Mübarək zonası
Mübarək zonası (rus. Мубарекская зона) — 1970-1980-ci illərdə Sovet İttifaqı hökumətinin KGB-nin təşviqi ilə planladığı, lakin uğursuzluqla nəticələnən təkliflər layihəsidir.
Haqqında redaktə
Layihə təklifində 1940-cı illərdə Fərqanə vadisinin fərqli bölgələrinə sürgün edilmiş Krım tatarlarını (sənəddə bu millətin adı keçmişdə Krımda yaşayan Tatar milləti olaraq göstərilmişdir) Qaşqadərya vilayətinə bağlı, əsasən sənayeləşməmiş Mübarək zonasına köçürməyi planlanılırdı.[1][2][3] Təklifin məqsədi isə Krım tatarlarının yardımı ilə bölgəni sənayeləşdirmək, Krım tatarlarını Krıma geri dönmə istəklərindən əl çəkdirmək üçün onların Özbəkistanda qalıcı olaraq kök salmalarını təmin etmək və Krım Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının təkrar qurulması yerinə, Mübarək bölgəsində yeni tatar bölgəsini qurdurmaq idi.
Krım tatarları bu planı özlərini Özbəkistanda assimiliyasiya etdirmə, "Mübarək tatarlarına" dönüşdürmə, Krımdan xaricdə tutma, Krım MSSR-nın yenidən qurulmasını əngəlləmə və Krımdan uzaqda süni "vəd edilmiş torpaqlar" qurma təşəbbüsü olaraq gördülər. Dolayısıyla, yalnızca az sayda Krım tatarı bu planı dəstəklədi və ya bu təklif edilən bölgəyə köçdü. Layihəni təşviq edənlər Krım tatarlarını guya "atalarının evi" Orta Asiyada "kök salma"ğa təşviq etmə və Krım ilə olan əlaqələrini yox sayma yönündə intensiv cəhdlər etdilər. Bütün bunlara rəğmən, çox az sayda Krım tatarının Mübarəkə köçdüyünü və Krım tatarlarının Krıma geri dönmə istəklərindən əl çəkmədikləri aydın olunca, plan ləğv edildi. Krım tatarları ilə Kazan tatarları arasında nə qədr fərqlər olsa da, Mübarək zonası planından bir qədər öncə, SSRİ KP Mərkəzi Komitəsi "Krım tatar problemini həll etmək" üçün Krım tatarlarını Tatarıstana köçürməyi və Kazan tatarları ilə "yenidən birləşmə"yə təşviq etməyə çalışmış, ancaq bu təklif də Krım tatarları tərəfindən rədd edilmişdir.[1][4][5][6][7][8]
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 Bekirova, Gulnara. Крымскотатарская проблема в СССР: 1944-1991 (rus). Оджак. 2004. 155. ISBN 978-966-8535-06-2. 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-02.
- ↑ Bekirova, Gulnara. Крым и крымские татары в XIX-XX веках: сборник статей (rus). с.н. 2005. ISBN 978-5-85167-057-2. 2021-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-02.
- ↑ Bekirova, Gulnara. Официальные решения власти по крымскотатарской проблеме в 1970-х годах (PDF) (rus). Ukrainian Oriental Studies. 2011. 2021-01-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-04-02.
- ↑ Dergachev, Vladimir. "Геополитическая трансформация Крыма". Вестник аналитики. 3. 2008. 2021-01-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-02.
- ↑ Национального движения крымских татар. "Об участниках программы "Мубарекская и Крымская зоны"". НДКТ (rus). 2016-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-08.
- ↑ Vyatkin, Anatoly. Крымские татары: проблемы репатриации (rus). Ин-т востоковедения РАН. 1997. 158. ISBN 978-5-89282-031-8. 2023-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-02.
- ↑ Samizdat materials: Volumes 10-20 (rus). Ohio State University, Center for Slavic and East European Studies. 1984. 25. 2023-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-02.
- ↑ Kudusov, Ernst. Противостояние продолжается: записки диссидента. Simferopol. 1991. 23. 2023-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-02.