Vikipediya

Məhəmməd Hatəmi Tantəkin

Məhəmməd Hatəmi Tantəkin ― Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatının rəhbərlərindən biri, Milli Qurtuluş Partiyasının və Çənlibel təşkilatının qurucusudur.

Məhəmməd Hatəmi Tantəkin
Doğum tarixi 22 iyul 1935(1935-07-22)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 13 iyun 2016(2016-06-13) (81 yaşında)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti folklorşünas, siyasətçi

I Qarabağ müharibəsində "Milli Qurtuluş" batalyonunun tərkibində döyüşlərdə iştirak edib.

Həyatı

redaktə

Məhəmməd Hatəmi 1935-ci il iyulun 22-də Astara şəhərində anadan olub.[1]

1945-ci il dekabrın 12-də mərkəzi Təbriz olan Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra Azərbaycan Demokrat Firqəsinin gənclər təşkilatına üzv olub.[1][2] Azərbaycan Milli Hökuməti dağıdıldıqdan sonra isə ailəsi ilə birlikdə əvvəlcə Qaraçala kəndinə sonra Şamaxıya daha sonra isə Xudata köçürülürlər.[3][4] 1956-cı ildə Xudat şəhərində məktəbi bitirir.[4] 1957-ci ildə məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olub. 1963-cü ildə Şeyx Məhəmməd Xiyabani haqqında yazdığı diplom işi ilə universiteti bitirib.[5]

Azərbaycan Demokrat Firqəsinin üzvü olub və onun mətbuat orqanı olan "Azərbaycan" qəzetində yazıb.[4] O dövrdə bir neçə partiya yoldaşı ilə birlikdə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri olan Qulam Yəhyaya qarşı çıxıb və onun istefa verməsini tələb edib. Bundan sonra firqədən qovulur. 1965-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında işləməyə başlayıb. 1972-ci ildə "Xalq yaradıcılığında atəşpərəstliyin ifadəsi" mövzusunda dissertasiyanı müdafiə edərək, filologiya elmləri namizədi adını alıb.[6]

Azərbaycanda milli-azadlıq mübarizəsində fəal iştirak etmiş ilk təşkilatlarından olan, 1987-ci ildə[7] yaradılmış "Çənlibel" cəmiyyətinin qurucusudur.[8][9] 1988-ci il oktyabrın 30-da Çənlibel təşkilatının son iclasında Xalq Hərəkatı Cəbhəsinin yarandığı elan edilib və Məhəmməd Hatəmi XHC-nin sədri seçilib.[10] 1988-ci il noyabrın 17-də Azadlıq meydanında başlanan ümumxalq mitinqlərinin təşkilatçılarından biri olub. 1988-ci il dekabrın 4-də sovet qoşunları meydanı dağıtdıqdan sonra həbs edilib. 1989-cu il iyunun 6-da həbsxanadan azad edilib.[1] 1989-cu il noyabrın 8-də Xalq Hərəkatı Cəbhəsi (Qızılbaşlar) və Müstəqil Azərbaycan Təşkilatlarını birləşdirərək Milli Qurtuluş Partiyasını təsis edib.[11][12]

Qara Yanvar faicəsindən sonra 1990-cı il yanvarın 26-da həbs edilərək Lefortovo həbsxanasına aparılıb və 9 ay həbsdə qalıb.[7]

I Qarabağ müharibəsində "Milli Qurtuluş" batalyonunda döyüşlərdə iştirak edib.[13] 1993-cü ildə əvvəlki iş yerinə, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasına qayıdaraq, folklorşünas kimi elmi işlərini davam etdirib.[14] Milli azadlıq hərəkatı ilə bağlı "Acı həqiqətlər" kitabını yazıb.[15]

2016-cı il yunun 10-da səhhəti kəskin pisləşdiyi üçün xəstəxanaya yerləşdirilib. İyunun 14-də dünyasını dəyişib.[16] Bülbülə kənd qəbiristanlığında dəfn edilib.[17]

Əsərləri

redaktə
  • Qaravəllilər, nağıllar. (Toplayanı və tərt. ed. H. Tantəkin, S. Əliyev). Bakı: Yazıçı, 1988.
  • Acı həqiqətlər. Bakı: Şirvannəşr, 1998.
  • Acı həqiqətlər. Bakı: Şirvannəşr, 2006.
  • Məqalələr. Bakı: Şirvannəşr, 2006.
  • Sehrli nağılların onqon və əsatiri surətləri. Bakı, [s.n.], 2006.
  • Qaravəllilər, nağıllar. (Toplayanı və tərt. ed. H. Tantəkin, S. Əliyev). Bakı: Qanun, 2023.

Ailəsi

redaktə

Atası Fərzulla Hatəmi Hətəmxan oğlu Ərdəbil mahalının Üçbulaq kəndində anadan olub.[18] 1945-ci il dekabrın 12-də qurulmuş Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə baş leytenantı rütbəsi alıb və "21 Azər" medalı ilə təltif edilib.[1] Anası Sitarə xanım isə Astaranın Muğanlı kəndindəndir.[2]

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ 1 2 3 4 Zeynallı, Əvəz. "Qardaşından Məhəmməd Hatəmi haqqında anım yazısı:"Qızıl Qoç" necə "Çənlibel"oldu?". Ovqat.com. 2018-06-14. 2024-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  2. ↑ 1 2 Şamil, 2018. səh. 119
  3. ↑ Zeynallı, Əvəz. "Tomrid Hatəmi "Azadlıq salnaməsi"ndə (II hissə): ""Çənlibel" bu cür yarandı…"". xural.com. 2024-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  4. ↑ 1 2 3 Şamil, 2018. səh. 120
  5. ↑ Şamil, 2018. səh. 121
  6. ↑ Şamil, 2018. səh. 122
  7. ↑ 1 2 Paşasoy, Elşad. "Məhəmməd Hatəmi Tantəkin: "Bayılda Elçibəylə vuruşduq"". musavat.com. 2013-11-17. 2018-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  8. ↑ Bingöl, Namidə. "Vurğun Əyyub Hatəmi HAQDA: "Yollarımız ayrıldı"". modern.az (az.). 2016-06-14. 2024-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  9. ↑ Səlimov, İlkin. "İntelligentsiya, millətçilik və Milli Azadlıq Hərəkatı (1988-1991) - Baku Research Institute". bakuresearchinstitute.org (az.). 2023-04-14. İstifadə tarixi: 2024-01-29.[ölü keçid]
  10. ↑ Şamil, 2018. səh. 125
  11. ↑ "Məhəmməd Hatəmi Tantəkin vəfat edib". MEYDAN.TV (az.). 2016-06-14. 2024-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  12. ↑ Şamil, 2018. səh. 126
  13. ↑ "Məhəmməd Hatəmi vəfat edib". kaspi.az (az.). 2016-06-14. 2024-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  14. ↑ "Məhəmməd Hatəmi vəfat edib". Azadlıq Radiosu (az.). 2016-06-14. 2024-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  15. ↑ "Lefortovo məhbusu "əlvida" dedi". sherg.az (az.). 2016-06-15. 2024-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29. (#first_missing_last)
  16. ↑ "Milli azadlıq hərəkatının liderlərindən olan Məhəmməd Hatəmi Tantəkin dünyasını dəyişib". Report İnformasiya Agentliyi (az.). 2020-06-21. 2024-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  17. ↑ Rais, Əli. "Xalq hərəkatının ünlü siması Məhəmməd Hatəmi torpağa tapşırıldı". musavat.com. 2016-06-15. İstifadə tarixi: 2024-01-29.
  18. ↑ Zeynallı, Əvəz. "Tomrid Hatəmi "Azadlıq salnaməsi"ndə (I hissə): "Nəsillikcə inqilabçı olmuşuq"-VİDEO". xural.com. 2017-11-17. 2024-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-29.

Ədəbiyyat

redaktə

Xarici keçidlər

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Məhəmməd_Hatəmi_Tantəkin&oldid=7807746"