Kezenoyam gölü
Kezenoyam[1][2](çeç. Къоьзана Іам, Эйзен Ӏам[3]) — Dağıstan ərazisində yerləşən uçqun və ya tıxac göl. Göl Dağıstanın Botlix rayonu ilə Çeçenistan Respublikasının Vedeno rayonu sərhəddindədir. Kezenoyam gölü Sulak çayı hövzəsinə daxildir[4]. Regional əhəmiyyətli hidroloji abidə hesab olunur. Subalp çəmənlikləri zonasında yerləşir. Yağıntı və yeraltı sula ilə qidalanır. Səth axımı yoxdur. Göldə suyun səviyyəsi kəskin dəyişir. Dəyişmələr mövsimi və çoxillikdir (6–8 m). İllik düşən yağıntıların miqdarı suyun səviyyəsinə böyük təsir göstərir. Yayda göl suyunun temperaturu 17–18 °С olur. Qışda buz örtüyünün qalınlığı 60–80 sm olur. Ümumi göl suyunun həcmi — 62 milyon m³-dir. Dəniz səviyyəsindən hündürlüyü — 1854 metrdir. Göl səthinin sahəsi isə — 1,7 km²-dir. Bunun 1,5 km² — Çeçenistan ərazisinə düşür.[5]
| Kezenoyam | |
|---|---|
| çeç. Къоьзана Іам, Эйзен Ӏам | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Tipi | Uçqun və tıxac |
| Mütləq hündürlüyü | 1854 m |
| Eni | 0,735 km |
| Uzunluğu | 2,7 km |
| Sahil uzunluğu | 10 km |
| Sahəsi |
|
| Dərin yeri | 72 m |
| Tökülən çay | Xarsum |
| Minerallaşma tipi | şirin |
| Yerləşməsi | |
| 42°46′38″ şm. e. 46°09′11″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiya |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adlanması
redaktəMüxtəlif şəkildə adlandırılır:Kezenoyam, Kazenoyam, Eyzenam, Retlo.
Ümumi məlumat
redaktəƏrazidə arxeloji tapıntılar və tarixi-memarlıq abidələri üstünlük təşkil edir. Bunlara həm hərbi, həm də yaşayış tikililəri daxildir. Ərazidə olan orta əsr Aldam-Qezi qəsri diqqəti cəlb edir. Göl yaxınlığında Kezenoy, Xoy, Arsoy, Sadoy, Buni, Makajoy aulları yerləşir. Etnoqrafik nəticələrə görə ərazi qədim məskunlaşma bölgəsidir[6].
Yüksək dağ gölü olan Kezenoyam Çeçenistanın ən böyük gölüdür. Göl Andiy silsiləsinin cənub yamaclarında yerləşir.[7] Göl iki kiçik çayın — Xarsum (Alxar) və Kauxa(Xodu) tıxac əmələ gətirməsi nəticəsində formalaşmış. Tıxaca səbəb isə zəlzələ zamanı baş vermiş uçqun olmuş. Gölün qərb hissəsində yerləşən bəndin hündürlüyü 100 m-dir. Göl yatağı çox dikdir və dib hissəsi düzdür. Ən dərin yeri 74 metrdir. Şimaldan cənuba doğru 2 km uzanır. Qərbdən şərqə doğru isə 2,7 km uzanır. Ən enli yeri 735 metrdir. Sahil xəttinin uzunluğu 10 km-dir. Göl suyu soyuqdur. Yayda su səthinin temperaturu 17–18 °С-dən artıq olmur. Aşağı qatların temperaturu isə təxminən 7–8 °С olur.
Ədəbiyyat
redaktə- Перспективы рекреационного использования озера Кезеной-Ам (Северо-Восточный Кавказ) / В. А. Широкова, В. А. Снытко, И. А. Керимов и др. // Современные проблемы геологии, геофизики и геоэкологии Северного Кавказа. Материалы IV Всероссийской научно-технической конференции. — Грозный, 2015. — С. 263–265
İstinadlar
redaktə- ↑ Лист карты K-38–45 — ФГУП "ГОСГИСЦЕНТР"
- ↑ Реестр наименований географических объектов на территорию Чеченской Республики по состоянию на 21.10.2016 (PDF+ZIP) // Государственный каталог географических названий. rosreestr.ru.
- ↑ "Жемчужина Чечено-Ингушетии", В. Рыжиков, Грозный, 1972 год
- ↑ Ю. В. Ефремов Голубое ожерелье Кавказа. Л., Гидрометеоиздат, 1988, 160 стр.
- ↑ limno.org.ru. Россия. 2017–09-14. 2019–09-21. https://archive.today/20190921054915/http://limno.org.ru/win/lakerus/chr_03.htm%7Curl=Озера Республики Чечня Arxivləşdirilib 2019-09-21 at Archive.today
- ↑ "К ВОПРОСУ ОБ ОПРЕДЕЛЕНИИ АДМИНИСТРАТИВНОЙ ГРАНИЦЫ ЧЕЧЕНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ В РАЙОНЕ ОЗЕРА КЕЗЕНОЙ-АМ". 2019-08-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-28.
- ↑ Берг Л.С. Рыбы пресных вод СССР и сопредельных стран. — М.—Л., 1948. — Т. 1. — С. 254. — 466 с.