Məmməd Bürcəliyev

Məhəmməd İsmayıl oğlu Bürcəliyev (25 aprel 1914, Nuxa – 25 noyabr 1994, Gəncə) — Azərbaycan teatr və kino aktyoru, Azərbaycan SSR xalq artisti (1958).

Məmməd Bürcəliyev
Məhəmməd İsmayıl oğlu Bürcəliyev
Doğum tarixi	25 aprel 1914
Doğum yeri	Nuxa, Nuxa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	25 noyabr 1994 (80 yaşında)
Vəfat yeri	Gəncə, Azərbaycan
Dəfn yeri	Gəncə
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ→ Azərbaycan
Həyat yoldaşı	Sədayə Mustafayeva
Fəaliyyəti	aktyor
Fəaliyyət illəri	1935–1994
Teatr	Gəncə Dövlət Dram Teatrı
Mükafatları

Həyatı

Məhəmməd Bürcəliyev 1914-cü il aprel ayının 25-də Şəki şəhərində anadan olmuşdur. Şəki şəhərində 5-illik orta təhsilini başa vurduqdan sonra 1932-ci ildə təhsilini davam etdirmək məqsədilə Karl Libknext adına fabrik-zavod məktəbinə daxil olmuşdur.Sabit Rəhmanın dəvəti ilə 1932-ci ildə Şəki Dövlət Dram Teatrında aktyor kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1932–1935-ci illərdə Şəki Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərmiş və maraqlı obrazlar qaleriyası yaratmışdır. 1935-ci ildən ömrünün sonunadək, yəni, 1994-cü ilədək Gəncə Dövlət Dram Teatrında çalışmışdır. Həmçinin Məhəmməd Bürcəliyev 1991-ci ildən 1994-cü ilədək Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının Gəncəbasar şöbəsinin sədri olaraq fəaliyyət göstərib. 1967–1968-ci illərdə N. K. Krupuskaya adına Moskva Dövlət İncəsənət Universitetinin "Teatr aktyoru və rejissoru" fakültəsini bitirmişdir. 1948-ci ildə M. Bürcəliyev "Yadigar" adlı bir dram əsəri də qələmə alıb. Həmin il "Yadigar" pyesi Gəncə Dövlət Dram Teatrında tamaşaya qoyulub. Pyesin quruluşçu rejissoru Ağəli Dadaşov, rəssamı Bəhram Əfəndiyev və musiqi tərtibatçısı Şəmsəddin Fətullayev olub. M. Bürcəliyevin "Yadigar" pyesi 1948-ci ildə keçmiş SSRİ-də keçirilmiş "Müasir dramaturqların əsərlərinə baxış" festivalında 3-cü dərəcəli mükafata layiq görülmüşdür. Həmçinin M. Bürcəliyev respublikada çapdan çıxan qəzet və jurnallarda 75-dən artıq məqalə, resenziya və oçerkin müəllifidir.

Teatr və kino fəaliyyəti

Məmməd Bürcəliyev Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində 300-dən artıq maraqlı obrazlar qaleriyası yaratmışdır. "Od gəlini"ndə Altunbay, "Aydın"da Səlim, "Nəsrəddin şah"da Cavad xan, "1905-ci ildə"də Qubernator, "Almaz"da Şərif, "Səyavuş"da Kərşivaz, "Fərhad və Şirin"də Azər baba, "Otello"da Radriqo, "Vaqif"də İbrahim xan, "Üç qəpilik opera"da Bıcaq Mex, "III-Riçard"da Lord Xestinqs, "Odu atma, Prometey"də Kefest, "Dəli Kür"də Qoca, "Qacaq Nəbi"də Koxa Məmməd, "Qəribə dilənci"də Qeyza Qaliba və s. obrazları onun yaradicılığının əsasını təşkil edir. Həmçinin bu teatrın səhnəsində M. Bürcəliyev 11 pyesə quruluşçu rejissor kimi səhnə həyatı bəxş etmişdir. Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər", Teymur Məmmədovun "Ürək yanarsa", Altay Məmmədovun "Həmyerlilər" və "Bəraət", Tofiq Mahmudun "Onunçular", Sabit Rəhmanın "Əliqulu evlənir", Qərib Mehdiyevin "Oxşarlar", Şəfaət Mehdiyevin "Mirzə Fətəli", Rəsul Həmzətovun "Dağlı qizi", Yusif Əzimzadənin "Anacan", Abdulla Şaiqin "Tülkü həccə gedir" pyeslərinə quruluş vermişdir.

M. Bürcəliyev Azərbaycanfilmin istehsalı olan bir neçə filmdə də yaddaqalan obrazlar yaratmışdır. "Dəli Kür" filmində Allahyar, "Qəm pəncərəsi" filmində Rəşid bəy, "O dünyadan salam" filmində Hacı Baxşəli və s. obrazları aktyorun geniş yaradıcılıq imkanlarından, böyük potensial qüvvəsindən xəbər verir. 1944–1945-ci illərdə Məmməd Bürcəliyev Fikrət Əmirov ilə birgə ilk dəfə olaraq Gəncə Dövlət Filarmoniyasını yaratmışlar və həmin illərdə Gəncə Dövlət Filarmoniyasının direktoru Məmməd Bürcəliyev olmuşdur. O, 24 iyul 1955-ci ildə "respublikanın əməkdar artisti", 20 may 1958-ci ildə isə "xalq artisti" fəxri adlarına layiq görülmüşdür. 1994-cü il noyabr ayının 25-də Gəncə şəhərində vəfat etmişdir.

Respublikanın xalq artisti, qocaman teatr və kino aktyoru olan Məmməd Bürcəliyev haqqında bir cox qəzet və jurnallarda məqalələr, o cümlədən oçerklər dərc edilmişdir. Həmcinin 1998-ci ildə "Günəş" nəşriyyatı tərəfindən teatrşünas-tənqidci Anar Bürcəliyevin "Əsl el adamı" monoqrafiyası çap edilmişdir. ANS Televiziyası vasitəsilə yayımlanan "Xoşbəxt bürc altında" televiziya filmi qocaman teatr və kino aktyoru, rejissor, respublikanın xalq artisti Məmməd İsmayıl oğlu Bürcəliyevin anadan olmasının 95 illik yubileyi münasibətilə aktyorun əziz xatirəsinə həsr olunmuşdur. Televiziya filminin ssenari müəllifi və aparıcısı teatrşünas-tənqidci Anar Bürcəliyevdir.

Ailəsi

• Xalq artisti Sədayə Mustafayevanın həyat yoldaşıdır.
• Teatrşünas-tənqidçi Anar Ərtoğrul Bücəliyevin atasıdır.

Filmoqrafiya

• Mən ki gözəl deyildim (film, 1968) — əsgər
• Dəli Kür (film, 1969) — Allahyar
• Firəngiz (film, 1975) — Sürücü
• Gözlə məni (film, 1980) — Bəy
• Köhnə bərə (film, 1984) — İbrahim
• Qəm pəncərəsi (film, 1986) — Rəşid bəy
• O dünyadan salam (film, 1991) — Hacı Baxşəli

Xatirəsi

Məmməd Bürcəliyevin şərəfinə Gəncə Dövlət Milli Dram Teatrının yerləşdiyi köhnə Kutaisi küçəsinə onun adı verilmişdir.

Yaşadığı Gəncə şəhəri, Heydər Əliyev prospektindəki binanın qarşısında xatirə-baralyef lövhəsi vurulmuşdur.