Lyu Yuan

Yuanxay (271, Vey – 19 avqust 310, Xan Çao imperiyası) — hun qəbilə başçısı, Yufuluonun nəvəsi və ilk Xan Çao imperiyası hökmdarı.

Yuanxay Quanquen
劉淵
Xan Çao imperiyası I şanyüsü
Sonrakı	Liu He
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	271
Doğum yeri	Şanhsi, Çin
Vəfat tarixi	19 avqust 310
Vəfat yeri	Linfen, Çin
Fəaliyyəti	hərbi lider[d]
Atası	Bao
Anası	Tsao Yan
Həyat yoldaşları	Huyan Dan Çanq Çuvu
Uşağı	Yuanxay#Ailəsi
Dini	Tenqriçilik

Arxa plan

Yuanxay hun qəbilə başçısı Baonun oğlu idi. Xan sülaləsi devrildikdən sonra Tsao Vey və Cin sülaləsi Çində hakimiyyət uğrunda mübarizəyə başlamışdı. Çoxillik Çin əsarətindən bezən hunlar da hakimiyyət uğrunda mübarizəyə başladılar.

Cin sülaləsi hərbçisi kimi

Yuanxay kiçik vaxtlarından bəri Çində böyümüş və Çin ədəbiyyatında ixtisaslaşmışdı. General Vanq Hun tərəfindən potensiallı olaraq görülən Yuan, Cin sülaləsindən olan İmperator Vuya tərifləsə və generallığa təklif etsə də onun qohumları bunu istəmədi. Çünki o əslən Hun idi. Yuanxaydan qorxan imperatorun qardaşı da onun edamını istədi. Baonun ölümündən sonra Yuanxay atasının torpaqlarına sahib oldu. Yuanxay imperatorun oğlunun əmri altında bir general oldu.

Müstəqillik

Yuanxay kifayət qədər gücləndikdən sonra qardaşı Hsüan şimalda üsyan etdi. Hsüan qardaşına məktub göndərərək yardım qarşılığında şanyülük təklif etdi. Yuanxay imperatorun oğlundan ona dəstək üçün əsgər yığmaq bəhanəsi ilə şimala qayıtdı və 50.000 Hun əsgəri yığdı. Lişi şəhərini ələ keçirərək özünü Xan imperatoru elan etdi. Çünki Mete xaqanın nəvəsi idi və ana tərəfdən Xan sülaləsi üzvü sayılırdı. Buna görə də yeni dövlətin adını "Xan" qoydu. "Xan Çao" sözü isə daha sonra kəşf olunmuş sözdür.

Xan Çao Quanquen (漢(趙)光文帝)
Adı:	Liu Yuan (劉淵)
Yetkinlik adı:	Yuanxay (元海)
Məbəd adı:	Qaoçu (高祖)
Ölümdən sonrakı adı:	Quanqvendi (光文帝) Yenidən quran imperator
Era adı:	Çzyansin (建興) 304—308 Yunfen (永鳳) 308—309 Xejuy (河瑞) 309—310

Hakimiyyəti

İki dəfə paytaxt dəyişən Yuanxay 308-ci ildə tac qoydu. Keçmiş imperiya qüvvələrinə qalib gələn Yuanxay özünə çinli üsyançıları da çəkirdi. Bunlardan biri də gələcəkdə öz imperiyasını quracaq olan Şi Le idi. Qardaşı oğlu Liu Yaonu general edən imperator ilk illərində çox güclü idi. Özünə "Liu" soyadını götürməsinin səbəbi isə keçmiş Xan sülaləsi üzvlərinin soyadının Liu olması idi. İmperatorluğunu elan edəndən 2 il sonra xəstələnən imperatorun yerinə oğlu taxta keçdi.

Ailəsi

Həyat yoldaşları:

• Huyan - Qiyan qəbiləsindən idi. Əsl adı bilinmir.
• Dan - Çinli Di qəbiləsinin başçısı Dan Çenqin qızı idi. Əsl adı bilinmir.
• Çanq Çuvu - imperatorun məşuqəsi idi. Daha sonra imperatriça elan olundu.

Uşaqları:

• Liu He - Lianq knyazı və gələcək imperator.
• Liu Yu - Ki knyazı.
• Liu Lonq - Lu knyazı.
• Liu Konq - Çu knyazı və gələcək imperator.
• Liu Ay - Beyhay və Beybu knyazı.
• Liu Qonq.

SƏLƏF Yeni dövlət

Yuanxay Xan Çao hökmdarı və Çin imperatoru 308-310

XƏLƏF Liu He