Vikipediya

Minilliyin Xaçı


Minilliyin Xaçı — Şimali Makedoniya Respublikasında, paytaxt Skopyenin üstündəki Vodno dağının zirvəsində yerləşən 66 metr (217 fut) hündürlüyü olan xaçdır. Bu, 2002-ci ildə tikilmiş, dünyanın ən hündür xaçlarından biridir. Abidə, Makedoniyada Xristianlığın 2000-ci ildönümünə bir xatirə kimi xidmət etmək üçün tikilmişdir.[1] Abidə Skopye ilə əlaqəli və ya onu təmsil edən simvola çevrilmişdir. Xaç paytaxtın panoramasını görmək üçün ən yaxşı müşahidə göyərtəsi olan bir turizm məkanına çevrilmişdir.

Minilliyin Xaçının Havadan Görünüşü

Dizayn strukturu

redaktə

Abidə fransızların Eyfel qülləsinə bənzər şəkildə bir şəbəkə üzərində qurulmuşdur və başqa əlavələr, elementlər olmadan ənənəvi xristian xaç formasına malikdir[2]. O, on iki sütundan ibarət platforma üzərində tikilmişdir. Xaçın içərisində Skopye mənzərəsini göstərmək üçün yuxarı səviyyəyə qalxan lift var.[3] Şəhərin cənub tərəfində, Vodno dağının üzərində ucalan Minilliyin Xaçı Skopye siluetinə hakimdir. Abidə paytaxtın demək olar ki, bütün rayonlarından görünür və diqqəti cəlb etdiyi üçün onun varlığı piyada gəzən şəhər əhalisi və ya şəhərə daxil olan insanlar tərəfindən hiss olunur. Gecələr xaç minlərlə işıqla işıqlandırılır.[4]

Tarixi

redaktə

Minilliyin Xaçının planlaşdırılması və tikintisi

redaktə
 
Minilliyin Xaçının görünüşü, Skopye.

Yuqoslaviyanın süqutundan və Makedoniyanın müstəqilliyindən sonra ölkədəki müxtəlif etno-dini qruplar, xüsusən 2001-ci ildə baş vermiş millətlərarası münaqişədən sonra Skopyenin şəhər mənzərəsində öz izlərini buraxmaq üçün bir-biri ilə yarışa girmişdilər. Seçkilər yaxınlaşdıqda, Baş nazir Lubço Georgievski və hökuməti VMRO-DPMNE dəstək toplamaq səylərində Minilliyin Xaçının qurulması ideyasını irəli sürdü. Makedoniya Pravoslav Kilsəsi (MOK) bu təklifi bəyəndi və layihənin icrasına başladı. 2002-ci ildə xaçın tikintisi Baş nazir Georgievskinin dəstəyi ilə MPC-nin pravoslavyönümlü siyasətindən irəli gələn bir təşəbbüs idi. Minilliyin Xaç Layihəsi hökumət rəsmiləri tərəfindən Xristianlığın Simvolu adlandırılmışdır. Vodno dağındakı təpənin yuxarı hissəsi dövlət ərazisi idi və abidənin qoyulma yeri kimi əsasən etnik makedonların məskunlaşdığı və hərbi bazadan yarım mil aralıda yerləşən Skopye bölgəsində seçilmişdi.[5] 2002-ci ilin avqustunda 70.000 nəfərin iştirak etdiyi Minilliyin Xaçının açılış mərasimi keçirildi. Abidənin tikintisi 2019-cu ildə başa çatdırılmışdır. Minilliyin Xaçının tikintisi Makedoniya Pravoslav Kilsəsi, Makedoniya hökuməti və dünyanın hər yerindən makedoniyalıların ianələri tərəfindən maliyyələşdirilib. Xaç Vodno dağının ən hündür nöqtəsində Osmanlı dövründən bəri "Krtovar" kimi tanınan yerdə, daha kiçik bir xaç olduğu üçün tikilib. 8 sentyabr 2018-ci il tarixində Şimali Makedoniya Respublikasının Müstəqillik Günündə xaç içərisində lift quraşdırılmışdır. 2019-cu ildə xaçın yanında restoran və suvenir mağazası açıldı. 2011-ci ildə "Millenium Cross" kanat yolu açıldı, uzunluğu üç kilometr yarımdır[6].

  •  
    Skopyenin mərkəzindən Minilliyin Xaçının görünüşü
  •  
    Millenium Cross kanat yolu
  •  
    Yuxarıdakı kanat avtomobilinin görünüşü
  •  
    Skopje City Mall-dan görünüş

İctimai rəy və mübahisə

redaktə

2001-ci il münaqişəsindən sonra hökumət üçün VMRO-DPMNE Minilliyin Xaçı Skopyedə "şəhərin kimə məxsus olduğunu xatırladan" ərazi işarəsi şəklində siyasi tələb kimi xidmət etdi. Minilliyin Xaçı siyasi və dini fərqliliklərlə yanaşı, Skopyedə Makedoniyanın varlığını fərqlər vasitəsilə vurğulayan bir simvola çevrildi.[7][8] İstənilən siyasi mənsubiyyəti olan Makedoniyalı millətçilər üçün Minilliyin Xaçı mühüm siyasi və milli simvoldur. Xaçın tikilməsi həm də Makedoniyanın müstəqil Makedon Pravoslav Kilsəsini tanımayan Serb Pravoslav Kilsəsinə qarşı 1000 illik avtokefaliyasının təsdiqi idi. Minilliyin Xaçı bir dini təbliğ etdiyi üçün abidə heç bir ictimai məsləhətləşmələr olmadan tikilmişdir. Bu, mühüm ictimai yerdə dini simvol quraşdıraraq dini təbliğ etmək rolunu öz üzərinə götürdüyü üçün hökumət tərəfindən diqqətəlayiq bir desekulyarizasiya aktı idi . Xaç Şimali Makedoniyada müxtəlif dinlər arasında gərginliyi artıran hökumətin hərəkətlərinə görə qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən tənqid edilib. Makedoniyalılar istisna olmaqla, Şimali Makedoniyadakı bütün digər etnik qruplar xaça mədəni müxtəlifliyin idarə olunmasına maneə və qeyri-xristianlara qarşı təxribat törədən fundamentalizm abidəsi kimi baxırlar. Şimali Makedoniyadakı albanlar və digər müsəlman qrupları əsasən abidədən qəzəblənir və bunu makedoniyalıların paytaxtın yalnız onlara məxsus olması ilə bağlı siyasi bəyanatı kimi qiymətləndirirlər. Şimali Makedoniyada katoliklər və müsəlmanlar abidənin öz icmalarına qarşı yönəldiyinə inanırlar. Multikulturalizm və müsəlman bərabərliyi kontekstində abidə ilə bağlı müzakirələr Şimali Makedoniyada müxtəlif dinlərin nümayəndələri arasında fikir ayrılıqlarını daha da gücləndirib.[9][10][11]

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Vangeli, 2010. səh. 90–91.
  2. ↑ Kosiński, 2014. səh. 47–48, 78.
  3. ↑ Kosiński, 2014. səh. 48, 78.
  4. ↑ Vangeli, 2010. səh. 90.
  5. ↑ Koziura, Karolina. "The struggle over memory hidden in the contemporary cityscape: the example of Skopje 2014, Macedonia" (PDF). Journal of Urban Ethnology. 2014: 108. 2019-03-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-01-06.
  6. ↑ Poposki, Zoran; Todorova, Marija. Public Memory in Post-Conflcitt Skopje: Civic Art as Resistance to Narratives of Ethnicity and Disintegration // O'Rawe, Des; Phelan, Mark (redaktorlar ). Post-conflict performance, film and visual arts: Cities of memory. Springer. 2016. 100. ISBN 9781137439550. 2022-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-06.
  7. ↑ Thiessen, Ilka. Life among Statues in Skopje // Montgomery, David W. (redaktor). Everyday Life in the Balkans. Indiana University Press. 2018. 256. ISBN 9780253038203. 2022-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-06.
  8. ↑ Čamprag, Nebojša. Identity Struggle in Post-Socialist City: Re-Imagineering Belgrade, Remodelling Skopje // Doğan, Evinç (redaktor). Reinventing Eastern Europe: Imaginaries, Identities and Transformations. Transnational Press London. 2019. 106. ISBN 9781910781876. 2022-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-06.
  9. ↑ Vangeli, Anastas. "Religion, Nationalism and Counter-secularization: The Case of the Macedonian Orthodox Church". Identity Studies in the Caucasus and the Black Sea Region. 2. 2010: 91. 2019-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-06.
  10. ↑ Arifi, Qatip. Intercultural dialogue in "the form Yugoslav Republic of Macedonia" - How to achieve it? // Bergan, Sjur; Restoueix, Jean-Philippe (redaktorlar ). Intercultural dialogue on Campus. Council of Europe. 2009. 122. ISBN 9789287165039. 2022-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-06.
  11. ↑ Kosiński, Wojciech. "Miasto-świadek historii: dobro i zło, piękno i brzydota" (PDF). Przestrzeń I Forma. 2. 2014: 48, 78–79. 2020-12-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-01-06.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Minilliyin_Xaçı&oldid=7609611"