zəifləmiş insanlarda Kapoşi sarkomasının inkişaf riski daha yüksəkdir.
- Cinsi fəaliyyət. Müdafiəsiz cinsi fəaliyyət HHV-8, eləcə də İİV-ə yoluxma riskini artıra bilər, çünki bu viruslar bədən mayeləri vasitəsilə yayılır.[6]
Tədqiqatçılar Kapoşi sarkomasına hansı amillərin səbəb olduğunu, o cümlədən qarşısının alınması yollarını araşdırmağa davam edirlər.
Təsnifatı
redaktəKapoşi Sarkomasının 4 fərqli tipi var:
- Klassik Kapoşi sarkoması. Bu forma daha çox italyan, yəhudi və ya Şərqi Avropa mənşəli yaşlı kişilərdə (60 yaşdan yuxarı) görünür. Kurs asemptomatikdir və adətən xəstəlik bir neçə dəri zədəsi ilə məhdudlaşır. Ümumiyyətlə ölümcül deyil.
- Afrika tipli Kapoşi sarkoması. Buna endemik formada sarkoma da deyilir. Bu forma Afrikada HİV infeksiyasından asılı olmayaraq baş verir. 2 əsas növü var: Prepubertal limfadenopatik forma: bu, əsasən uşaqlara təsir göstərir; ilkin şişlər limfa düyünlərini əhatə edir. Ümumiyyətlə, kurs fulminant və ölümcül olur. Yetkin forma: bu forma klassik Kapoşi sarkomasına bənzəyir.
- Müalicə nəticəsində yaranan Kapoşi sarkoması. Bu forma adətən orqan nəqlindən illər sonra inkişaf edir. Kurs, immunodepressiyanın dərəcəsindən asılı olaraq az və ya çox sürətlidir.
- QİÇS ilə əlaqəli Kapoşi sarkoması. Bu forma QİÇS-lə əlaqəli ən çox görülən şişdir və klassik sarkomadan daha aqressivdir.[7]
İstinadlar
redaktə- ↑ "Kapoşi Sarkoması". www.msdmanuals.com. 2022-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023.09.19.
- ↑ "1872-ci il Karpoşi Sarkoması". pubmed. İstifadə tarixi: 2023.09.19.
- ↑ "Саркома Капоши - симптомы острой и хронической форм, стадии и признаки у мужчин и женщин, причины появления, диагностика и лечение заболевания". www.invitro.ru (rus). İstifadə tarixi: 2023-09-19.
- ↑ "Kapoşi Sarkoması". jamanetwork.com. 2022-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023.09.19.
- ↑ "Kaposi Sarcoma: Risk Factors - Health Encyclopedia - University of Rochester Medical Center". www.urmc.rochester.edu. 2016-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-19.
- ↑ "Sarcoma - Kaposi - Risk Factors and Prevention". Cancer.Net (ingilis). 2012-06-25. 2023-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-19.
- ↑ "Kaposi sarkoması: bunun nə olduğunu kəşf edin | Təcili Canlı". Emergency Live (az.). 2022-04-13. İstifadə tarixi: 2023-09-19.