Mandarin çincəsi
Bu məqalə Şimali Çində danışılan Mandarin haqqındadır. Çin Xalq Respublikasının rəsmi dili olan Standard Mandarin haqqında məlumat üçün Standart Çin dili məqaləsinə baxın.
Mandarin və ya Beifanghua (北方 話; Hanyu Pinyin: Běifānghuà) — Çin dilinin ən çox danışılan ləhcəsidir. Çinin şimalında danışılmış bütün ləhcələr Mandarin olaraq təsnif edilir. Bununla birlikdə, Mandarin ümumiyyətlə daha dar mənada Çin və Çin Respublikasında (Tayvan) rəsmi dil olaraq işlədilən Standard Çin dilinə (普通话, Putonghua/国语, Guoyu) aiddir.
Mandarinin Pekin ləhcəsi, müasir dövrdə Çin Xalq Respublikasında və Tayvanda, Standart Çin dili adı altında rəsmi dil olaraq tanınır.
Tarixi
redaktəStandart Mandarin həmişə çox ləhcələrdən ibarət olmuşdur; lakin prestij ləhcələri həmişə tapılmışdır. Məsələn, Konfutsi yerli ləhcələrə nisbətən yǎyán (雅言) ləhcəsini və ya "fərqlənmiş ləhcəni" üstün tuturdu. Han sülaləsinin yazılarında tōngy yazısı (通 语) istifadə edilmişdir. Şimal və cənub hökmdarlarının kitabları o dövrdə bir və ya bir neçə standart sistematik tələffüzü əks etdirirdi. Ancaq savadlı elitadan başqa heç kəs bu dialektlərin hamısını bilməmişdir; hətta elit insanlar arasında oxumaları çox fərqli ola bilərdi; çünki Klassik Çin dili standartları sadəcə yazılı bir standart idi; Ancaq danışılmırdı.
Min sülaləsi (1368–1644) və Tzin sülaləsi (1644–1912) məhkəmələrdə istifadə olunan dili təsvir etmək üçün "rəsmi dil", yəni guānhuà (官 话) terminindən istifadə etməyə başladılar. Mandarin termini birbaşa Portuqal dilindən gəlir. Mandarin sözü Çindəki bürokratik məmurları təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Anlaşılmazlığın təsiri ilə, bütün Asiyada dövlət məmurlarını təsvir etmək üçün istifadə olunan "Sanskrit" mənşəli söz olan (mantri və ya mentri) termini, Portuqal dilindəki mandar (kiməsə bir iş vermək) sözünə çox oxşadığına görə və məmurların verilən tapşırıqları icra edən şəxs olmasına görə məmurlar mandarin adlanmağa başlandı. Bu inkişafdan sonra portuqaliyalılar birdən bu məmurların öz aralarında istifadə etdikləri dilləri (Guanhua) "Mandarinlərin dilləri", "Mandarin dili" və ya sadəcə "Mandarin" adlandırmağa başladılar. Zaman keçdikcə Mandarin qərblilər tərəfindən, Çinin şimalında istifadə edilən bütün ləhcələrə aid bir terminə çevrildi.
Müntəzəm istifadə olunan qəliblər
redaktə| Azərbaycanca | Mandarin | Mandarin (Pinyin) |
|---|---|---|
| Salam! | 你好! | Nǐhǎo! |
| Adınız nədir? | 你叫什么名字? | Nǐ jiào shén me míng zi? |
| Mənim adım …. | 我叫 …. | Wǒ jiào …. |
| Necəsiniz? | 你好吗？ | Nǐ hǎo ma? |
| Mən yaxşıyam, bəs siz? | 我很好，你呢？ | Wǒ hěn hǎo ， nǐ ne ？ |
| Təşəkkürlər. | 谢谢。 | Xiè xiè 。 |
| Rica edirəm. | 欢迎您！/ 不用谢！ | Huān yínɡ nín ！ / bú yònɡ xiè ！ |
| Bəli | 是的。 | Shì de 。 |
| Xeyir | 不。 | Bù 。 |
| Nə zaman? | 什么时候？ | Shén me shí hou ？ |
| Nə qədər? (miqdar, pul) | 多少钱？ | Duō shǎo qián ？ |
| Nə qədər? (uzunluq) | 多长？ | Duō chánɡ ？ |
| Asta danışa bilərsiniz? | 您可不可以讲慢一点？ | Nín kěbùkěyǐ jiǎng màn yī diǎn ？ |
| Sabahınız xeyir! | 早上好！ | Zǎo shàng hǎo ！ |
| Xudahafiz! | 再见！ | Zài jiàn ！ |
| Çin dilini səlis danışmağı bacarmıram. | 我讲中文讲的不流利。 | Wǒ jiǎng zhōng wén jiǎng de bù liúlì。 |