Kurt Vütrix

Kurt Vütrix – ( 4 oktyabr 1938 il, Arberq, İsveçrə) - isveçrəli kimyaçı, 2002-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı.

Bioqrafiyası

Əsas təhsilini Bern Universitetində kimya, fizika və riyaziyyat ixtisası üzrə alıb. 1964-cü ildə Bazel Universitetində doktorluq dərəcəsi almışdır ^[1]. 1965-1967-ci illərdə Kaliforniya Universitetində (Berkli, ABŞ) Robert Konnik (İngilis dili) üçün çalışmışdır. Sonrakı iş (1967-1969 illər) biofizik Robert Şuman (İngilis dili) ilə Bell Laboratories-də (Murrey Hill, Nyu-Cersi, ABŞ) birgə aparıldı.

K.Vütrix 1969-cu ildə Sürixə (İsveçrə) qayıtdı və burada karyerasını ali texniki məktəbdə davam etdirdi. 1970-ci ildə fərdi dosent, 1972-ci ildə dosent, 1976-cı ildə dosent, 1980-ci ildə biofizika professoru vəzifələrini almışdır.

2002-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı Kurt Vütrix göstərdi ki, NMR- nüvə maqnit rezonansı bioloji makromolekullara tətbiq edilə bilər. Bu, yarım əsrdən çoxdur məlumdur ki, güclü sabit bir maqnit sahəsinə yerləşdirilən atomlar, zəif alternativ elektromaqnit sahəsi ilə üst-üstə düşür, müəyyən bir tezlikdə rezonans verir. Bu tezlik atomun özünün xüsusiyyətlərindən və onun hansı atomlarla əhatə olunmasından asılıdır. Nüvə maqnit rezonansı məlumatlarını şərh edərək, bir molekulun hansı atomlardan ibarət olduğunu başa düşmək və onların necə bağlandığını hesablamaq mümkündür. Lakin uzun müddət belə hesablamalar yalnız kiçik və nisbətən sadə molekullar üçün mümkün idi. 1985-ci ildə K.Vütrix hər bir rezonans siqnalının böyük molekulun hansı xüsusi atomundan gəldiyini müəyyən etmək üçün bir üsul hazırlaya bildi. K.Vütrix metodu həm də bir molekulun qonşu atomları arasındakı məsafəni hesablamağa, yəni son nəticədə onun quruluşunu təsəvvür etməyə imkan verir. İndi bir neçə min zülal molekulunun quruluşu məlumdur və məlumatların 15-20%-i K.Vütrix metodu ilə əldə edilmişdir. Bu kəşfə qədər iri molekulların strukturunu deşifrə etməyin yeganə yolu rentgen şüalarının difraksiya analizi idi, lakin bunun üçün tədqiq olunan maddə kristal formada olmalıdır. Kristal zülal əldə etmək mürəkkəb məsələdir və həmişə uğurlu alınmır, lakin NMR metodu zülalı məhlulda, ən təbii formada öyrənməyə imkan verir. İki metodun birləşməsi daha dəqiq nəticələr verirdi. K.Vütrix elmi dairələrdə təkcə mal-qara üçün deyil, həm də insanlar üçün ölümcül olan “yanlış zülallar” – prionlar, “dəli inək xəstəliyi”nin baş verməsindən məsul olan tədqiqatları ilə geniş tanınır ^[2].

Hal-hazırda Sürixdə laboratoriyaya rəhbərlik edir və eyni zamanda Skripps İnstitutunda (La Jolla, San Dieqo, ABŞ) struktur biologiya professorudur.

Şəxsi məlumatı

2 aprel 2018-ci il tarixində doktor K.Vütrix Çin daimi yaşayış kartı aldıqdan sonra Çinin Şanxay şəhərində daimi yaşayış yeri aldı. ^[3] ^[4]

Mükafatları

Louise Gross Horvitz mükafatı - (1991 il)
Louis-Jeantet mükafatına- Tibb üzrə - (1993 il) ^[5]
Kioto mükafatı - (1998 il)
Otto Varburq medalına- (1999 il) ^[6]
Kimya üzrə Nobel Mükafatı - (2002 il)
Utrext Universitetinin Bijvoet Biomolekulyar Tədqiqat Mərkəzindən Bijvoet medalını - (2008 il)^[7]
Royal Society (ForMemRS) Xarici Təqaüdçüsü seçilmişdir - (2010 il) ^[8]
Beynəlxalq Fray Davamlılıq Mükafatına layiq görülüb – (2018 il).^[9]

İstinadlar

↑ Universität Basel | Universität Basel. Дата обращения: 12 октября 2020. Архивировано 13 ноября 2008 года.
↑ Нобелевская премия по химии 2002. Дата обращения: 18 июня 2014. Архивировано 19 апреля 2015 года.
↑ Лауреат Нобелевской премии становится постоянным жителем Шанхая" . chinaplus.cri.cn . Проверено 2 апреля 2018 г.
↑ «Лауреат Нобелевской премии становится постоянным жителем Шанхая — SHINE» . СВЕТИТЬ . Проверено 2 апреля 2018 г.
↑ "Профессор Курт ВЮТРИХ | Жанте" . 1 октября 2017 г. )
↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kurt_W%C3%BCthrich
↑ ["Медаль Биджвоет" . Центр биомолекулярных исследований Биджвоет. Архивировано из оригинала 12 сентября 2017 года . Проверено 12 2017 г.]
↑ [«Члены Королевского общества» . Лондон: Королевское общество . Архивировано из оригинала 16 марта 2015 года.]
↑ ["Курт Вутрих, победитель премии Fray Award" . www.flogen.org .]

[1] Universität Basel | Universität Basel. Дата обращения: 12 октября 2020. Архивировано 13 ноября 2008 года.

[2] Нобелевская премия по химии 2002. Дата обращения: 18 июня 2014. Архивировано 19 апреля 2015 года.

[3] Лауреат Нобелевской премии становится постоянным жителем Шанхая" . chinaplus.cri.cn . Проверено 2 апреля 2018 г.

[4] «Лауреат Нобелевской премии становится постоянным жителем Шанхая — SHINE» . СВЕТИТЬ . Проверено 2 апреля 2018 г.

[5] "Профессор Курт ВЮТРИХ | Жанте" . 1 октября 2017 г. )

[6] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Kurt_W%C3%BCthrich

[7] ["Медаль Биджвоет" . Центр биомолекулярных исследований Биджвоет. Архивировано из оригинала 12 сентября 2017 года . Проверено 12 2017 г.]

[8] [«Члены Королевского общества» . Лондон: Королевское общество . Архивировано из оригинала 16 марта 2015 года.]

[9] ["Курт Вутрих, победитель премии Fray Award" . www.flogen.org .]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]