Vikipediya

Mehdi Mehdizadə

Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə (5 yanvar 1903, Cəbrayıl qəzası, Daşkəsən kəndi, 1 may 1984, Bakı, Azərbaycan SSR) — Pedaqogika elminin görkəmli nümayəndəsi, tanınmış ictimai xadim, SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, akademik, Azərbaycan Respublikasının əməkdar elm xadimi, pedaqoji elmlər doktoru, professor. Azərbaycan SSR-nin xalq maarif naziri.

Mehdi Mehdizadə
Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə
Мехти Мехтизаде.png.png
bayraqAzərbaycan SSR Xalq Maarifi naziribayraq
1952 — 1954 ; 1960 — 1980
Sələfi Rəhim Rəhimov
Xələfi Elmira Qafarova
Şəxsi məlumatlar
Partiya
Təhsili
Doğum tarixi 5 yanvar 1903(1903-01-05)
Doğum yeri Daşkəsən kəndi, Cəbrayıl (Qaryagin) qəzası,Yelizavetpol quberniyası
Vəfat tarixi 1 may 1984 (81 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi Pedaqogika
Elmi dərəcəsi Akademik
Təltifləri "Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi" fəxri adı — 1982
"Əmək veteranı" medalı — 1981 "Lenin" ordeni  — 1960 "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni  — 1966 "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni  — 1971 "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni  — 1976

HəyatıRedaktə

 

Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə 1903-cü il yanvar ayının 5-də indiki Cəbrayıl qəzasının Daşkəsən kəndində anadan olmuşdur. Atası Məmməd kişi yenilik tərəfdarı, savadlanma istəyi olan bir adam idi. Odur ki, onun arzusu oğlunun təhsil alması və doğma kəndlərində müəllim işləməsi idi. 1914-cü ildə Daşkəsən kəndində tədrisi rus dilində aparılan 3 sinifli ibtidai rus-tatar məktəbi açılır. Mehdi həmin məktəbə daxil olanda onun 11 yaşı var idi. 1919-cu ildə 16 yaşlı Mehdi Daşkəsən kənd ibtidai məktəbinin ilk məzunlarından biri olur və 1920-ci ildə  doğma kəndlərində qiraət komasının müdiri kimi əmək fəaliyyətinə başlayır. Lakin onun arzusu müəllim olmaq, millətinin övladlarına dərs demək, bilik öyrətmək idi. Rayon mərkəzində altı aylıq pedaqoji kursların açılması onun arzusunu yerinə yetirməyə imkan yaradır. Gənc Mehdi 1921-ci ildə böyük həvəslə həmin pedaqoji kursda təhsil alır və kursu bitirdikdən sonra 1921-ci ilin sentyabrından Daşkəsən kənd birdərəcəli məktəbində müəllim və müdir kimi fəaliyyətə başlayır. 1923-cü ilin fevralında Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığının inspektoru, görkəmli maarif xadimi Cavad Cuvarlı (1886-1963) Mehdi Mehdizadənin müdir olduğu məktəbdə yoxlama aparır və yüksək tədris nəticəsinə görə gənc müəllim Mehdi Mehdizadə mükafatlandırılır.[1] İlk uğurdan ruhlanan, müəyyən pedaqoji təcrübəyə və nəzəri hazırlığa yiyələnən Mehdidə yeni arzu − tam pedaqoji təhsil almaq arzusu oyanır. 1923-cü ilin mayında Mehdi Mehdizadə Cəbrayıl qəzasından Bakıya üç aylıq ali pedaqoji kursa göndərilir. Həmin kursu müvəffəqiyyətlə bitirdikdən sonra o, Qəza Xalq Maarif Şöbəsinin göndərişi ilə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun hazırlıq kursuna qəbul olunur. Hazırlıq kursunun sonunda imtahan verib 1924-cü ildə İnstitutun Fizika-riyaziyyat fakültəsinin birinci kursuna qəbul edilir. Mehdi Mehdizadə 1926-cı ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun Fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirib ali təhsilli fizika və riyaziyyat müəllimi kimi Cəbrayıl qəzasının Qaryagin (indiki Füzuli) şəhərindəki orta təhsil verən məktəbdə pedaqoji fəaliyyətini davam etdirir.


Elmi və pedaqoji fəaliyyətiRedaktə

  “Biz müəllimlər hamıya örnək olmalıyıq. Çünki təlim-tərbiyənin başında biz dayanırıq. Böyüyən nəsli həyata biz hazırlayırıq. Ona görə də müəllimin bir nömrəli keyfiyyəti halallıq olmalıdır. Halal olmayan müəllim kamil insan yetişdirə bilməz”.  

Mehdi Mehdizadə

 
Mehdi Mehdizadə

Mehdi Mehdizadə pedaqoji fəaliyyəti dövründə yalnız tədris-metodiki işlərlə deyil, eyni zamanda, ümumpedaqoji problemlərlə də maraqlanırdı. Buna görə də qəza metodbürosunun sədrliyini də rəsmi olaraq ona tapşırırlar. O, qəza metodik mərkəzinə böyük həvəs və məharətlə rəhbərlik edir, ibtidai məktəblərin yeni proqramları, təlim metodları, məktəbin həyatla əlaqəsi və dövrün digər aktual problemləri haqqında göstərişləri ilə qəza müəllimlərinin işinə metodik yardım göstərir. Həmin illərdə qəzada olduğu kimi, Respublika Xalq Maarif Komissarlığında da Mehdi Mehdizadənin pedaqoji və ictimai fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilir. 1930-cu ilin martında onu Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığının İctimai Tərbiyə Baş İdarəsinin elmi katibi və Xalq Maarif Komissarının birinci müavini Ayna Sultanovanın köməkçisi vəzifəsinə təyin edirlər.[2] O, bu vəzifədə cəmi bir il çalışdıqdan sonra, 1931-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan filialı nəzdində pedaqogika ixtisası üzrə  yenicə təşkil edilmiş aspiranturaya qəbul olunur. 1931-ci ilin sentyabr ayından onun elmi-pedaqoji fəaliyyəti başlayır. 1932-ci ildə isə yeni yaradılmış Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat Pedaqogika İnstitutunun aspiranturasına köçürülür. 1932-ci ilin sentyabrından APİ-nin pedaqogika kafedrasında müəllim kimi fəaliyyətə başlayır. Zaman keçdikcə elmi-pedaqoji fəaliyyətini, ictimai işlərdəki fəallığını artırır, bununla yanaşı, APİ-də pedaqogikadan mühazirələr oxuyur, pedaqogika tarixi və müasir təlim-tərbiyə məsələləri ilə bağlı dövri mətbuatda çıxış edir. Aspiranturanı bitirdikdən bir il sonra Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun rəhbərliyi Mehdi Mehdizadənin institutdakı elmi-pedaqoji və ictimai fəaliyyətini nəzərə alıb onu 1934-cü ildə pedaqoji fakültənin dekanı vəzifəsinə təyin edir. Az müddət bu vəzifədə çalışdıqdan sonra 1934-cü ilin sonunda onu APİ-nin elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsinə irəli çəkirlər. Mehdi Mehdizadə 1941-ci ildə "Azərbaycan məktəblərində savad təlimi tarixi" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək pedaqoji elmlər namizədi − alimlik dərəcəsi alır. 1941-1942-ci illər ərzində Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun tədris işləri üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışır. 1942-ci ilin sentyabrından 1946-cı ilin iyununa qədər ordu sıralarında − İkinci Dünya Müharibəsinin qanlı döyüşlərində iştirak edir. Müharibədən qayıtdıqdan sonra 1946-1950-ci illərdə doğma institutda elmi pedaqoji fəaliyyətini davam etdirərək pedaqogika kafedrasının müdiri, fakültə dekanı, elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifələrində ləyaqətlə çalışır. Azərbaycan cəmiyyətində ilbəil artan nüfuzu Mehdi Mehdizadənin 1950-ci ildə 315-ci seçki dairəsindən Bakı Şəhər Sovetinə deputat seçilməsi, 1950-1951-ci illərdə ölkənin ən nüfuzlu ali məktəblərindən biri olan Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun rektoru vəzifəsində çalışması, 1951-ci ildə Dəstəfur seçki dairəsindən Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilməsi, 1951-ci ilin noyabrında isə Bakı Şəhər Soveti İcraiyyə Komitəsi sədrinin müavini vəzifəsinə təyin olunması ilə nəticələnir. Mehdi Mehdizadə 1952-ci ilin mart ayında  Azərbaycan SSR-nin maarif naziri vəzifəsinə təyin edilir və 25 ilə yaxın müddətdə (1952-1954; 1960-1980) respublikanın xalq maarifinə rəhbərlik edir. 1954-cü ildə yenidən nüfuzlu elm və təhsil ocağı olan pedaqoji instituta göndərilir. Onun bu vəzifədə az işləməsi 1953-cü ildə İosif Stalinin ölümündən sonra Azərbaycanda baş verən siyasi hadisələrlə əlaqədar olmuşdur. Mehdi Mehdizadə 1954-1959-cu illərdə elmi-pedaqoji fəaliyyətini daha da genişləndirir və bu sahədə uğurlu elmi nəticələrlə diqqəti cəlb edir. 1956-cı ildə "Azərbaycan sovet məktəbinin tarixi" mövzusunda yazdığı doktorluq dissertasiyasını Moskvada böyük müvəffəqiyyətlə müdafiə edir. Pedaqoji elmlər doktoru Mehdi Mehdizadə 1957-ci ildə APİ-nin professoru vəzifəsinə seçilir. İki ildən sonra 1959-cu ilin sentyabrında o, Azərbaycan SSR Ali və Orta İxtisas Təhsili Komitəsi sədrinin birinci müavini vəzifəsinə təyin edilir. Görkəmli alim və təhsil təşkilatçısı 1960-cı il Azərbaycan Kommunist Partiyasının XXIV qurultayında Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilmiş, həmin ilin mart ayında yenidən Azərbaycan SSR maarif naziri vəzifəsinə təyin edilmişdir. 1966-cı ilin avqust ayında yeni yaradılan SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının təsis komissiyasının tərkibinə daxil edilmiş və birbaşa akademiyanın həqiqi üzvü seçilmişdir. Mehdi Mehdizadə öz ərizəsinə əsasən, 24 fevral 1980-ci ildə Azərbaycan SSR maarif naziri vəzifəsindən azad edilmiş, həmin vaxtdan ömrünün sonunadək Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnstitutunun elmi məsləhətçisi olmuşdur.[3]

Mehdi Mehdizadənin elmi-pedaqoji irsi pedaqogika tarixi və nəzəriyyəsinin ən aktual sahəsini, o cümlədən təlim nəzəriyyəsi, tərbiyə işinin elmi-pedaqoji əsasları, qabaqcıl pedaqoji təcrübənin ümumiləşdirilməsi, əmək təlimi və nəzəriyyəsi və s. kimi problemləri əhatə edir. Bununla yanaşı, akademik Mehdi Mehdizadənin zəngin pedaqoji irsində təhsilin idarəedilməsinə dair nəzəri fikirləri də böyük maraq doğurur. Akademik Mehdi Mehdizadə pedaqoji kollektivlərin, ayrı-ayrı qabaqcıl müəllimlərin pedaqoji təcrübələrinin öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi və yayılması sahəsində əhəmiyyətli işlər görmüş və ətrafında çoxsaylı yaradıcı müəllimləri, pedaqoq alimləri, metodistləri birləşdirmişdi. Nurəddin Kazımov, Zahid Qaralov, Yəhya Kərimov, Yusif Talıbov, Bəşir Əhmədov, Səmistan Mikayılov, Vidadi Xəlilov, Rəfiqə Mustafayeva, Zəhra Əliyeva kimi məşhur pedaqoq alimlər onun pedaqoji məktəbindən qidalanaraq yeni-yeni uğurlar qazanmış, elmi-pedaqoji fəaliyyətləri ilə tanınmışlar. Alimin "Azərbaycan məktəbləri yenidənqurma yollarında", "Məktəbdə təlim-tərbiyə işlərinin yenidən qurulması" adlı kitabları, "Təlimin məhsuldar əməklə birləşdirilməsinə dair bəzi qeydlər", "Məktəb sisteminin yenidən təşkili məsələlərinə dair qeydlər", "Dərsdə şagirdlərin fəallığını artırmaq haqqında bəzi qeydlər" və digər məqalələri apardığı elmi tədqiqatların nə qədər əhəmiyyətli və çoxsahəli olduğuna dəlalət edir. Akademik Mehdi Mehdizadənin yüksək ixtisaslı elmi-pedaqoji kadrların hazırlanmasında böyük xidmətləri olmuş, onun rəhbərliyi ilə çoxlu sayda namizədlik və doktorluq dissertasiyaları müdafiə edilmişdir. O, eyni zamanda Moskva, Tbilisi, Bakı və digər şəhərlərin elmi şuralarında müdafiə edilən onlarla namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının rəsmi opponenti olmuşdur.[4]

Akademik Mehdi Mehdizadə 10 cildlik "Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası"nın, Moskvada nəşr olunan 4 cildlik "Pedaqoji Ensiklopediya"nın, 2 cildlik "Pedaqoji lüğət"in müəlliflərindən biri kimi tanınır. Həyatının son illərində tamamladığı "Məktəb və məktəbli şəxsiyyətinin hərtərəfli inkişafı", "Azərbaycanda məktəb təhsilinin və pedaqoji fikrin inkişafı" adlı əsərləri görkəmli alimlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.[5]

Akademik Mehdi Mehdizadənin elmi çıxış və məqalələri daim  dərin məzmunu, elmiliyi, istiqamətvericiliyi ilə diqqəti cəlb etmiş, “Azərbaycan məktəbi”, “Советская педагогика», «Народное образование» və digər jurnal və toplularda dərc edilmişdir.

Mehdi Mehdizadənin fəaliyyətində beynəlxalq əlaqələr, beynəlxalq təşkilatların təşkil etdikləri tədbirlərdə fəal iştirak, bu tədbirlərdə dərin məzmunlu elmi pedaqoji məruzə və çıxışlar əsas yer tutur. O, 1961-1965-ci illərdə YUNESKO-nun Yaşlıların Təhsili üzrə Məsləhət Komitəsinin daimi üzvü olmuş, 1960-cı ildən başlayaraq 20 il ərzində şəxsi nümunə göstərməklə Azərbaycanın xalq maarifi sisteminə ləyaqətlə rəhbərlik etmiş və Sovet hökumətinin maarif məsələləri üzrə tapşırıqlarını yerinə yetirmək məqsədi ilə sovet nümayəndə heyətinin tərkibində Polşa, Hollandiya, Fransa, Afrika qitəsində və digər ölkələrdə rəsmi səfərlərdə olmuş, pedaqogika elminin nailiyyətlərini məharətlə təbliğ etmiş və böyük nüfuz qazanmışdır. 1961-ci ildə "Zaqafqaziyada yaşlı əhali arasında savadsızlığın ləğvi təcrübəsindən" adlı məqaləsi YUNESKO-nun Şərq ölkələri üzrə mətbuat orqanında çap olunmuşdur. Akademik Mehdi Mehdizadənin 1961-ci ilin  iyun ayında YUNESKO yanında Yaşlıların Təhsili Üzrə Beynəlxalq Komissiyanın sessiyasında iştirakı, orada "Afrika ölkələrində yaşlı əhalinin təhsilinin əsas məsələləri" mövzusunda məruzəsi böyük marağa səbəb olmuş və YUNESKO-nun sənədlərində ingilis, fransız və ispan dillərində çap olunmuşdur. Mehdi Mehdizadə həmin ilin martında Afrika ölkələri maarif nazirlərinin Parisdə keçirilən beynəlxalq konfransında da problemliyi ilə diqqəti cəlb edən məruzə ilə çıxış etmişdir.[6]

50 ilə yaxın çox məsuliyyətli dövlət vəzifələrində çalışması onu 1930-cu ildən başladığı elmi-pedaqoji tədqiqatlarından bir an belə ayırmamış, həmin işləri ömrünün sonuna qədər sistemli şəkildə davam etdirmiş, məhz bu cür aydın məqsədli fəaliyyəti nəticəsində respublikamızda pedaqogika elminin formalaşmasına müsbət təsir göstərmişdir. Onun ölkəmizdə məktəb quruculuğu, xalq maarifinin təşkili, təhsilin məzmunu, təlim metodlarının təkmilləşdirilməsi, tərbiyəvi işlərin, xalq maarifinin idarə olunmasının səmərəliliyinin artırılması sahəsindəki tədqiqatları pedaqoji ictimaiyyət arasında geniş yayılmış, onların nəticələrinin tətbiqi təhsil sistemimizə böyük fayda vermişdir.[7]

Akademik Mehdi Mehdizadənin övladları da elm-maarif yolunu seçmiş, oğlu Rafiq Mehdizadə texnika elmləri doktoru, professor, qızı Zemfira Mehdizadə pedaqoji elmlər namizədi, qızları Elmira və Nailə Mehdizadə isə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dosentləri kimi atalarına layiq səmərəli fəaliyyət göstərmişlər.

Akademik Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə 1 may 1984-cü ildə Bakı şəhərində vəfat etmiş, İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.[8]

BiblioqrafiyaRedaktə

Azərbaycan dilində kitablarıRedaktə
  • Pedaqogika
Rus dilində kitablarıRedaktə
  • Образование взрослых в СССР (Текст книги на трех языках: русском, английском и французском. 1960)
  • Очерки по истории советской школы Азербайджанa (Москва, 1961)
  • Школы Азербайджана на путях перестройки (Баку, 1965)
  • Школьное образование в Азербайджанской ССР на новом подъеме (Баку, 1967)
  • О требованиях к современному уроку (Баку, 1970)
  • Пути совершенствования урока (Баку, 1979)
  • Расцвет народного образования Азербайджана (Баку, 1980)
Dövri mətbuatda dərc edilmiş məqalələriRedaktə
Haqqında yazılan kitablarRedaktə
Haqqında yazılan məqalələrRedaktə

Mükafat və təltiflərRedaktə

  • SSRİ maarif əlaçısı (29.04.1959)


Haqqında deyilən fikirlərRedaktə

  • “Mehdi müəllimlə söhbətlərimizdən hiss edirdim ki, o, Azərbaycan diyarının gözəl bilicisi və bələdçisidir. Bu cəhət onun vətən torpağına məhəbbətindən irəli gəlirdi...” Mikayıl Abdullayev

  • “Azərbaycanın görkəmli elm, maarif, ictimai xadimləri arasında xüsusi mövqeyi və dəst-xətti olan Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə eyni zamanda təbiətən yüksək ziyalılıq mədəniyyəti ilə daha çox diqqəti cəlb edirdi”. Süleyman Ələsgərov

  • “Mehdi müəllim geniş biliyə, dünyagörüşə malik bir nazir, pedaqogika sahəsində keçmiş SSRİ-də tanınmış görkəmli alim, şərəfli bir müəllim və şəxsiyyət, ləyaqətli insan, gözəl ailə başçısı kimi tanınmışdır. Özü də hər şeydən əvvəl yüksək ixtisas biliyi, səriştəsi, işlədiyi və rəhbərlik etdiyi sahədə mötəbər nüfuzu, təcrübəsi, siqləti olan şəxs kimi...”. Fuad Qasımzadə

  • “Akademik Mehdi Mehdizadə Azərbaycanda xalq təhsilinin inkişafına böyük töhfələr verən əvəzsiz bir alim, xalq maarifinin əsl fədaisi və sərkərdəsi kimi müdrik və unudulmaz şəxsiyyətlərdən biri olmuşdur”. Əziz Əfəndizadə

  • “Mehdi müəllim Azərbaycan pedaqogika elminin parlaq nümayəndəsi idi. O, özünün elmi-təşkilati qabiliyyəti və yüksək insani keyfiyyətləri ilə Azərbaycan maarifi tarixində şərəfli bir yer tutmuşdur. Mehdi Mehdizadə Azərbaycan maarifinin zirvəsidir. Onun elmi-pedaqoji görüşləri maarifçilərimizə düzgün yol göstərən mayakdır”. Budaq Budaqov

  • “Akademik Mehdi Mehdizadə öz şəxsiyyəti – şəxsi nümunəsi ilə hər yerdə, hər zaman yüksək pedaqoji etikanı nümayiş etdirirdi. Yüksək dərəcədə mədənilik, düzlük, paklıq, ədalət, qayğıkeşlik, səmimiyyət, təvazökarlıq onun şəxsiyyətinin heyrətamiz cəhətləri idi”. Hüseyn Əhmədov [11]

  • “Bu qədər tanınmış, yüksək səviyyəli, böyük titullu alim olasan, amma Bəşir kimi balacaların yazılarını oxuyub qiymət verməyi unutmayasan... Bunun özü Mehdi Mehdizadənin böyüklüyünə dəlalət edir”. Bəşir Əhmədov

  • “Akademik Mehdi Mehdizadənin həyatına, ömür yoluna, geniş pedaqoji fəaliyyətinə diqqətlə nəzər yetirdikdə görürük ki, o, həmişə, hər an səmərəli nəticə verən işlər görmüşdür. O, pedaqoji fəaliyyətin bütün sahələrində öz dəsti-xətti, səyi və təşəbbüskarlığı ilə diqqəti cəlb etmiş, xoş təəssürat oyatmışdır”. Zahid Qaralov

  • “Mehdi müəllim rəsmi dövlət xadimi, məmur deyil, alim-nazir idi. Onun nazirlik vəzifəsi öz qiymətini alimlik fonunda tapırdı. Onun böyüklüyü şəxsiyyəti yüksək qiymətləndirə bilməsində idi. Təhsil naziri üçün birinci dərəcəli şərt məhz budur”. Yəhya Kərimov

  • “Mehdi Mehdizadənin fəaliyyəti, onun şəxsiyyəti, ayrı-ayrı mənəvi keyfiyyətləri bizim üçün, xüsusən müasir rəhbər işçilər üçün örnək olmalıdır. Onun fəaliyyətində və şəxsiyyətində elə xüsusiyyətlər olmuşdur ki, onları bilməyimiz və işdə nəzərə almağımız yeni dövlət quruculuğuna xeyli fayda verə bilər”. Nurəddin Kazımov

  • “Mehdi müəllim pedaqogika, məktəb, maarif adlanan dünya süfrəsinə çox ətirli, rayihəli çiçəklər, güllər bəxş etmişdir. Gəlin xalqımızın tarixi kökləri olan böyük şəxsiyyətlərimizi unutmayaq; unutsaq - unudularıq”. Yusif Talıbov

  • “Mehdi Mehdizadə şəxsiyyəti aydın zəkası, insanlara münasibəti, danışıq mədəniyyəti, səliqəsi, etibarı ilə gözəl bir məktəb idi. Xaqaninin sözləri ilə desək, onun könlü müəllim idi…”. Şəmistan Mikayılov

  • “Bəzilərini səlahiyyətin böyüklüyü çaşdırır, xalqdan ayrı salır. Mehdi Mehdizadə əsrin dörddə birini nazir oldu. Bu müddətdə o, sadəliyi özünə şüar elədi. Yazılarında da, fəaliyyətində də...”. İmamverdi Əbilov

  • “Onu son mənzilə yola salanda bir daha əmin oldum ki, xalqının xidmətində duranlar, qayəsi yaxşılıq, xeyirxahlıq etmək olanlar dünyalarını dəyişsələr də, mənən əbədi olaraq yaşayırlar”. Rəfiqə Mustafayeva

  • “Mirzə Fətəli Axundzadə nəsrdə, Səməd Vurğun poeziyada, Üzeyir Hacıbəyli musiqidə kim idisə, akademik Mehdi Mehdizadə də təhsilimizdə o idi”.Əjdər Ağayev[12]

  • “…Azərbaycanda bizim öyrənməyi öyrəndiyimiz böyük müəllimlərimiz olub: Üzeyir Hacıbəyov, Firudin Köçərli, Mehdi Mehdizadə, Mir Cəlal, Abbas Zamanov və adları bu şərəfli siyahıda davam etdirilməyən onlarla digər müəllim. Onlar dünən də olub, bu gün də var, gələcəkdə də olacaqlar”. Mikayıl Cabbarov

  • “SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, YUNESKO-nun Təhsil Komitəsinin üzvü (1961-1964) olmuş Mehdi Mehdizadə Respublikamızda maarif quruculuğuna, pedaqogika elminin inkişafına, elmi-pedaqoji kadrların yetişməsinə gərgin əmək sərf etmişdir. O, sözün həqiqi mənasında ötən əsrin böyük maarif korifeyi, canlı tarixi olmuşdur”. Vidadi Xəlilov[13]

  • “Akademik Mehdi Mehdizadənin elmi-pedaqoji əsərləri, məqalə və çıxışlarında irəli sürdüyü fikirlər bu gün də öz əhəmiyyətini saxlayır. Onlar bizim milli pedaqogikamızın ən qiymətli incilərindəndir. Görkəmli pedaqoqun həyatı da böyük bir epoxanın salnaməsidir. Onu təfərrüatı ilə öyrənib gənc nəslə çatdırmaq, ilk növbədə onu tanıyanların vəzifəsidir. Gələcək nəsillər isə illər ötdükcə onun dəyərli, nəsillərə nümunə olan irsindən bəhrələnəcəklər”. Nəcəf Nəcəfov

  • "Tarixdə qalmaq üçün, hər şeydən əvvəl, insanların qəlbində, xatirələrində yaşamaq lazımdır, bizim Mehdi müəllim kimi. Mənim pedaqoji sahə ilə bağlılığımda, gələcəyimiz olan təhsilə xüsusi önəm verməyimdə və təhsil işçilərinə hədsiz rəğbət bəsləməyimdə Mehdi müəllimin şəxsi nümunəsinin böyük rolu olub”. Nadir İsrafilov[14]

XatirəsiRedaktə

 
Beyləqan şəhərində Akademik Mehdi Mehdizadənin xatirəsinə ucaldılan abidə
  • Bakı şəhər Xalq Deputatları Soveti Rəyasət heyəti akademik Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadənin yaşadığı binaya (Mirzə Şəfi küşəsi, 19) xatirə lövhəsi vurulması haqqında xüsusi qərar (21.09.1993-cü il 17/165 saylı) vermişdir.
  • Bakı şəhərinin küçələrindən birinə Mehdi Mehdizadənin adı verilmişdir.
  • Azərbaycan Uşaq Fondu M.Mehdizadənin Azərbaycan maarifinin inkişafında böyük xidmətlərini nəzərə alaraq qərar qəbul etmişdir. Qərarda deyilir: “Azərbaycan Uşaq Fondunun respublikanın pedaqoji ali, orta ixtisas, texniki peşə, ümumtəhsil məktəblərində, eləcə də təmayüllü internat məktəblərində təhsil alan istedadlı tələbə və şagirdlərə verdiyi təqaüd “Akademik Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə adına təqaüd” adlandırılsın”.
  • Azərbaycan Müəllimlərinin Yaradıcı İttifaqı 1995-ci ildə akademik Mehdi Mehdizadə adına mükafat təsis etmişdir.


QalereyaRedaktə

  • Leonid İliç Brejnev, Heydər Əliyev və Mehdi Mehdizadə təhsil sərgisinə baxarkən. Bakı, 1970-ci il.

  • Böyük Vətən müharibəsi veteranlarının Polşa Respublikasında qəbulu. 1969-cu il.

  • Mehdi Mehdizadə ailə üzvləri arasında. 1954-cü il.

  • Xalq maarifi naziri Mehdi Mehdizadə Qazax rayonu Baş salahlı kənd orta məktəbinin 100 illik yubiley mərasimində. 1975-ci il.

  • Xalq maarifi naziri Mehdi Mehdizadə YUNESKO-nun iclasında. 1961-ci il.

  • Azərbaycan Respublikasının maarif naziri Elmira Qafarova yubilyarı təbrik edərkən. Yanvar, 1983-cü il.

  • Xalq maarifi naziri Mehdi Mehdizadə SSRİ nümayəndə heyətinin tərkibində YUNESKO-nun iclasında. 1962-ci il

  • Xalq maarifi naziri Mehdi Mehdizadə Ümumittifaq ali məktəb, elmi idarə və maarif işçiləri Həmkarlar İttifaqı 8-ci qurultayının Azərbaycandan olan nümayəndələri arasında. Moskva, 1977-ci il.

  • Xalq maarifi naziri Mehdi Mehdizadə Bolqarıstan Xalq Respublikasının maarif nazirliyi nümayəndələrini qəbul edərkən. Bakı, 1972-ci il.

  • Akademik Mehdi Mehdizadənin anadan olmasının 80, elmi-pedaqoji fəaliyyətinin 60 illiyinə həsr olunan yubiley tədbiri. 1983-cü il.

  • Akademik Mehdi Mehdizadə estetik tərbiyə probleminə həsr olunmuş respublika elmi-praktik konfransının iştirakçıları arasında. 1982-ci il.

  • Xalq maarifi naziri, akademik Mehdi Mehdizadə SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının sessiyasının iştirakçıları arasında. 1972-ci il.


Mehdi Mehdizadə adına mükafat laureatlarıRedaktə

Görkəmli pedaqoq alim, akademik Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə adına mükafat Azərbaycan Müəllimlərinin Yaradıcı İttifaqı tərəfindən 1995-ci ildə təsis edilmişdir.[16] Bu mükafata  respublikanın görkəmli alimləri, dövlət təşkilatları, ictimai təşkilatlar və xeyriyyə cəmiyyətləri layiq görülmüşlər:

  • Ramiz Məmmədzadə  ̶ Azərbaycan BPKİA və YHİ-nun rektoru, professor, Əməkdar müəllim;
  • İlham Məmmədzadə  ̶  fəlsəfə elmləri doktoru;
  • Sayad Rüstəmova  ̶  Binəqədi rayonu, 83 nömrəli litseyin müəllimi, pedaqoji elmlər namizədi;
  • Oqtay Məmmədov  ̶  Saatlı rayonu 5 nömrəli orta məktəbin riyaziyyat müəllimi, pedaqoji elmlər namizədi;
  • Əmiraslan Bəşirov  ̶  Yevlax şəhər 5 nömrəli orta məktəbin tarix müəllimi;
  • Həqiqə Məmmədova  ̶  Azərbaycan Müəllimlərin Yaradıcı İttifaqının sədr müavini, 264 nömrəli müəllif məktəbinin direktoru;
  • Ağanəcəf Quliyev  ̶  Maştağa Xeyriyyə Cəmiyyətinin sədri;
  • Nurəddin Kazımov  ̶  Pedaqoji elmlər doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi;
  • Əbdül Əlizadə  ̶  Psixologiya elmləri doktoru, professor;
  • Rəfiqə Mustafayeva  ̶  Pedaqoji elmlər doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi;
  • “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin yaradıcı heyəti;
  • Aleksandr Brosalin  ̶  Bakı şəhəri, Səbail rayonu, 6 nömrəli orta məktəbin fizika müəllimi;
  • Həşim İsmayılov  ̶  Zaqatala rayonu, Sumaylı kənd orta məktəbinin müəllimi, pedaqoji elmlər namizədi;
  • Heybət Qədirov  ̶  Yardımlı rayonu, Alçabulaq kənd orta məktəbinin biologiya müəllimi;
  • Əhməd Seyidəhmədov  ̶  Qobustan rayonu, Ş.Şikarov adına Sündü kənd orta məktəbinin biologiya müəllimi;
  • Əliheydər Həşimov  −  Pedaqoji elmlər doktoru, professor;
  • Fərahim Sadıqov − Pedaqoji elmlər doktoru, professor;
  • Hüseyn Əhmədov  −  Pedaqoji elmlər doktoru, professor, Rusiya Təhsil Akademiyasının həqiqi üzvü, Azərbaycanın Əməkdar Ali məktəb işçisi;
  • Yəhya Kərimov − Pedaqoji elmlər doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi;
  • Əjdər Ağayev − Pedaqoji elmlər doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi;
  • Vidadi Xəlilov − Pedaqoji elmlər doktoru, professor;
  • Bahadur Mehdiyev – Qabaqcıl Maarif Xadimi, Cəbrayıl rayon Təhsil Şöbəsinin inspektoru;
  • Atəş Abdullayev − Pedaqoji elmlər namizədi, dosent;
  • Hidayət Musayev − Azərbaycan Respublikasının Təhsil Əlaçısı;
  • Muxtar Həmzəyev – Psixologiya elmləri doktoru, professor;
  • Yusif Talıbov − Pedaqoji elmlər doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi;
  • Fərrux Rüstəmov – Beynəlxalq Pedaqoji Akademiyanın həqiqi üzvü;
  • “Azərbaycan məktəbi” jurnalının yaradıcı heyəti;
  • Nəcəf Nəcəfov – Təhsil Nazirliyinin dərslik və nəşriyyat şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri namizədi;
  • Bilal Həsənli − Pedaqoji elmlər namizədi, dosent;
  • Malik Mirzəyev – Coğrafiya elmləri namizədi, dosent;
  • Fatma Şahmərdanova – Naxçıvan şəhər Hərbi litseyin fizika müəllimi;
  • İltifat Bağırov – Cəlilabad şəhər 8 nömrəli məktəbin sinif müəllimi;

Həyatı və elmi pedaqoji fəaliyyətinin əsas tarixləriRedaktə

  • Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə 1903-cü il yanvar ayının 5-də Cəbrayıl rayonunun Daşkəsən kəndində anadan olmuşdur.
  • 1919-cu il — Daşkəsən kənd ibtidai məktəbini bitirmişdir.
  • Noyabr 1920-ci il — Daşkəsən kənd qiraət komasının müdiri kimi əmək fəaliyyətinə başlamışdır.
  • 1921-ci il — Altı aylıq pedaqoji kursu bitirmişdir.
  • Sentyabr 1921-ci ildən — I dərəcəli Daşkəsən kənd məktəbində müəllim işləmişdir.
  • 1923-cü il — Azərbaycan Pedaqoji İnstitutu yanında hazırlıq kursuna daxil olmuşdur.
  • 1924-cü il — Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olmuşdur.
  • 1926-cı il — Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunu bitirmiş və Qaryagin (indiki Füzuli) şəhərində II dərəcəli məktəbə fizika və riyaziyyat müəllimi göndərilmişdir.
  • 1927-ci il — Cəbrayıl qəza Xalq Maarif Şöbəsi yanında metodika bürosunun rəhbəri təyin edilmişdir.
  • Mart 1930-cu il — Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığının İctimai Tərbiyə Baş İdarəsinin elmi katibi və Xalq komissarının birinci müavini Ayna Sultanovanın köməkçisi vəzifəsinə təyin edilmişdir.
  • Sentyabr 1930-cu il — Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun aspiranturasına qəbul olmuşdur.
  • İyun 1933-cü il — Aspiranturanı bitirmişdir.
  • Avqust 1934-cü ildən APİ-də pedaqoji fakültənin dekanı vəzifəsində çalışmışdır.
  • 1934-1937-ci illər — APİ-də elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsində işləmişdir.
  • İyun 1940-cı il — YİK (b)P sıralarına daxil olmuşdur.
  • 1941-ci il — “Azərbaycan məktəblərində savad təliminin tarixi” mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək pedaqoji elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.
  • May 1941 — sentyabr 1942-ci il — APİ-də direktor müavini vəzifəsində çalışmışdır.
  • 1942-1946-cı illər Sovet Ordusu sıralarında xidmət etmişdir.
  • 1946-1950-ci illər — APİ-də kafedra müdiri, dekan, elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifələrində çalışmışdır.
  • 1950-ci il — 315-ci seçki dairəsindən Bakı Şəhər Sovetinə deputat seçilmişdir.
  • Azərbaycan KP XX qurultayında Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilmişdir.
  • 1950-1951-ci illər — APİ-nin direktoru olmuşdur.
  • Noyabr 1951-ci il — Bakı şəhər Soveti İcraiyyə Komitəsi sədrinin müavini vəzifəsinə seçilmişdir.
  • 1951-ci il — Dəstəfur seçki dairəsindən Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.
  • Mart 1952-ci il — Azərbaycan SSR Maarif naziri vəzifəsinə təyin edilmişdir.
  • 1954-1959-cu illər — “Azərbaycan sovet məktəbinin tarixinə dair xülasələr” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək, pedaqoji elmlər doktoru alimlik dərəcəsi almışdır.
  • 1957-ci il — APİ-nin professoru vəzifəsinə seçilmişdir.
  • 29 aprel 1959-cu il — “SSRİ maarif əlaçısı” döş nişanı ilə təltif edilmişdir.
  • Sentyabr 1959-cu il — Azərbaycan SSR Ali və Orta İxtisas Təhsili Komitəsi sədrinin birinci müavini təyin edilmişdir.
  • 1960-cı il — Azərbaycan KP XXIV qurultayında Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilmişdir.
  • Mart 1960-cı il — Azərbaycan SSR Maarif naziri təyin edilmişdir.
  • 17 noyabr 1960-cı il — Lenin ordeni ilə təltif edilmişdir.
  • 1961-ci il — Azərbaycan KP XXV qurultayında Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilmişdir.
  • 218 №-li seçki dairəsindən Bakı Şəhər Sovetinə deputat seçilmişdir.
  • 1961-1964-cü illər — YUNESKO-nun təhsil üzrə komitələrindən birinin üzvü olmuşdur.
  • Aprel 1961-ci il — “Zaqafqaziyada yaşlı əhali arasında savadsızlığın ləğvi təcrübəsindən” adlı məqaləsi YUNESKO-nun Şərq ölkələri üzrə mətbuat orqanında Ərəb dilində çap olunmuşdur (Məlumat redaksiyanın müəllifə göndərdiyi 20 may 1961-ci il tarixli məktubundan götürülmüşdür).
  • 15-29 may 1961-ci il — YUNESKO-nun BMT İqtisadi Komissiyası ilə birgə müşavirəsində Sovet müşahidəçisi kimi professor M.Mehdizadə və Beloded (Ukrayna) çıxış etmişdir.[17]
  • 19-27 iyun 1961-ci i1 — YUNESKO yanında Yaşlıların Təhsili üzrə Beynəlxalq Komissiyanın sessiyasında iştirak etmişdir.
  • “Afrika ölkələrində yaşlı əhalinin təhsilinin əsas məsələləri” adlı çıxışı Əddis-Əbəbə şəhərində YUNESKO-nun sənədlərində ingilis, fransız və ispan dillərində çap olunmuşdur (Məlumat YUNESKO-nun qonorarın alınması ilə əlaqədar müəllifə göndərdiyi məktubdan götürülmüşdür).
  • 1962-ci il — “Azərbaycan Sovet Məktəbinin tarixinə dair xülasələr” adlı monoqrafiyası Moskvada rus dilində nəşr olunmuşdur.
  • 26-30 mart 1962-cı il — Afrika ölkələri maarif nazirlərinin Paris şəhərində keçirilən konfransında çıxış etmişdir.
  • 1963-cü il — Xaldan seçki dairəsindən Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.
  • 1964-cü il — Azərbaycan KP XXVII qurultayında Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilmişdir.
  • 1966-cı il — “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni ilə təltif edilmişdir.
  • Azərbaycan KP XXVII qurultayında Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilmişdir.
  • 1967-ci il — Surra seçki dairəsindən Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.
  • “Azərbaycan məktəb təhsili yeni yüksəlişdə” adlı monoqrafiyası rus dilində nəşr olunmuşdur.
  • 9 avqust 1967-ci il — SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir.
  • 1968-ci il — II Ümumittifaq Müəllimlər qurultayının nümayəndəsi olmuş və orada çıxış etmişdir.
  • 1971-ci il — Azərbaycan KP XXVIII qurultayında Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilmişdir.
  • 1972 ci il  — ikinci dəfə “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni ilə təltif edilmişdir.
  • 3 yanvar 1973-cü il — Böyüməkdə olan nəslin təlim və tərbiyəsi sahəsindəki xidmətlərinə görə “Krupskaya medalı” ilə təltif edilmişdir.
  • 1975-ci il — Surra seçki dairəsindən Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.
  • 1976-cı il — Üçüncü dəfə “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni ilə təltif edilmişdir.
  • 4-15 oktyabr 1976-cı il — SSRİ maarif işçiləri nümayəndə heyətinin tərkibində Niderlandda (akademik M.Mehdizadə, akademik M.Lebedev və V.İvanova) olmuşdur.
  • İyun 1978-ci il — Azərbaycan Müəllimlərinin VI qurultayında iştirak etmişdir.
  • 29 iyun 1978-ci il — III Ümumittifaq Müəllimlər Qurultayına nümayəndə seçilmişdir.
  • 1952-1984-cü illər — Qısa fasilələrlə “Azərbaycan məktəbi” jurnalı redaksiya heyətinin üzvü olmuşdur.
  • 1976-1984-cü illər — Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası Baş redaksiya heyətinin üzvü olmuşdur.
  • 12 fevral 1980-cı il — Xalq Maarifi sahəsində uzun illər səmərəli fəaliyyətinə görə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilmişdir.
  • 24 fevral 1980-cı il — Təqaüdə çıxması ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan SSR Maarif naziri vəzifəsindən azad edilmişdir.
  • 1980-1984-cü illər — Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnstitutunun elmi məsləhətçisi olmuşdur.
  • 1980-ci il — “Azərbaycanda xalq maarifinin sürətli inkişafi” adlı (T.Allahverdiyev və Q.Əliyevlə birlikdə) monoqrafiyası Azərbaycan və rus dillərində nəşr edilmişdir.
  • 31 avqust 1981-ci il — “Əmək veteranı” medalı ilə təltif edilmişdir.
  • 1982-ci il — “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.
  • “Ümumtəhsil məktəblərində təlim-tərbiyə prosesinin təkmilləşdirilməsi yolları” adlı monoqrafiyası Azərbaycan dilində kütləvi tirajla nəşr olunmuşdur.
  • 1 may 1984-cü il — vəfat etmiş və Bakı şəhərində İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.
  • 1984-cü il - “Xalq maarifinin inkişafında Sovet Azərbaycanının təcrübəsi” (R.Avakov, Q.Əliyev, A.Atakişiyev və E.İsmayılov ilə birlikdə) kitabı YUNESKO tərəfindən (vəfatından sonra) ingilis və fransız dillərində kütləvi tirajla nəşr edilmişdir.

MənbəRedaktə

Xarici keçidlərRedaktə

İstinadlarRedaktə

  1. ↑ http://www.imm.az/exp/2018/01/29/amea-nin-muxbir-uzvu-professor-misir-m%C9%99rdanovun-525-ci-q%C9%99zet-d%C9%99-t%C9%99hsilimizin-nurlu-simasi-adli-m%C9%99qal%C9%99si-cap-olunub/
  2. ↑ https://azertag.az/xeber/Tehsilimizin_nurlu_simasi-1130807
  3. ↑ http://www.anl.az/down/meqale/525/2018/yanvar/573996.htm
  4. ↑ https://www.muallim.edu.az/www.old/arxiv/2011/41/24.htm
  5. ↑ https://ru.calameo.com/books/0059385180b4916270a84
  6. ↑ Azərbaycanın Təhsil nazirləri (Misir Mərdanov. Bakı, 2010)
  7. ↑ "Əsrə bərabər ömür". Fərrux Rüstəmov. Pedaqoji oçerklər: Sələflərim və müasirlərim. Bakı: Elm və təhsil, 2010.
  8. ↑ Ulduzlar sönmür, yaradan ölmür (Düşüncələr,qənaətlər). Hacı Seyid Miriş Bərgüşadlı. Bakı: Çaşıoğlu, 2006
  9. ↑ https://ia601405.us.archive.org/10/items/azf-269930/Azf-269930.pdf
  10. ↑ Akademik Mehdi Mehdizadə ömrünün işığı. V.Xəlilov, H.Musayev. Bakı.2012
  11. ↑ http://azpolitika.info/?p=114282
  12. ↑ https://modern.az/az/news/122659
  13. ↑ "Dünya şöhrətli alim, gözəl insan". Vidadi Xəlilov. Ömür yollarında. Bakı: Nərgiz, 2012.
  14. ↑ https://mektebgushesi.az/2019/05/01/nadir-israfilov-zamanin-yegan%C9%99-meyari-yaddasdir/
  15. ↑ Akademik Mehdi Mehdizadə ömrünün işığı (V.Xəlilov, H.Musayev, Bakı. 1998, 2012)
  16. ↑ Azərbaycanda pedaqoji elm: təşəkkülü, inkişafı və problemləri (1920-1991-ci illər) (F.Rüstəmov. Bakı, 1991)
  17. ↑ "Dünya şöhrətli alim, gözəl insan". Vidadi Xəlilov. Ömür yollarında. Bakı: Nərgiz, 2012.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehdi_Mehdizadə&oldid=5304189"