Rəsul Həmzətov
Rəsul Həmzətoviç Həmzətov (8 sentyabr 1923, Sada kəndi, Xunzax rayonu, Dağıstan — 3 noyabr 2003, Moskva, Rusiya) — tanınmış avar şairi, yazıçısı, publisist, siyasi xadim.
| RƏSUL HƏMZƏTOV | |
|---|---|
| avar. ХIамзатил Расул | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Sada, Dağıstan, Rusiya |
| Vəfat tarixi | (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | Moskva, Rusiya |
| Milliyyəti | avar |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, nasir, publisist, tərcüməçi, siyasətçi, söz yazıçısı[d] |
| Fəaliyyət illəri | 1932-ci ildən |
| Əsərlərinin dili | Avar dili, rus dili |
| İstiqamət | sosialist realizmi |
| Janrlar | şeir, şeir |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
            |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı redaktə
Rəsul Həmzətov 8 sentyabr 1923-cü ildə Dağıstanın Xunzax rayonunun Sada kəndində, şair Sadasa Həmzətin ailəsində dünyaya göz açmışdır. Milliyyətcə avardır. Onun ilk müəllimi atası olmuşdur. Rəsul Həmzətov özünün ilk şerini 11 yaşında yazmışdır. Kənd məktəbini bitirdikdən sonra pedaqoji məktəbə daxil olmuşdur.
1940-cı ildə bir vaxtlar oxuduğu məktəbə müəllim işləməyə qayıdır. Ancaq burada o, uzun müddət işləmir. Bir neçə iş yerini dəyişən Həmzətov, avar səyyar teatrında rejissor köməkçisi, "Bolşevik qor" qəzetində və radioda işləmişdir.
1943-cü ildə ilk şeirlər toplusu – "Sevgi məşəli və acı ədavət" çap olunur. 1945-1950-ci illərdə Maksim Qorki adına Moskva Ədəbiyyat İnstitutunda oxuyur. 1947-ci ildə rus dilində ilk şeirlər kitabı işıq üzü görür. Bundan sonra rus və avar dillərində Rəsul Həmzətovun 25-dən çox kitabı dərc olunmuşdur: "Слово о старшем брате" (1952), "Дагестанская весна" 1955), "Горянка" (1958), "В горах мое сердце" (1959), "Высокие звезды" (1962), "Четки лет", "Две шали", "Письмена" və s.
Rəsul 2003-cü il noyabr ayının 3-də vəfat edib. O, Mahaçqalada Tarki-tau dağlarının ətəyindəki qəbristanlıqda, həyat yoldaşı Patimatın qəbri ilə yanaşı dəfn edilib.
Yaradıcılığı redaktə
Rəsul Həmzətov 10 yaşından şeir yazmağa başlayıb. Sonra onun şeirləri avar qəzeti – "Bolşevik qor" da çap olunmağa başlayır. Avarca ilk şeirlər kitabı 1943-də işıq üzü görüb. Artıq 20 yaşında o, SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü olur. Bundan başqa şairin avar, rus və bir çox Dağıstan və Qafqaz xalqlarının dillərində poetik onluqları, nəsr və publisistik əsərləri, həmçinin "В горах мое сердце", "Высокие звезды", "Берегите друзей", "Журавли", "У очага", "Письмена", "Последняя цена", "Сказания", "Колесо жизни", "О бурных днях Кавказа", "В полдневный жар", "Мой Дагестан", "Две шали", "Суди меня по кодексу любви", "Сонеты" və s. kitabları ona böyük populyarlıq və oxucu məhəbbəti qazandırır.
Rəsul Həmzətovun bir çox şeirlərinə mahnılar bəstələnib. Onun şeirləri bir çox Dağıstan, Qafqaz və Rusiya bəstəkarlarının diqqətini cəlb etmişdir. Yan Frenkel, Oskar Felsman, Polad Bülbüloğlu, Raymond Pauls, Yuri Antonov, Qotfrid Hasanov, Sergey Ağababov, Murad Kajlayev, Şirvani Çalayev və başqa bəstəkarlar Həmzətovla sıx əməkdaşlıq etmişdilər. Həmin mahnılardan Anna Herman, Qalina Vışnevskaya, Müslüm Maqomayev, Mark Bernes, İosif Kabzon, Valeri Leontyev, Sergey Zaxarov, Sofiya Rotaru, Rəşid Behbudov, Vaxtanq Kikabidze, Sergey Ağababov, Maqomad Ömərov kimi bir çox məşhur müğənnilər və artistlər istifadə etmişdilər.
Rəsul Həmzətov Dağıstan Xalq Şairi, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adlarına, eləcə də Lenin mükafatı, Rusiya və SSRİ Dövlət Mükafatı, "XX əsrin ən yaxşı şairi" beynəlxalq mükafatına, Asiya və Afrika yazıçılarının Lotos mükafatına layiq görülüb. O həmçinin Cəvahirləl Nehru, Firdovsi, Xristo Botev, Şoloxov, Lermontov, Fadeyev, Süleyman Stalski və Sadasa Həmzət adına mükafların laureatıdır.
Rəsul müxtəlif vaxtlarda Dağıstan Muxtar SSR-nın Ali Sovetinin deputatı, Dağıstan Muxtar SSR Ali Sovetinin sədr müavini, SSRİ Ali Sovetinin deputatı və üzvü seçilmişdir. Uzun müddət Dağıstan, RSFSR və SSRİ yazıçılar qurultayının nümayəndəsi olmuşdur.
2003-cü ilin sentyabrın 8-də şairin 80 illiyində Rusiya prezidenti Vladimir Putin ona vətən qarşısındakı xüsusi xidmətlərinə görə, ölkənin ən böyük mükafatını bağışlayır. Mahaçqala və Moskvanın teatr və konsert zallarında, həmçinin Sofiya, Varşava, Berlin, Budapeşt və başqa mədəniyyət mərkəzlərinin zallarında Rəsul Həmzətovun poetik gecələri müvəffəqiyyətlə qeyd olunur. Öz doğma avar xalqının böyük oğlu olan Rəsul Həmzətov Dağıstan dağlarındakı kiçik Sada auluna da və bütün yer kürəsinə də eyni dərəcədə mənsubdur. Rəsulun poeziyası – əsrin böyük hadisəsi, əsrin böyük möcüzəsidir.
Həyatında ən yaddaqalan hadisələr redaktə
1983-cü ilin payızında İtaliyada bütün dünya ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edən bir hadisə baş verir. Qədim sənət, poeziya torpağına yer kürəsinin hər yerindən 300-dən artıq şair toplaşmışdı. Şairlərin beynəlxalq görüşü, şairlər məclisi, şairlər yarışması idi. Dünyanın ən böyük, ən görkəmli şairləri iştirak edən bu məclisdə qələbə çələngi kimin başına qoyulacağını heç kim bilmirdi. Bu hamını ədəbi, ictimai, eləcə də siyasi hadisə idi.
60 illik bayramını təzəcə böyük təntənə ilə qeyd etmiş Dağıstanın məğrur oğlu Rəsul Həmzətov da həmin məclisə dəvət olunmuşdu.
O, özü ilə buraya doğma avar xalqının məhəbbətini, səxavətini, nəcabətini gətirmişdi. Şairlər bir-bir çıxış etdilər. Söz Rəsul Həmzətova veriləndə o, bir an susur. Elə bil nə oxuyacağı yadından çıxmışdı. Sonra o, əllərini göyə qaldırıb məğrur səslə şerini oxuyur. Böyük sovet şairi bütün dünyanı düşündürən ən vacib, ən humanist bir məsələyə – sülh, əmin amanlıq, səadət məsələlərinə həsr edilmiş şeirini inamla, qəzəblə, ümidlə oxuyur. O, Amerika taleyində qara bir ləkə olan, Xerosima faciəsi üçün qəzəblə od tutub yanan misralarını atəşli toxumlar kimi salonda oturanların ürəyinə səpələyir. Atəşli toxumlardan hər ürəkdə müharibəyə qarşı alovlu qəzəb cücərdi, boy atdı, sülhə, əmin-amanlığa inam yaratdı. Rəsul şeirini bitirib yerinə oturanda bütün salon alqışlar içində ayağa durmuşdu. Hamı onu ürəkdən alqışlayırdı. O, bura toplaşanların hamısının ümid və arzusunu ifadə etmişdi.
Dünya poeziya yarışının[münsiflər heyəti birinci yeri Rəsul Həmzətova verəndə və qələbə çələngini onun başına qoyanda salondakılar yenə də ayağa durub onu salamladılar. Sovet şairləri arasında yer kürəsinin birinci şairi seçilmək ilk dəfə ona qismət oldu.
Azərbaycana bağlılığı redaktə
Rəsul Həmzətov Dağıstan şairi olsa da, Dağıstanda böyüyüb boya-başa çatsa da Azərbaycana, onun xalqına, poeziyasına çox bağlı olub. O, özünün nə qədər müdrik şeirlərini Azərbaycana həsr etmişdir. Bakıya, neftçilərə, dəniz şəhərimizə və özü "böyük ustadım" deyə çağırdığı Səməd Vurğuna. Rəsul Həmzətov hər dəfə Bakıya gələndə elə vağzaldan, yaxud hava limanından maşınını birbaşa Fəxri xiyabana sürdürərdi, əlində tər çiçəklər böyük ustadın məzarına yaxınlaşardı. Sirli sükut içində onunla danışıb söhbət edər, ondan sonra – oğulluq borcunu yerinə yetirmiş sənətkar asta, yorğun addımlarla mehmanxanaya yollanardı. Rəsulun şeirlərinin bir hissəsini Azərbaycan dilinə Tofiq Bayram tərcümə edib.